یادگیری تنبک ، یکی از آموزشهای پرطرفدار بین دوستداران سازهای کوبه‌ای است. این ساز ایرانی به دلیل نوای شاد و روح‌انگیز و ریتمیکی که دارد، جزء سازهای محبوب به شمار می‌رود که افراد زیادی علاقه‌مند به یادگیری آن هستند. طبیعی است که یادگیری این ساز هم مانند سایر سازها، سختی‌های خودش را دارد اما به طور کلی نسبت به سایر سازها، آسانتر است. لازم به ذکر است که آموزش تنبک دارای اصول خاصی است. از این رو در این مقاله قصد داریم به مراحل یادگیری و آموزش تنبک مبتدی بپردازیم.
آموزش و یادگیری تنبک به عنوان ریتمیکترین ساز ایرانی
همان‌طور که می‌دانید، ساز تنبک یک ساز کوبه‌ای ایرانی است که در موسیقی ایرانی از این ساز برای آموزش ریتم و ضرب استفاده می‌شود. از این نظر تنبک در همنوازی سازهای ایرانی اهمیت زیادی دارد. زیرا نقش اصلی را در ایجاد و نگهداشتن ریتم و ضرب بر عهده دارد.
در گذشته‌ها برای ساخت بدنه‌ی این ساز جام شکل، از چوب، سفال یا فلز استفاده می‌شد ولی امروزه تمبک را بیش‌تر از چوب درخت گردو، افرا یا توت میسازند. لازم به ذکر است که در سال‌های اخیر این ساز رشد زیادی کرده و توانسته به خوبی جایگاه خودش را بین سازهای ایرانی تثبیت کند. اگر در گذشته‌ها از تمبک فقط برای آموزش ریتم و ضرب استفاده می‌شد، ولی امروزه این ساز، به عنوان یک ساز مستقل و تک نوازی نیز شناخته می‌شود. پس اگر به دنبال یادگیری سازی هستید که ضمن ایجاد نوای دلنشین، ریتم خاصی نیز داشته باشد، پیشنهاد ما آغاز آموزش تنبک مبتدی است.
مراحل یادگیری تنبک
کاملا واضح است که نمی‌توان یک شبه تنبک نوازی را یاد گرفت و باید به مرور زمان و طی مراحل خاصی اقدام به یادگیری این ساز کرد. آموزش تنبک مبتدی از آشنایی با این ساز آغاز می‌شود و سپس ریتم‌های ساده آموزش داده می‌شود و در نهایت به آموزش تکنیک‌های پیچیده‌تر می‌رسد. در این بخش به طور کامل به می‌پردازیم. لازم به ذکر است که هر استادی روش آموزشی خاص خود را دارد ولی در اصول کلی تمامی شیوه‌های تدریس و کتاب‌های آموزشی تنبک یکسان هستند.
آشنایی با ساختار ساز
اولین قدم برای تنبک نوازی، شناخت ساز است. هر سازی با توجه به جنس، اجزا و نحوه‌ی ساختش، روحیه‌ی خاص خودش را دارد. تا زمانی که روحیه‌ی سازتان دست‌تان نیاید نمی‌توانید با آن ریتم ایجاد کنید و ضرب بگیرید. پس قدم اول در تنبک زدن، شناخت کامل ساز و اجزای تشکیل‌دهنده ی آن است.
اولین نکته در مواجهه با تنبک این است که فریب ظاهر سادهی آن را نخورید. درواقع برخلاف ظاهر ساده و بی‌پیرایه‌ای که دارد، جزء پیشرفتهترین سازهای کوبه‌ای به شمار می‌رود و امکانات زیادی دارد. به طور کلی تنبک صدای ریتمیک و ضربناکش را مدیون اجزای زیر است:
- پوست؛
- دهانه بزرگ؛
- تنه؛
- گلویی (نفیر)؛
- دهانه بزرگ؛
- دهانه کوچک (کالیبر).
لازم به ذکر است که ساز تنبک دارای اندازههای مختلفی است. در نتیجه هنگام خرید این ساز باید جثه و سن خود را در نظر بگیرید. بهتر است پیش از خرید تنبک ، با استاد و یا آموزشگاه خود مشورت کنید و بی گدار به آب نزنید. به طور کلی بهتر است خرید ساز از سازندگان ساز تنبک صورت بگیرد.
