اجرای درست تکنیک های تار ، به شما کمک می‌کند تا کیفیت تارنوازی خود را بهبود ببخشید. درواقع صدای افسون‌گر تار، به دلیل اجرای بی‌نقص تکنیک‌ها و مضراب‌ها است. تا زمانی‌که نتوانید این تکنیک‌ها را یاد بگیرید نمی‌توانید انتظار داشته باشید که زیبا و دلربا بنوازید. البته که در وهله‌ی اول یادگیری این تکنیک‌ها سخت و پیچیده است ولی به مرور زمان و در فرآیند آموزش تار ، شما نیز می‌توانید به خوبی انواع مضراب‌ها و تکنیک‌ها را اجرا کنید. برخی از نوازندگان تار و سه تار به جای واژه‌ی تکنیک، از کلمه ی «زینت» برای تعریف این مهارت ها استفاده می‌کنند. دلیل این جایگزینی این است که هنگام اجرای این اصول صدای زیباتر و تاثیر گذارتری از ساز خارج می‌شود که می‌توان این صدا را به زینتی برای ساز تشبیه کرد.
برای درک بهتر این مفهوم می‌توانید یک فیلم سیاه سفید را در نظر بگیرید و همان فیلم را با نسخه رنگی و پرجزئیات آن مقایسه کنید. کدام یک از این دو اثر انرژی و احساس بهتری به شما منتقل می‌کند. قطعه نسخه رنگی هم برای دیدن لذت بخش تر خواهد بود و هم به ما کمک می‌کند تا از روی رنگ بندی ها احساسات و فضای فیلم را به خوبی درک کنیم.تکنیک های تار و سه تار هم در نوازندگی نقش رنگ ها در سینما را دارند. یعنی بدون رنگ انگار یک چیزی کم است و احساسات پشت هر نت آنگونه که باید به گوش مخاطب نمی‌رسد. در این مقاله با آموزش تکنیک های تار و سه تار به شما در زیبا و بدون نقص نواختن این ساز شگفت‌انگیز ایرانی کمک می‌کنیم.
انواع تکنیک های تار و سه تار
ساز تار یکی از سازهای اصیل موسیقی ایرانی است که نوازندگان، آن را با تکنیک‌های زیبایی می نوازند. البته این تکنیک‌ها در سازهای دیگری مانند سه تار ، عود و… نیز کاربرد دارند. هدف از اجرای این تکنیک‌ها زیباتر و گوش‌نوازتر کردن نوازندگی است. درواقع نوازنده‌های و تار و سه تار در طول زمان، حین نواختن این سازها، نکات ریزی به آن‌ها افزوده‌اند که امروزه به عنوان تکنیک های تار و سه تار از آن‌ها یاد می‌شود. با اجرای این تکنیک‌ها صدای این سازها بسیار دلنشین‌تر می‌شوند. به نوعی انگار که نوازنده به نوایی که تولید می‌کند، کش‌وقوس و رنگ‌وبوی خاصی می‌بخشد. اگر شما هم می‌خواهید که هنگام تارنوازی، خودتان و شنونده‌های‌تان حس بهتری را تجربه کنند، بهتر است این تکنیک‌ها و مضراب زدن‌ها را یاد بگیرید. در ادامه به مهم‌ترین تکنیک های تار نوازی اشاره می‌کنیم.
مضراب ریز
مضراب ریز یکی ازپر کاربردترین تکنیک های تار است که به صورت مضراب‌های راست و چپ‌های پیاپی در یک زمان مشخص اتفاق می‌افتد. علامت مشخصه آن حرف انگلیسی T است. به عنوان نمونه اگر روی یک نت سفید این علامت قرار بگیرد باید به اندازه 2 ثانیه ریز بزنید. هر چه سرعت ریز زدن بالاتر باشد آن نت زیباتر می‌شود که این سرعت به توانایی نوازنده بستگی دارد. برای اینکه بتوانید مانند تارنوازهای حرفه‌ای این تکنیک را اجرا کنید باید از همین ابتدا و به شکل روزانه تمرین کنید. روزی ده دقیقه مضراب ریز بزنید و اجازه دهید که دست‌ها و انگشت‌های‌تان روان عمل کنند. در ابتدا سرعت ریز نوازی شما کم خواهد بود ولی به تدریج و با تمرین پیوسته به این تکنیک مسلط می‌شوید. مضراب ریز جزء تکنیک‌های اصلی ساز سه تار نیز است.
