استایل نوازندگی کمانچه یکی از اولین نکاتی است که به هنرجویان مبتدی آموزش داده می‌شود. زیرا تا زمانی‌که هنرجو نداند که چگونه باید بنشیند و ساز را در دست بگیرد، نمی‌تواند به درستی بنوازند و صدای خوشی از ساز ایجاد کند. به همین دلیل، تا استایل مناسبی نداشته باشید، نمی‌توانید تکنیک‌های پیچیده و ظریف را اجرا کنید. همچنین استایل نادرست، باعث آسیب‌های جدی جسمانی می‌شود. پس اگر می‌خواهید که از همان ابتدا به درستی نواختن کمانچه را یاد بگیرید، باید استایل درستی داشته باشید. در این مطلب به طور کامل به نحوه نشتسن نوازنده کمانچه و دست گرفتن ساز کمانچه می‌پردازیم.
بررسی استایل نوازندگی ساز کمانچه (نحوه نشستن و دست گرفتن ساز کمانچه)
اصولا آموزش کمانچه با آموزش استایل نوازندگی این ساز آغاز می‌شود. زیرا نواختن این ساز اصیل و قدیمی ایرانی دارای اصول خاصی است که نحوه دست گرفتن کمانچه و نشستن نوازنده از اصول اولیه‌ی آن است. شما برای یادگیری این ساز خوش نوای ایرانی، راهی جز رعایت این اصول ندارید. در ادامه به طور کامل استایل نوازندگی کمانچه را بررسی می‌کنیم.
نحوه نشستن نوازنده کمانچه
اولین نکته نحوه نشستن نوازنده کمانچه است. شما برای این‌که روی این ساز تسلط داشته باشید باید به طور صحیح بنشینید. اگر شما روی زمین بنشینید باید پایه کمانچه روی زمین یا زانو قرار بگیرد. ولی اگر روی صندلی بنشینید باید ساز را به صورت صاف روی پا یا روی صندلی نگه دارید. اصولا ساز هنگام نواختن، کمی حول محور خودش می‌چرخد که این عامل باعث می‌شود تا آرشه به درستی با ساز تماس پیدا کند.
نحوه در دست گرفتن کمانچه توسط نوازنده
یکی دیگر از عوامل بسیار مهم در استایل نوازندگی کمانچه، نحوه دست گرفتن کمانچه است. شما باید ساز را با دست چپ خود بگیرید. زیرا این دست، وظیفه انگشت‌گذاری روی سیم‌ها را دارد. مچ دست باید در موقعیت طبیعی باشد و نباید بیش از حد خم شود. انگشت شست باید پشت دسته ساز قرار بگیرد تا نقش تکیه‌گاه را ایفا کند. بین انگشت شست و سبابه باید یک فضای خالی وجود داشته باشد تا بتوانید حرکات را به سرعت و آسان انجام دهید.
شما همزمان که با دست چپ، انگشت‌گذاری را روی سیم‌ها انجام می‌دهید باید با دست راست‌تان نیز به طور صحیح آرشه‌کشی کنید. انگشتان باید به گونه‌ای آرشه را بگیرند که حرکت آن روان و کنترل‌شده باشد. انگشت شست زیر چوب آرشه قرار می‌گیرد و سایر انگشتان با حفظ انعطاف‌پذیری روی آرشه قرار می‌گیرند.
رایج‌ترین اشتباهات هنرجویان هنگام دست گرفتن کمانچه
هنرجویان مبتدی معمولاً در مراحل اولیه یادگیری کمانچه دچار اشتباهاتی می‌شوند که می‌تواند بر کیفیت نوازندگی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. برخی از رایج‌ترین اشتباهات هنرجویان عبارتند از:
بیش از حد محکم گرفتن ساز
برخی هنرجویان، کمانچه را بیش از حد محکم می‌گیرند که باعث ایجاد تنش در دست و بازو می‌شود و از روان بودن حرکات جلوگیری می‌کند.
تماس نادرست آرشه با سیم‌ها
زمانی‌که آرشه را به درستی نگه ندارید، تماس درستی با سیم‌ها پیدا نمی‌کند و در نتیجه صدای ایجاد شده یا خیلی ضعیف می‌شود و یا برعکس به دلیل فشار زیاد آرشه، صدای ناهنجاری تولید می‌شود. باید مطمئن شوید که انگشت‌های شست و سبابه با چوب آرشه در تماس باشد و سایر انگشت‌ها هم روی تسمه قرار بگیرند. زیرا تنها در این حالت می‌توانید روی حرکات و فشار آرشه مسلط باشید.
عدم توجه به تعادل بدن
برخی نوازندگان هنگام نواختن، بدن خود را بیش از حد به جلو یا عقب متمایل می‌کنند که این موضوع می‌تواند باعث خستگی زودرس شود.
چسباندن انگشت شست و سبابه به دسته ساز
همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم باید بین دو انگشت شست و سبابه، فاصله‌ای وجود داشته باشد تا انگشت‌گذاری راحت‌تر انجام شود و انگشت‌ها به سادگی روی دسته ساز حرکت کنند.
قرارگرفتن نادرست ساز روی بدن
یکی از نکات بسیار مهم در استایل نوازندگی کمانچه، نحوه قرارگیری ساز است. اگر محل قرارگیری ساز نامناسب باشد یا زاویه درستی نداشته باشد، پایین و بالا باشد و … نوازندگی برای‌تان مشکل‌آفرین می‌شود و زود خسته می‌شوید. پس با این توضیحات موقعیت ساز، زمانی صحیح است که فشار زیادی به بدن و دست‌ها وارد نشود و بتوانید به سادگی ساز را کنترل کنید.