نحوه گرفتن تنبک روی پا
حالا که با ساختار ساز تنبک آشنا شدید، نوبت به نحوه‌ی قرار دادن آن روی پاها و نگه داشتن تنبک می‌رسد. در مراحل یادگیری تنبک حتما باید نحوه‌ی قرارگرفتن تنبک روی پاهای خود را یاد بگیرید. به طور کلی نحوه‌ی قرارگیری تنبک روی پاهای نوازنده اهمیت زیادی دارد، زیرا نحوه‌ی نگهداشتن این ساز به طور مستقیم روی تکنیک‌های تنبک نوازی و صدای خروجی ساز تاثیر میگذارد. نحوه‌ی نگهداشتن استاندارد تنبک به این شکل است که باید گلویی را روی ران پای خود بگذارید به طوریکه دهانه‌ی بزرگ آن رو به بیرون قرار بگیرد. در این حالت، هر دو ست شما روی ساز تسلط دارند. اگر راست دست باشید، دست راست در بالا و دست چپ در سمت راست ساز قرار می‌گیرد. نگران لغزیدن و سر‌خوردن ساز هم نباشید چون شیارهایی روی تنه‌ی آن وجود دارد که مانع لغزش ساز می‌شوند. ضمن این که همین شیارها به نوازنده امکان تولید صداهای جدید را نیز میدهند.
نحوه‌ی نشستن و فرم قرارگیری انگشتان
در این مرحله از مراحل آموزش تنبک مبتدی ، باید درباره‌ی نحوه‌ی نشستن و فرم قرارگیری دست‌ها و انگشت‌ها آموزش ببینید. نوازنده هنگام تنبک زدن باید کاملا صاف و راحت بنشیند و به هیچ وجه قوز نکند. دست راست تنبک زن باید در موقعیت ساعت 10 و دست چپ روی ساعت 1 باشد. نوای ایجاد شده از تنبک، ترکیبی از ضربه انگشت‌ها، کف و نرمهی دست است. در نتیجه باید به مرکز، میانه و کناره‌های ساز ضربه وارد کنید.
آشنایی با مبانی موسیقی
شما نمی‌توانید یک نوازنده‌ی خوب شوید مگر این که مبانی موسیقی و اصطلاحات پایه‌ی آن را بدانید. در این مرحله از آموزش و یادگیری تنبک باید بتوانید نتها را به خوبی بخوانید و اجرا کنید. وزنها را بشناسید و با ریتم و ضرب آشنا باشید. پس اگر واقعا قصد یادگیری ساز تنبک را دارید، باید شروع به یادگیری مبانی موسیقی کنید. برای یادگیری تمبک ، متدهای گوناگونی وجود دارد و کتاب‌های آموزشی زیادی چاپ شده است. از بین متدهای میتوان به متدهای آقای تهرانی، آقای افتتاح، آقای رجبی، آقای اسماعیلی و اقای اخوان اشاره کرد. میتوانید برای یادگیری سریعتر به تکنوازیهای استادان بزرگ تنبک زن گوش کنید و به حرکات دستهایشان توجه کنید. این کار ضمن رشد شما باعث می‌شود تا از مسیر یادگیری تنبک، لذت بیشتری ببرید.
آشنایی با نت‌های تنبک و تمرین نواختن آن‌ها
شما برای نواختن تنبک ابتدا باید نت‌های این ساز را یاد بگیرید و بتوانید نت خوانی کنید. توجه کنید که نت‌های تنبک مخصوصا برای این ساز نوشته شده‌اند و با نت‌های پیانو و ویولن تفاوت دارند. به همین دلیل باید شکلهای آن را به خوبی به ذهن بسپارید. اصولا در جلسات اولیه از آموزش تنبک مبتدی، نت‌های پایه و نحوه‌ی نواختن آن‌ها آموزش داده می‌شود. در نهایت بعد از یادگیری نتها و تمرین زیاد با ترکیب نتها میتوانید قطعههای ساده را بنوازید.
یادگیری ضربات اولیه و پایه‌ای
اگر مراحل قبلی را به خوبی پیش بروید، در یادگیری تنبک به مرحله‌ای می‌رسید که باید، حرکات اولیه و ضربات پایه را یاد بگیرد. به طور کلی تنبک دارای پنج تکنیک و حرکت اصلی است که سایر حرکات از ترکیب این پنج حرکت و سرعت نوازندگی شکل می‌گیرد. اصلیترین تکنیک‌های تنبک شامل موارد زیر است:
حرکت تُم
برای اجرای این حرکت باید دست کناری را نیمه مشت کرد و انگشت شست را به بقیه‌ی انگشت‌ها چسباند و به قسمت مرکزی ساز ضربه زد. در این حالت صدای بمی از ساز خارج می‌شود.
حرکت بک
این حرکت از حرکت تم سختتر و پرکاربردتر است. برای اجرای آن باید با انگشت دوم به کناره‌ی ساز ضربه زد. نتیجه‌ی این حرکت تولید صدای ریز و جیغ مانندی است.
