چقدر دربارهی سیم پیانو میدانید؟ واقعیت این است که وقتی به صدای پرشکوه و شفاف پیانو گوش میدهیم، کمتر پیش میآید که به اجزای درونی این ساز فکر کنیم. در نگاه اول، پیانو مجموعهای از کلاویههای سفید و سیاه است که بهسادگی زیر انگشتان نوازنده به صدا درمیآیند. اما حقیقت این است که بخش بزرگی از آنچه میشنویم، نتیجهی عملکرد دقیق و مهندسیشدهی سیمهای این ساز است. این سیمها مانند رگهایی هستند که موسیقی را در پیانو جاری میکنند و بدون آنها هیچ صدایی شکل نمیگیرد.
در این مقاله با سیمهای پیانو، ویژگیهای آن، انواع و کاربردهایش آشنا میشویم و درمییابیم چرا این بخش کوچک اما حیاتی چنین نقشی در زیبایی و ماندگاری صدای پیانو دارد.
بررسی مهمترین ویژگیهای سیم پیانو
اکنون که در حال آموزش پیانو هستید خوب است که دربارهی اجزاء مختلف این ساز اطلاعات کسب کنید. یکی از اجزای اصلی ساز پیانو، سیمهای آن هستند. درواقع سیمهای پیانو رشتههایی فلزی هستند که درون جعبهی بزرگ و محکم پیانو کشیده شدهاند. این سیمها، وظیفهی تولید صدا را بر عهده دارند. درواقع وقتی نوازنده کلیدی را فشار میدهد، چکش کوچکی به سیم ضربه میزند و ارتعاشی ایجاد میشود. این ارتعاش با sound board برخورد کرده و ساز صدا تولید میکند.
در ادامه به مهمترین ویژگیهای سیمهای پیانو اشاره میکنیم که مجموع این ویژگیها باعث تولید صدا توسط این ساز میشوند.
قطر و اندازه سیم
به طورکلی طول هرچه سیمهای ساز پیانو از نتهای پایین به سمت نتهای بالاتر، میروند، طول آنها کوتاهتر میشود. هرچه قطر سیم بیشتر باشد، ارتعاشات بیشتری تولید میکند و در نتیجه حجم صدای آن بیشتر میشود. به عبارت دیگر در قسمتهایی که قطر سیم بیشتر است، صدای کلیدها بمتر و در نقاط نازکتر، صدا زیرتر میشود.
جنس سیمها
سیم پیانو از مواد مختلفی ساخته میشود که هر کدام از این مواد اولیه ویژگیهای منحصربهفردی را به صدای ساز میافزایند. سیمهای این ساز، بهطور ویژه طراحی میشوند تا بتوانند فشار بسیار بالایی را تحمل کنند. جنس سیمها معمولاً از فولاد با کربن بالا است که هم سختی زیادی دارد و هم انعطاف لازم برای ارتعاش پایدار را فراهم میکند.
به طور کلی سیمهای پیانو به سه قسمت باس(Bass)، میدل (Middle) و های نت (High note) تقسیمبندی میشوند. هر کدام از این سیمها هم از لحاظ ظاهر و هم از جهت مواد تشکیل دهنده با یکدیگر متفاوت هستند.
- قسمت Bass یا پایین سیمها از دولایه تشکیل شده است. یک لایه از جنس استیل یا فولاد و لایه دیگر از مس است که به دور لایه اول پیچیده شده است. ترکیب مس در سیم باعث میشود که انتقال ارتعاشات در طول سیم با کیفیت و سرعت بهتری رخ بدهد.
- در قسمتMiddle ،High note ، سیمها از یک لایه تشکیل شدهاند که این لایه از جنس استیل یا فولاد با کربن بالا است. طول و قطر سیمها در هر کدام از این قسمتها با یکدیگر متفاوت است. قسمتهای پایینتر قطر بیشتری دارند و هرچه به سمت بالا میرود قطرشان کمتر میشود.
کشش بالا
سیمهای ساز پیانو برای اینکه بتوانند با صدای بلند و رسا صدا تولید کنند، باید به شدت کشیده شوند. به همین دلیل فشار زیادی را تحمل میکنند. بهطور متوسط، فشار کل سیمها در یک پیانوی گرند به حدود 18 تن میرسد! بنابراین سیمها باید مقاوم باشند و در برابر پارگی یا تغییر شکل دوام بیاورند.
پایداری کوک
از آن جایی که تعداد سیمهای پیانو خیلی زیاد است و از ظرف دیگر کوک کردن ساز پیانو کار هر کسی نیست، یکی از چالشهای پیانو، حفظ کوک است. به همین دلیل سیمها باید طوری ساخته شوند که تغییرات دما و رطوبت کمترین تأثیر را بر کشش آنها بگذارد.
مقاومت در برابر خوردگی
چون سیمها دائماً در معرض تماس با چکشها و تغییرات محیطی هستند، باید در برابر زنگزدگی و فرسودگی مقاوم باشند. به همین دلیل، بسیاری از سازندگان سیمهای باکیفیت را با روکشی ضدزنگ تولید میکنند. همچنین اگر سیمها بیش از حد خشک یا شکننده باشند، ارتعاش یکنواختی نخواهند داشت و صدا زود محو میشود.