چپ ریز
برای اجرای این تکنیک نوازنده باید ابتدا یک مضراب چپ بنوازد و پس از یک مکث کوتاه که کمتر از یک ثانیه است مضراب ریز خود را اجرا کند. البته باید دقت داشته باشید که مضراب ریز باید حتما با مضراب راست شروع شود.
تک ریز
تکنیک تک ریز در واقع همان راست ریز است. روش اجرای آن هم اینگونه است که ابتدا یک مضراب راست می‌زنید و پس از مکث کوتاه شروع به نواختن مضراب ریز می‌کنید. برخلاف تکنیک قبلی این‌بار باید ریز خود را با مضراب چپ آغاز کنید.
تریل
نام دیگر این تکنیک، ریز اشاره است که با هماهنگی دست راست اجرا می‌شود. معمولا با علامت TR مشخص می‌شود. وقتی علامت تریل کنار نتی قرار بگیرد، به اندازه‌ی کشش همان نت با اشاره‌های پیدرپی نت بعدی به وسیله‌ی مضراب‌های راست و چپ نواخته می‌شود. تریل معمولا با مضراب چپ تمام می‌شود.
ترومالو
به طور کلی در موسیقی به اجرای پشت‌سرهم یک نت، ترمولو می‌گویند. در سازهای زهی به اجرای یک نت کشیده به صورت نت‌های چنگ، دولاچنگ و سه‌لاچنگ ترمولو می‌گویند.
تکنیک کنده کاری
این تکنیک که با نام‌های پنجه‌کاری و کندن نیز شناخته می‌شود، از جمله تکنیک های تار و سه تار است که برای تولید صدا در این سازها استفاده می‌شود. برای اجرای تکنیک کندن مثلا اگر شما بخواهید صدای نت فا را ایجاد کنید، باید جلو‌تر از فا (چه نزدیک و چه دور)، این کنده‌کاری را انجام دهید و به اصطلاح بکنید. در بعضی کتاب های تار و سه تار، زیر نتی که قرار است کنده شود، علامت کندن آمده است. چون ما از نت مضراب استفاده نمی‌کنیم بهتر است که از نت سر باریک استفاده کنیم و حتما علامت کندن را زیر نت مربوطه قرار دهیم.
مضراب درّاب
در نواختن تکنیک های تار، اگر به صورت متوالی سه مضراب راست چپ راست نواخته شود به آن مضراب درّاب می‌گوییم. این مضراب روی یک یا سه نت اجرا می‌شود و می‌توان گفت سرعت آن معادل با سه لاچنگ است. دو مضراب اول، سه لاچنگ و مضراب سوم به صورت دولاچنگ نواخته می‌شود. مضراب درّاب زمانی‌که با سرعت بیش‌تری نواخته شود، زیباتر است. علامت این مضراب در بیش تر کتاب‌ها به صورت M است اما علامتی که استاد حسین علیزاده برای آن ابداع کرد، سه نت «راست چپ راست» روی هم است. در شکل زیر می‌توانید علامت‌های این مضراب را مشاهده کنید.
درّاب چپ
در فرآیند آموزش تکنیک های تار و سه تار، باید تکنیک درّاب چپ را نیز یاد بگیرید. این تکنیک از ترکیب یک تک ریز و یک راست است. درواقع در ابتدا باید یک مضراب راست بزنید و به صورت متوالی یک چپ- راست – چپ – راست را اجرا کنید. علامت مشخص‌کننده‌ی این تکنیک یک علامت درّاب معکوس است.
درّاب کنده
برای اجرای تکنیک درّاب کندن می‌توانید به دو صورت عمل کنید. در اجرای اول درّاب و کندن به صورت هم‌زمان اتفاق می‌افتد و در اجرای دوم ابتدا درّاب اجرا می‌شود و پس از آن کندن اجرا می‌شود. این مضراب با علامت زیر نمایش داده می‌شود.
درّاب کمان
تکنیک درّاب کمان از تلفیق درّاب و تکنیک کمان در تار، شکل می‌گیرد. برای نواختن این تکنیک باید روی مضراب راست آخر درّاب، تکنیک کمان اجرا شود. تکنیک «دراب کمان» را می‌توان روی نت های قبلی و بعدی نیز اجرا کرد.
