موسیقی غربی و سنتی چه تفاوت هایی دارند؟ آیا تا به حال به تفاوت های موسیقی غربی و سنتی ایرانی فکر کرده اید؟ می دانیم که موسیقی در همه ی نقاط جهان در انواع خاص خود، رواج دارد. موسیقی زبان مشترک همه ی فرهنگ هاست و این باعث شده موسیقی هر منطقه ای نشان دهنده ی فرهنگ آن مکان و زمان باشد و همین طور تفاوت هایی با هم داشته باشند. در ادامه ی این مقاله قصد داریم به تفاوت ها و شباهت های دو موسیقی غربی و سنتی ایرانی بپردازیم و آن ها را بررسی کنیم. همراه ما باشید.
موسیقی اصیل ایرانی
موسیقی اصیل ایرانی با نام های موسیقی سنتی ، موسیقی کلاسیک ایرانی و موسیقی دستگاهی شناخته شده و رواج دارد. موسیقی ایرانی شامل دستگاه ها، نغمه ها و آواز هایی است که از سال ها پیش از میلاد مسیح جریان داشته تا به امروز که به صورت ساده تر و قابل فهم تر در دسترس است. همچنین موسیقی ایرانی جزء کهن ترین سبک های موسیقی از دوران باستان است. البته واقعیت و اصل موسیقی سنتی ایرانی ، امروزه کمی فراموش گردیده است. اما هستند موسیقی دانانی که به ریشه های فرهنگ و هویت ایرانی ارزش می دهند و آن طور که باید آن را اجرا خواهند کرد.
موسیقی غربی برخلاف موسیقی ایرانی که شامل گوشه و نغمه و آوار است ، بر پایه نظام گام و تونالیته می باشد.
موسیقی سنتی ایران هفت دستگاه را شامل می شود و هر یک از آن ها گام ویژه ی خود را دارند. کلمه ی گام از موسیقی غربی آمده است اما شباهت این گام با گام موسیقی غربی فقط در لفظ است. این دو موسیقی ایرانی و غربی در این زمینه تفاوت های ذاتی دارند. موسیقی ایرانی همچنین پنج آواز را شامل می شود.
ضعف مشترک موسیقی غربی و سنتی
در هر دو نوع موسیقی ایرانی و موسیقی غربی در دورانی از تاریخ، حمل کردن و همینطور نگهداری سازها امکان پذیر نبود و جرم محسوب می شد. در نتیجه نوابغ موسیقی در تاریخ به سادگی نمی توانستند قطعات موسیقی تولید کنند و اجرا داشته باشند؛ تربیت هنرجو و از طرفی ابتکار و ابداع در ساختار سازها یا انجام نمی شد و یا به سختی انجام می شد. یکی دیگر از نتایج این دوره از تاریخ این بوده است که ساز های بزرگ با حمل و نقل سخت تر اکنون در این موسیقی ها وجود ندارد و یا خیلی کم هستند. و به واسطه ی آن نت ها با فرکانس پایین در ساز های قدیمی ایرانی امکان اجرا ندارند. سازهای کنونی هم وسعت کمی از اکتاو های موسیقی را شامل می شوند. استادان در موسیقی غرب برای رفع این مشکلات ساختار ساز ها را تغییر دادند و یا سازهای جدید ابداع کردند اما در موسیقی ایرانی این کارها در همین چند سال اخیر انجام شده است.
سازهای موسیقی ایرانی چه تفاوتی با ساز های موسیقی غربی دارند؟
سازهای ایرانی بیشتر با مواد طبیعی ساخته می شوند از جمله چوب و پوست. به علاوه ی قطعات فلزی و سفالی که در آن ها به کار برده می شود. این ساز ها به دسته های زهی زخمه ای، زهی کوبه ای، زهی آرشه ای تقسیم می شوند. سازهای غربی تفاوت های عمده ای با سازهای ایرانی دارند. ویولن و سازهای خانواده اش، پیانو و همینطور ساز چنگ سازهای پر کاربرد و رایج در موسیقی غربی هستند. ویولن و پیانو سازهایی از موسیقی غربی هستند که در موسیقی ایرانی جایگاه خود را پیدا کردند و نوازندگان ایران با استفاده از آن ها آثار ماندگار زیادی ساخته اند.
سازهای هر مکان و کشوری، متناسب با فرهنگ آن جا است. سازهایی که در ابتدا ساخته می شوند به مرور زمان تغییر می کنند و ابداعاتی توسط موسیقی دانان بر آن ها نقش می بندد و ساز را به مرور به تکامل می رساند.
