آلبوم ترکمن استاد علیزاده را شنیده اید؟ این آلبوم موسیقی اثری زیبا و ماندگار از استاد حسین علیزاده است که در سبک موسیقی ایرانی سنتی ساخته شده است و اولین آلبومی است که استاد علیزاده پس از بازگشت از آلمان به صورت زنده در ایران اجرا می کند. در این مقاله قصد داریم این آلبوم زیبا را بررسی کنیم.
جزئیات آلبوم ترکمن استاد علیزاده
آلبوم ترکمن یک اثر بداهه نوازی است که در دستگاه ها و آوازها و گوشه های مختلف موسیقی ایرانی نواخته شده است. اما دستگاه اصلی که جمله ها ، فرود ها به آن بازگشت داده شده اند دستگاه راست پنجگاه می باشد. به جز چند نغمه از محدوده ی قطعه ی درآمد که استقلال و ویژگی خاصی دارند ادامه روند ملودی ها به نوعی به دستگاه ها یا آواز های دیگر وابسته هستند. و این طبیعتا مرکب نوازی یا مدگری را امکان پذیرتر خواهد کرد.
ژانر آلبوم ترکمن استاد علیزاده با توجه به پیوند میان موسیقی محلی و موسیقی سنتی که در آن دقت شده ، موسیقی ملی می باشد. این آلبوم استودیویی در 26 ژانویه توسط نشر ماهور 1989 منتشر شد. مدت زمان قطعه های این آلبوم 57 دقیقه می باشد.
قطعات آلبوم ترکمن
آلبوم ترکمن 14 قطعه را شمال می شود و این قطعات به ترتیب : زنگ شتر، چهار مضراب ، زنگوله، نغمه ، روح افزا، عشاق-آواز ابوعطا ، چهارمضراب ، کرد بیات ، اسمر اسمر، فرود ، راک – کرشمه، شوشتری، ترکمن می باشند. قطعه ی آخر این آلبوم با نام ترکمن یک قطعه برای سه تار و ارکستر می باشد و یک برداشت ذهنی از موسیقی مردم ترکمن بوده است. استاد علیزاده آلبوم را زمانی که در آلمان بود و در دلتنگی ایران به سر می برد نوشته است.
حسین علیزاده درباره نقش الگوهای کهن در ذهن خود می‌گوید ترکمن را بدون اینکه به ترکمن صحرا رفته باشد ساخته است. از نگاه او ترکمن نتیجه تصویری تخیلی بود که در ناخودآگاه او از موسیقی ترکمنی وجود داشت و علیزاده بر این باور است که این نشان دهنده ی این است که در ناخودآگاه افراد چه فرهنگ‌های دیگری نیز وجود دارد. او همچنین می‌گوید «برای اجرای ترکمن آواز ترکمن ها و سلحشوری آن‌ها را تخیل کردم. نوع سازی هم که در این کار زده‌ام شاید مورد قبول خیلی‌ها نباشد اما من از ساز به عنوان یک ابزار برای بیان تفکرات و احساساتم استفاده کرده‌ام. همان‌طور که یک کارگردان از تمام ابزارهای موجود برای بیان منظورش استفاد می‌کند من نیز این گونه رفتار کرده‌ام.»
بازخوردهای آلبوم ترکمن
با انتشار این آلبوم، برخی کارشناسان بر این نظر هستند که بر خلاف گذشته مخاطبان در زمان اجرا و حتی در پایان آن به شنیدن آواز احساس نیاز پیدا نمی کنند. در نتیجه اینگونه آثار اگر از نظر انگیزه و حالات معنوی، محکم و دلپذیر بوده و از نظر حفظ اصالت نیز مبتنی بر گردش ملودی در فواصل ردیف باشند نشانه بسیار خوبی برای نمایان کردن قابلیت های موسیقی سازی خواهند بود.
مسعود شعاری که یکی از شاگردان استاد علیزاده است ترکمن را از دو جهت بررسی می کند. ابتدا از نظر تأثیرگذاری، این قطعه را در زمان انتشار شوک بزرگی در شیوه های نواختن سه تار می داند. از نظر او، قطعه ی ترکمن در آن زمان باعث ایجاد سبک خاصی شد که از لحاظ فرم و مضراب بندی بی مانند محسوب می شود. سپس شکل آهنگسازی قطعه مورد توجه اوست. از دید او ترکمن با موسیقی دستگاهی ایران نا مرتبط نبوده و با نشانه هایی از موسیقی محلی و بومی منطقه ترکمن همراه است. ارائه لهجه و جمله ها به طوری است که می توان به واسطه ی آن ارتباط میان موسیقی ترکمن و موسیقی دستگاهی را ثابت کرد.