مضراب شلال
این مضراب از پیوستگی چهار مضراب راست، چپ، راست، چپ ساخته می‌شود. سه مضراب اول تکنیک ها هستند و مضراب آخر تمام‌کننده است. در این تکنیک دومین مضراب چپ (آخرین چپ) قوی‌تر نواخته می‌شود. این مضراب چهار بخشی است و معمولا روی دو نت اجرا می‌شود اما روی چهار نت هم می‌توان آن را نواخت. با اجرای این مضراب به صورت پیدرپی یک چهار مضراب تشکیل خواهد شد. علامت شلال چهار علامت راست و چپ متصل به هم است که شبیه دو ام انگلیسی به هم چسبیده (MM) است.
تکنیک اشاره
بین انواع تکنیک های تار، تکنیک اشاره به حرکتی گفته می‌شود که بدون مضراب اجرا شود. به عبارت دیگر، نت بدون مضراب زدن اجرا می‌شود. برای اجرای این حرکت روی نتی که علامت اشاره، روی آن است مضراب بزنید و با ادامه‌ی طنین و صدای آن، پرده بعدی را بگیرید. تکنیک اشاره، تنها مختص به نت قبل و بعد نیست و می‌توانید به چند نت قبل و بعد هم اشاره کنید. این مورد به قطعه‌ای که می‌نوازید بستگی دارد. همینطور می توانیم اشاره را یک سرگروه تعریف کنیم که تکیه و در بعضی موارد خط اتصال هم به اشاره تبدیل می‌شود. علامت آن در کتاب‌های استاد علیزاده به صورت نت سر باریک قرار داده شده است. همچنین در کتاب ردیف میرزا عبدالله علامت آکسان برای این مشخصه گذاشته شده است که در این مورد باید توجه کنید که سر آکسان به کدام سمت است. اگر به سمت راست بود به نت بعدی که ریزتر است اشاره می‌شود و اگر به سمت چپ بود به نت قبلی که بم‌تر است اشاره می‌شود. اگر خواستید به نت‌های بیش‌تری اشاره کنید و یا اینکه به فوصل بالاتری اشاره کنید برای نگارش آن‌ها از نت سر باریک استفاده کنید. لازم به ذکر است که تکنیک اشاره در سه تار نیز قابل اجرا است.
مضراب راست و مضراب چپ
لازم به ذکر است که مضراب راست و مضراب چپ، از جمله تکنیک های تار هستند که در ساز سه تار نیز استفاده می‌شوند. مضراب راست در ساز سه تار از پایین به سمت بالا می‌آید اما همین مضراب در تار از سمت بالا به پایین اجرا می‌شود. این مورد در خصوص مضراب چپ هم به همین صورت است. در ساز سه تار، مضراب چپ از بالا به سمت پایین نواخته می‌شود و در ساز تار از پایین به بالا اجرا می‌شود. علامت مضراب راست مانند عدد هشت در فارسی است و مضراب چپ همانند عدد هفت فارسی است. این دو تکنیک جزء تکنیک‌های اولیه‌ای است که در فرآیند یادگیری تار یاد می‌گیرید.
نتیجه‌گیری
همان‌طور که مطالعه کردید، تار نواختن به خودی خود لطف چندانی ندارد. درواقع صدای این ساز زمانی بر دل می‌نشیند که بتوانید با تکنیک‌های خاصی، لحن آن را تغییر دهید. در این حالت است که می‌توانید عمق احساسات خود را با نواختن تار بیان کنید. درواقع تفاوت اساتید و افراد مبتدی در نحوه‌ی اجرای تکنیک های تار است. با این‌حال نگران نباشید، شاید شما در ابتدای راه و به عنوان هنرجوی مبتدی نتوانید به خوبی مضراب بزنید ولی خبر خوش این است که این تکنیک‌ها قابل یادگیری هستند. فقط کافی است زیرنظر استادی مجرب آموزش ببینید و تمرین زیادی بکنید.
ما در آکادمی موسیقی آنلاین وب نوازان به کمک اساتید مجرب، با آموزش تکنیک های تار و سه تار به شما کمک می‌کنیم تا بتوانید به مرور زمان و با تمرین، حرفه‌ای بنوازید. می‌توانید برای کسب اطلاعات بیش‌تر درخواست مشاوره رایگان کنید تا کارشناسان ما با شما تماس بگیرند و توضیحات لازم را در اختیارتان بگذارند. در نهایت اگر سوالی درباره‌ی هر یک از تکنیک های مضراب زدن تار و سه تار داشتید، می‌توانید کامنت بگذارید و پاسخ خود را از اساتید ما دریافت کنید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