گام ها و فواصل در موسیقی غربی و سنتی با هم تفاوت دارند؟
فواصل
یکی از تفاوت های اساسی موسیقی ایرانی و غربی پرده و نیم پرده در این موسیقی هاست. در گذشته، کوک موسیقی غربی ریز پرده را هم شامل می شده است. با روی کار آمدن کوک اعتدال مساوی دوازده نتی، در موسیقی غربی ریز پرده ها کاربردی ندارند. در موسیقی های سنتی ایرانی، ترکی، عربی و برخی مناطق، فاصله های کوچکتر مانند ربع پرده استفاده می شود این فواصل حال و هوای تازه ای به موسیقی می بخشد. همچنین در موسیقی سنتی، با پیدایش گام ها و فاصله ها نت نویسی هم بیشتر شد.
گام ها
اصطلاح گام در موسیقی به معنی توالی پله پله ی نت ها، از یک نت مفروض تا اکتاو بعد آن نت است. گستره صدای گام ها 12 نیم پرده مساوی یا همان یک اکتاو است. ارتفاع نت ها در گام می تواند به صورت نزولی یا صعودی مرتب شود. در موسیقی غربی گام ها بر پایه ی نیم پرده های مساوی تعریف می شوند و کمتر از نیم پرده فاصله، در این موسیقی وجود ندارد.
تک صدایی و چند صدایی چیست؟ در موسیقی های غربی و سنتی چه تفاوتی دارند؟
در موسیقی غربی صدا ها به دو صورت ایجاد می شوند:
- هوموفونیک
- پلی فونیک
هوموفونیک به معنای یک صدا به عنوان ملودی اصلی و دیگر صداها به عنوان هارمونی برای آن صدا می باشد. پلی فونیک به معنای آن است که چند صدا و ملودی از لحاظ ملودیک و ریتمیک مستقل از هم باشند. زمانی که در قرن نهم و دهم میلادی، شیوه های نت نویسی در غرب رواج پیدا کرد باعث شد موسیقی غرب چند صدایی شود. پیش از آن موسیقی غربی هم بیشتر به صورت تک صدایی اجرا می شد.
در موسیقی ایرانی که به صورت ملودی محور می باشد، فراز و فرودهای ملودیک و تحریرها و لحن اجرا معنای ویژه ای به این موسیقی می بخشد. در اجراها به روش سنتی و قدیمی تر شکل خاصی از هارمونی دیده می شود. به عنوان نمونه، در نوازندگی ساز های زهی زخمه ای یک اصل همیشه رعایت شده و آن پشتیبانی صدای اصلی (ملودی) با یک واخوان می باشد. واخوان می تواند یک تا چند صدا باشد که با ملودی همراهی می کند و با استمرار اجرا خواهد شد. بر ساز های زهی زخمه ای که پیش تر مثال زدیم هم زمان با اجرای یک ملودی بر یک سیم، سیم دیگری هم صدا تولید می کند و معمولا این سیم در فاصله چهار یا پنج نسبت به سیم ملودی اصلی کوک می شود.
درجه در موسیقی و تفاوت آن در موسیقی های غربی و شرقی
هر یک از نت های متوالی که یک گام را تشکیل می دهند در تئوری موسیقی و نت خوانی، یک درجه می گویند. گام دیاتونیک از جمله پرکاربردترین گام ها در موسیقی غربی می باشد. تعداد درجات گام می تواند متفاوت باشد. تفاوت این درجات مانند گام دو ماژور از نت دو که درجه ی اول است شروع می شود و با گذشتن از درجات دوم تا هفتم به درجه ی هشتم که همان نت دو بعدی است خواهد رسید. در موسیقی شرقی، نظیر کشورهای چین و ژاپن، گام به صورت 5 درجه ای متداول است و در آن فقط 4 درجه فاصله ی بین نت دو تا نت دو بعدی می باشد.
موسیقی غربی چه تأثیری بر موسیقی سنتی ایرانی داشته است؟
موسیقی غربی بر موسیقی ایران تأثیرات بسیاری داشته است. در قرن هفتم با موسیقی دانانی نظیر قطب الدینی شیرازی موسیقی ایران شکل جدیدی به خود می گیرد. در آن زمان سیستم مکتوبی از نت ها نبوده که نوازندگان از روی آن بنوازند به همین جهت آن ها بداهه نوازی می کردند. پس از دوران صفویه بخشی انفعالی از موسیقی ایران به وجود آمد که اگر ادامه دار می شد موسیقی ایران خیلی متفاوت تر می شد. با تأثیری که موسیقی ایرانی از موسیقی غربی گرفت، نگاه موسیقی دان ها در ایران نیز تغییر کرد. در کتاب های موسیقی صد سال پیش ایران یک چهار مضراب نیز یافت نمی شود که نگاه نویسنده قبل از وزیری یا نت باشد. نگاه امروزه نوازندگان به موسیقی و اجراهایشان در کارهای اساتید دیده می شود. تفاوت موسیقی غربی و سنتی ایرانی به طور کامل مشخص است.
