بستن پرده تار و سه تار سخت است؟ آیا خودم از پس آن بر می‌آیم؟ همان‌طور که می‌دانید پرده‌بندی و تعویض پرده‌های تار و سه تار، نیاز به دقت زیادی دارد. ولی به این معنا نیست که خودتان نتوانید این کار را انجام دهید. با کمی دقت، حوصله و آموزش دیدن، می‌توانید در صورت نیاز، پرده‌های سازتان را تعویض کنید. در ادامه به طور کامل توضیح می‌دهیم که این کار نیاز به چه لوازمی دارد و چگونه انجام می‌شود.
بستن پرده تار و سه تار
بدون شک در طی آموزش سه تار و تار متوجه شده‌اید که روی دسته‌ی این سازها، بخش‌های برجسته‌ای وجود دارد که به آنها پرده می‌گویند. پرده‌ها به نوازنده کمک می‌کنند تا انگشت‌گذاری صحیحی داشته باشد و به تبع آن نت‌ها را به درستی اجرا کند. سازهای تار و سه تار معمولا 25 پرده دارند که به صورت سه‌تایی یا چهارتایی روی دسته‌شان بسته می‌شوند. این دو ساز از قدیم بر اساس فواصل دستگاه شور (سل) پرده‌بندی می‌شدند و پرده‌های اصلی آنها به صورت چهارتایی و دیگر پرده‌ها سه‌تایی تنظیم می‌شد. این کار برای شناسایی پرده‌ها توسط نوازنده مفید بود.
لازم به ذکر است که پرده‌های سه تار و تار دائمی نیستند و به مرور زمان فرسوده می‌شوند. گاهی هم تنظیمات آنها به هم می‌ریزد که نیاز به تنطیم مجدد دارند. درواقع به دلیل تمرین زیاد، تغییرات آب‌وهوایی و گاهی نیز تمرین با دست‌های آلوده و چرب و … پرده‌های سازتان از بین می‌رود. در چنین شرایطی گاهی اوقات زمان کافی دارید که ساز را برای تنظیم به فروشگاه و کارگاه‌های ساخت ساز ببرید تا پرده‌بندی آن را انجام دهند. ولی ممکن است، به کسی که بتواند ساز را برای‌تان پرده‌بندی کند، دسترسی نداشته باشید. پس بهتر است که بستن پرده تار و سه تار را یاد بگیرید و خودتان ساز را پرده‌بندی کنید.
لازم به ذکر است که پرده‌های تار و سه تار معمولا از جنس روده حیوانات هستند که آنها را دور دسته می‌پیچند و پشت آن گره می‌زنند. بسته‌ی 10 متری پرده در بازار موجود است که می‌توانید تهیه کنید و اقدام به تعویض آنها نمایید.
آیا پرده‌بندی تار و سه تار با هم تفاوتی دارند؟
حال شاید برای‌تان سوال پیش بیاید که آیا پرده‌بندی در سازهای تار و سه تار با هم تفاوت دارند یا نه؟ همان‌طور که می‌دانید این دو ساز شباهت‌های زیادی با هم دارند که یکی از آنها، نحوه‌ی پرده‌بندی است. هر دو این سازها به صورت 25 تایی و 28 تایی پرده‌بندی می‌شوند و در این مورد تفاوت خاصی با یکدیگر ندارند. در پرده‌بندی 25 تایی پرده‌های 1 ، 8 و 19 حذف می‌شوند. این نوع پرده‌بندی ساده و کم‌حجم‌تر است که برای آموزش بستن پرده تار و سه تار به هنرجویان مبتدی، مناسب‌تر است.
آموزش بستن پرده تار و سه‌تار مرحله‌‌به‌‌مرحله
برای بستن پرده تار و سه تار باید دقت و حوصله‌ی زیادی داشته باشید تا بتوانید از پس این کار بربیایید. در این بخش، نحوه‌ی تعویض و پرده‌بندی مجدد این دو ساز را به شما آموزش می‌دهیم.