نحوه آرشه‌کشی کمانچه به صورت صحیح
بعد از یادگیری استایل نوازندگی کمانچه به شکل صحیح، باید یاد بگیرید که آرشه را به صورت صحیح روی سیم‌های کمانچه بکشید. زیرا نحوه آرشه‌کشی کمانچه نقش زیادی روی صدای تولید شده از ساز دارد. شما برای این‌که آرشه‌کشی را به طور صحیح انجام دهید باید به موارد زیر توجه کنید:
- وضعیت آرشه: آرشه باید به موازات سیم‌ها حرکت کند و از فشار بیش از حد بر سیم‌ها اجتناب شود.
- نحوه حرکت آرشه: برای آرشه‌کشی کمانچه، حرکت آرشه باید از مفصل شانه و آرنج باشد. مچ دست باید انعطاف‌پذیر بماند تا حرکات نرم و کنترل‌شده باشند.
- سرعت و فشار آرشه: سرعت و میزان فشار آرشه بر سیم‌ها بر رنگ و حجم صدا اثر می‌گذارد. در ابتدا، هنرجویان باید با سرعت یکنواخت و فشار متعادل تمرین کنند تا صداهای ناخواسته ایجاد نشود.
نحوه انگشت‌گذاری کمانچه
فراموش نکنید که انگشت‌گذاری کمانچه یکی از مراحل مهم در استایل نوازندگی کمانچه و تولید صدای خوش از ساز است. زیرا انگشت‌گذاری صحیح روی سیم‌ها به نوازنده کمک می‌کند تا نت‌ها را به درستی اجرا کند. برای شروع انگشت‌گذاری کمانچه، جایگاه دست‌تان را به درستی روی دسته ساز پیدا کنید. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، انگشت شست و انگشت اشاره برای گرفتن ساز به کار می‌روند. نرمه انگشت شست و بند سوم انگشت اشاره، زیر برآمدگی شیطانک قرار می‌گیرند. این دو انگشت نباید به ساز بچسبند و از پشت ساز باید یک فضای خالی و حفره‌مانندی درست کنند. در غیر این صورت، فرآیند انگشت‌گذاری با مشکل مواجه می‌شود. نکته بعدی برای انگشت‌گذاری کمانچه این است که باید طبق گام و فواصلی که تعریف شده است، انگشت‌ها روی سیم‌ها قرار بگیرند. در ابتدا برای پیدا کردن جایگاه انگشت‌ها روی ساز باید از تیونر کمک بگیرید تا نت‌ها به درستی اجرا شوند.
توجه کنید که برای تغییر پوزیسیون باید انگشت‌ها را قالبی بالا و پایین ببرید، زیرا جایگاه انگشت‌ها نسبت به یکدیگر تعیین می‌شوند. به همین دلیل اگر انگشت‌ها را هنگام تغییر پوزیسیون با هم حرکت ندهید، نسبت آن‌ها به هم می‌ریزد و انگشت‌گذاری با خطا و اشتباه همراه می‌شود.
همان‌طور که متوجه شدید، رعایت استایل نوازندگی کمانچه که شامل نحوه نشستن نوازنده کمانچه و چگونگی در دست گرفتن کمانچه است در نوازندگی‌تان تأثیر دارد. زیرا به درستی می‌توانید تکنیک‌های اصولی و پیچیده را به خوبی اجرا کنید. اگر استایل نوازندگی شما صحیح باشد، خواه‌ناخواه روی نحوه انگشت‌گذاری و آرشه‌کشی‌تان نیز تأثیر می‌گذارد و آن‌ها نیز به درستی انجام می‌شوند. درنتیجه نباید این اصل مهم را نادیده بگیرید، زیرا با در نظر گرفتن همین نکات به ظاهر ساده، سطح نوازندگی‌تان را بهبود می‌بخشید. همچنین از شکل‌گیری عادت‌های نادرست نیز جلوگیری می‌کنید.
در نهایت همه‌ی مواردی که گفته شد زمانی میسر است که شما اولین قدم را به خوبی برداشته باشید و آن هم چیزی جز دریافت آموزش صحیح نیست. آموزش دیدن زیرنظر استادی کاربلد و حرفه‌ای به شما کمک می‌کند که یادگیری کمانچه را از پایه و اساس به خوبی یاد بگیرید و بعدها دچار مشکل نشوید. در این راستا ما در آکادمی موسیقی آنلاین وب نوازان کنار شما هستیم.
شاید فکر کنید که نمی‌توان کمانچه را به شکل آنلاین آموزش دید و حتما باید حضوری و کناردست استاد بایستید تا نواختن این ساز را یاد بگیرید. ولی تجربه چندین ساله‌ی ما و نظرات هنرجوهای‌مان ثابت کرده که اگر آموزش درست و اصولی باشد، فرقی نمی‌کند که آنلاین ارائه شود یا حضوری. ضمن این‌که آموزش موسیقی آنلاین نسبت به دوره‌های حضوری دارای مزایای بسیاری مثل عدم محدودیت مکانی و زمانی، انعطاف‌پذیری بالا و … است. به همین دلیل شما هر گوشه‌ی جهان که باشید می‌توانید این ساز اصیل ایرانی را یاد بگیرید و بنوازید و دل‌تان را صفا دهید.
اگر سوال و ابهامی دارید می‌توانید از امکان مشاوره رایگان استفاده کنید، تا با خاطری آسوده یادگیری کمانچه را آغاز کنید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