تعداد سیمها
هر کلاویهی پیانو معمولاً با یک یا چند سیم مرتبط است. در نتهای زیر و میانی، معمولاً سه سیم برای هر نت وجود دارد تا صدای پرحجمتر و زندهتری تولید شود. اما در نتهای بمتر تعداد سیمها به یک یا دو کاهش مییابد، زیرا ضخامت آنها بهاندازهای زیاد است که میتوانند بهتنهایی حجم صدای کافی ایجاد کنند.
نحوهی اتصال سیمها به پیانو
سیمها در قسمت بالا و پایین خود، توسط قطعات خاصی به ساز متصل میشوند. اتصال آنها به این صورت است که در قسمت پایین توسط پل امتداد پیدا میکنند و به خرک متصل میشوند. در قسمت بالا نیز توسط پل امتداد پیدا میکنند و به گوشیها متصل میشوند.
پس از اتصال سیمها به ساز، کارشناسان عملکرد صحیح پیانو را بررسی میکنند. تنها در صورتی که سیمها کشش مناسبی داشته باشند، عملکرد خوبی از خودشان نشان خواهند داد. ایجاد کشش استاندارد در سیمها به وسیلهی چرخاندن گوشیها در جهت عقربههای ساعت اتفاق میافتد.
مشکلات و خرابی سیمهای پیانو
سیم ساز پیانو غالبا به دو روش فرسوده میشود. در حالت اول، ممکن است که سیمها، خاصیت کشسانی خود را از دست دهند. این مسئله زمانی اتفاق میافتد که پیانو، مدت زیادی تحت کشش قرار نگرفته باشد. در حالت دوم هم سیمها به مرور زمان و در اثر پوسیدگی و زنگزدگی پاره میشوند. البته توجه کنید که در هر دو صورت، جنس سیم پیانو و آلیاژ به کار رفته در آن در مقاومت آنها موثر هستند.
در صورت بروز یکی از این مشکلات باید از یک متخصص فنی پیانو کمک بگیرید و سیمهای سازتان را عوض کنید. اما در صورتی که سیم فقط زنگ زده باشد یا دچار جرمگرفتگی شده باشد میتوان آن را شستوشو داد. البته شستوشوی سیمهای پیانو باید به کمک مواد مناسب و ابزار مخصوص، انجام بگیرد.
چرا شناخت سیم پیانو برای هنرجویان مهم است؟
شاید برای یک هنرجوی مبتدی این پرسش پیش بیاید که دانستن جزئیات سیمها چه فایدهای دارد. پاسخ ساده است:
- هرچه شناخت شما از سازتان بیشتر باشد، نوازندگیتان نیز آگاهانهتر و عمیقتر خواهد بود.
- وقتی میدانید سیمهای زیر نازکتر و حساسترند، در هنگام تمرین فشار کمتری وارد میکنید.
- وقتی میدانید تغییر رطوبت میتواند کشش سیمها را برهم بزند، بیشتر مراقب شرایط نگهداری پیانو خواهید بود.
- وقتی میدانید سیمهای بم از مس پیچیده شدهاند، راحتتر درک میکنید چرا صدای آنها گرم و خاص است.
این آگاهی به شما کمک میکند تا هم نوازندهی بهتری باشید و هم از ساز خود بهتر مراقبت کنید.
نتیجهگیری
همانطورکه مطالعه کردید، از تولید نتهای درخشان توسط سیمهای زیر گرفته تا غرش عمیق و پرطنین نتهای بم، همگی مدیون سیمهای دقیق و مقاوم پیانوست. بدون شک با شناختی که الان دربارهی سیمهای موجود در پیانو آکوستیک خود به دست آورید، باید در مراقبت از آنها دقت زیادی کنید.
پس دفعهی بعد که پشت پیانو مینشینید و با فشردن کلیدها صدای جادویی آن را میشنوید، میدانید که این صدا از کجا و به چه شکل تولید میشود. بله توسط همان رشتههای ناپیدایی که با هر ارتعاش، جهانی از احساس و موسیقی را به شما هدیه میدهند.
اگر دوست دارید که پیانو را به شکل اصولی و قدمبهقدم یاد بگیرید، ما در وب نوازان با کمک اساتید مجرب و باسواد خود، در این مسیر به شما کوک میکنیم. پس اگر تا الان به دلایل مختلفی مانند محدودیتهای مکانی، زمانی، مالی و … یادگیری پیانو را عقب انداختهاید، الان دیگر وقتش است که شروع کنید. زیرا شما هرکجای دنیا که باشید میتوانید در کلاس آنلاین موسیقی شرکت کنید. لازم به گفتن نیست که هزینههای آموزش آنلاین موسیقی کمتر از آموزش حضوری است. همچنین ساعت کلاس بنا به درخواست شما با استاد هماهنگ میشود و کلاستان در ساعتی که وقت شما آزاد است برگزار میشود. هدف ما این است که شما با فراغ بال و خاطری آسوده در کلاس شرکت کنید. اگر سوال و ابهامی از روند کلاس دارید و یا دربارهی موسیقی نیاز به مشاوره دارید، ما آمادهی ارائهی راهنمایی تخصصی و رایگان به شما هستیم.
خبرنامۀ وبنوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما میفرستیم.