باز کردن پرده‌های قدیمی
برای شروع، پرده‌های سازتان را باز کنید، اگر پرده‌ها یکنواخت هستند و قطر آنها مساوی است مشکلی از این بابت ندارید. در غیر این صورت اندازه‌های نامنطبق پرده‌ها را جداسازی کنید. ممکن است در بستن پرده‌ها به آنها نیز نیاز داشته باشید. فراموش نکنید که صاف بودن و یکنواختی پرده‌ها تاثیر به‌سزایی در صدادهی ساز شما خواهد داشت. سعی کنید پرده‌های قطور را برای قسمت بالای ساز و پرده‌هایی با قطر کم‌تر را برای پایین دسته آن استفاده کنید.
تهیه ابزارهای مورد نیاز برای بستن پرده تار و سه تار
شما به یک سیم چین و قیچی نیاز دارید. همچنین یک درفش، انبردست و کاسه‌ای آب نیز در کنار خود داشته باشید. پرده‌ها را بردارید و دور دست بپیچید تا اندازه آن را بدست آورید. پرده‌ها را برداشته و هر چقدر نیاز است ببرید و دور دسته بپیچید تا اندازه آن را تعیین کرده و از بخش دیگر پرده با سیم چین ببرید. قسمتی که برای بستن روی دسته تار جدا کردید را با آب کمی مرطوب کنید. این رطوبت به هیچ وجه نباید زیاد باشد زیرا باعث پاره شدن آن به هنگام کشیدن و محکم کردن دور دسته‌ی ساز می‌شود.
شماره‌گذاری سرپرده‌ها
برای بستن پرده تار و سه تار، ابتدا بهتر است سرپرده‌ها را شماره‌گذاری کنید. سرپرده شماره یک همان است که انگشت شست خود را بر آن قرار می‌دهید و پرده را برای بستن نگه می‌دارید. سرپرده 2 نیز سر دیگر پرده است که باید آن را از درزی که کنار دسته برای بستن ایجاد شده عبور دهید. این درز یا به عبارت دیگر شیار، با پهنایی 2 تا 2.5 میلی‌متری و عمق 3 میلی‌متر که برای گذر پرده از آن مناسب است ساخته می‌شود.
بستن رج‌های سرپرده‌ها
پارچه تمیزی روبه‌روی خود پهن کنید و کاسه ساز را روی آن قرار داده و دسته‌ی آن را بر دو زانوی خود تکیه دهید. سرپرده شماره یک را کنار دسته قرار بدهید و آن را با شست چپ خود محکم نگه دارید. می‌توانید یک گره‌ی کوچک هم بزنید که گیر کند. ادامه‌ی پرده را هر چند دوری که لازم است با دست راست از روی آن محکم بپیچید. هنگام بستن پرده باید رج‌های آن به طرف سرپنجه کنار هم قرار بگیرند و نه روی هم. پرده‌ها باید محکم و حدود 4،5 سانتی‌متر بالاتر از جایی که موقع میزان کردن جای آن است، بسته شوند. زیرا وقتی پرده‌ها را کامل بستید، باید آنها را روی دسته پایین بکشید که در جای خود سفت شود.
پس از بستن رج‌ها روی سرپرده شماره یک، نوبت به سرپرده شماره 2 می‌رسد. سرپرده شماره 2 را از چپ به راست زیر رج‌ها از شیار دسته بیرون آورده و سرشماره یک را بین دو انگشت شست و اشاره نگه دارید. سپس سرپرده شماره 2 را بکشید تا پایین بیاید. شماره یک را به طرف بالا گرفته و سرپرده 2 را دور سرپرده یک بپیچید. سپس از چپ زیر لای پرده‌ها از شیار کنار دسته درآوردید.
وقتی سرپرده یک بین انگشت‌های شما است، حلقه‌ای ایجاد می‌شود که نیاز است سرپرده شماره دو را از میان آن عبور دهید. پس از آن، هر دو سرپرده را با انگشتان بگیرید و محکم بکشید. این دو باید طوری باشند که در طول زمان از محل بستن بیرون نیایند. اگر ساز را 25 پرده‌ای ببندیم، 19 تا 20 تا از این پرده‌ها به همین روش بسته می‌شوند. بعد از پرده‌ی بیستم نیز پرده‌ها با میخ‌هایی که به بیخ دسته کوبیده خواهند شد بسته می‌شوند. میخ‌هایی با قطر نهایت 1.5 میلی متر و جنس برنجی که نباید بلندی و گردی‌شان زیاد باشد تا مشکلی برای دسته ایجاد نشود. پرده‌های بیخ دسته را به هیچ عنوان یکسره نبندید، زیرا اگر یکی از پرده‌ها به هر دلیلی پاره شود، تنظیم همه‌ی پرده‌ها به هم می‌ریزد. این پرده‌ها را باید تک‌به‌تک ببندید.
بستن پرده بیستم به بعد
در این مرحله از بستن پرده تار و سه تار، اندازه پرده‌ای را که می‌خواهید، تعیین کنید و 5 تا 10 سانتی‌متر بیشتر از آن را بردارید و کمی مرطوب کنید و گره بزنید. حلقه گره‌ای را که ایجاد کرده‌اید، دور میخ انداخته و از سمت راست هر چقد نیاز است دور دسته محکم بگردانید تا رج‌های آن از جا حرکت نکند. آخرین سرپرده را که حدود 5 تا 10 سانتی‌متر بیشتر گرفته‌اید، از سمت راست از زیر شیار پرده‌ها بیرون آورید. اکنون پرده‌های سازتان را تکمیل کرده‌اید.
کوک کردن ساز
در نهایت نوبت به کوک کردن ساز می‌رسد. پیش‌تر در مقاله‌های جداگانه‌ای درباره کوک تار و کوک سه تار به طور کامل توضیح داده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم که با رجوع به آنها ساز خود را به خوبی و دقت کوک نمایید. هنرجویان مبتدی تار بهتر است برای میزان نمودن پرده‌های ساز خود، آن را با کوک ماهور دو سل دو تنظیم کنند.
نتیجه‌گیری
سعی ما در این مطلب این بود که به شما نحوه‌ی بستن پرده تار و سه تار را آموزش دهیم تا در صورت ضرورت خودتان سازتان را کوک کنید. هرچند که در وهله‌ی اول پرده‌بندی ساز به نظر سخت می‌آید، ولی اگر دقت و حوصله خرج کنید، می‌توانید به خوبی از پس این کار بربیایید. زیرا شما با پیشرفت در نوازندگی تار و سه تار باید بتوانید کارهایی از قبیل بستن تار و سه تار، کوک کردن ساز، انداختن پوست تار، سیم انداختن و… را خودتان انجام دهید. با این کار دیگر نیازی به صرف هزینه‌های مالی و زمانی نیست.
در نهایت اگر می‌خواهید که از همان ابتدا، نواختن سه تار و یا تار را به خوبی و سرعت، یاد بگیرید، می‌توانید، روی وب نوازان حساب باز کنید. ما به کمک اساتید با تجربه، کارشناسان زبده و تیم پشتیبانی باحوصله‌ی خود، مسیر لذت‌بخشی از یادگیری موسیقی را برای شما فراهم می‌کنیم. از آن‌جایی‌که شیوه‌ی آموزشی وب نوازان، آنلاین است، بدون محدودیت زمانی و مکانی می‌توانید نواختن تار و یا سه تار را یاد بگیرید.
در نهایت اگر مایلید که بیشتر با بستر آموزشی و کلاس موسیقی آنلاین وب نوازان آشنا شوید و ابهامات ذهنی خود را برطرف کنید، می‌توانید درخواست مشاوره رایگان دهید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