حرکت ریز
سریع‌ترین حرکت بین تمامی حرکت‌های اصلی تنبک، حرکت زیر است. برای اجرای این حرکت به تمامی انگشتهای هر دو دست نیاز است. به عبارت دیگر این حرکت با ضربه‌ی سریع انگشت‌ها و کف دست روی پوست ساز اجرا می‌شود.
حرکت بشکن
بین تمامی حرکت‌های اصلی تنبک، حرکت بشکن از همه سختتر و ظریفتر است و اجرای آن نیاز به تمرین زیاد دارد. این حرکت به حرک پِلَنگ هم معروف است. برای اجرای این حرکت نیاز به ضربه‌ی انگشت شست و انگشت شماره 2 است. در نتیجه‌ی این ضربه، صدای بشکن مانندی از ساز به گوش می‌رسد.
حرکت دست باز
آخرین حرکت اصلی تنبک به حرکت دست باز معروف است. برای اجرای این حرکت باید سه انگشت شست، کوچک و اشاره بالا باشند و با انگشتهای سوم و چهارم به پوست ساز ضربه وارد کرد.
یکی از ویژگیهای مهم تنبک این است که نواختن آن به وسیله‌ی تمام انگشتان دو دست صورت می‌گیرد. این قابلیت در ساز تنبک باعث ایجاد صداهای متنوع و اجرای تکنیک‌های خاص می‌شود و در نهایت میتوان با کمک انگشتان ریتم‌های پیچیده را اجرا کرد.
یادگیری تنبک چقدر طول می‌کشد؟
همان‌طور که اشاره کردیم یادگیری ساز تنبک ، نسبت به بقیه‌ی سازها راحتتر است. اما برای یادگیری این ساز هم نمی‌توان زمان مشخصی تعیین کرد. اگر هنرجویی واقعا توانا و علاقه‌مند باشد و از تمرینهای مستمر غافل نشود، میتواند پس از مدت زمان کوتاهی پیشرفت چشمگیری در یادگیری این ساز داشته باشد. بدون شک مدت زمان یادگیری تنبک به عوامل مختلفی بستگی دارد. در این راستا باید به سوالاتی زیر پاسخ دهید:
هدفتان از یادگیری و آموزش ساز تنبک چیست؟
در زندگی با چه مشغله‌هایی سروکله میزنید؟
در طول روز چقدر تمرین میکنید؟
و … .
اگر برای لذت بردن از تنبک و احساس خوشی که هنگام نواختن این ساز به شما دست می‌دهد سراغ یادگیری آن آمدهاید، بهتان دستخوش میگوییم و آرزوی موفقیت میکنیم. قطعا یادگیری ساز شورانگیزی مانند تنبک و نواختن آن بسیار لذتبخش است. به همین دلیل بهتر است به جای درگیر کردن ذهنتان در رابطه با مدت زمان یادگیری تنبک ، روی تمرینهایتان تمرکز کنید و از پیشرفتتان هر چند اندک، لذت ببرید.
به طور کلی هنرجو باید بداند که چه هدفی از آموزش این ساز دارد و قصد دارد تا چه مرحله ای پیشرفت کند؟ مثلا اگر هنرجویی بخواهد فقط تا مرحله‌ی مقدماتی پیش برود، مدت زمان یادگیری او به طور تقریبی 7 ماه طول می‌کشد. اما اگر هنرجویی بخواهد به صورت حرفه‌ای با ساز تنبک آشنا شود و به تمام تکنیک‌های آن مسلط شود، مدت زمان یادگیری او به طور تقریبی 3 تا 4 سال طول می‌کشد.
بهترین سن برای یادگیری و آموزش تنبک
برای یادگیری تنبک و شرکت در کلاس آموزش تمبک هیچ محدودیت سنی وجود ندارد. تنها چیزی که لازم است شور و انگیزهی زیاد است. از کودکان هفت، هشت سال گرفته تا زنان و مردان بالای سی، چهل سال، به راحتی میتوانند تنبک زدن را یاد بگیرند و از نواختن آن لذت ببرند. البته برای افراد بزرگسال با توجه به مشغله‌های زیاد، امکان شرکت در دورههای حضوری آموزش تمبک دشوارتر و چالش برانگیزتر است. با این حال فراموش نکنید که ما در عصر دیجیتال زندگی میکنیم که برای هر چیزی راهحلی وجود دارد. آموزش آنلاین تنبک هم راهی برای علاقهمندان به تنبک نوازی است که برای شرکت در کلاسهای حضوری محدودیت دارند.
همان‌طور که اشاره کردیم کودکان نیز میتوانند خیلی سریع تنبک زدن را یاد بگیرند. البته تنبک کودکان اندازه‌ی کوچکتری دارد تا بتوانند آن را نگه دارند و روی سازشان مسلط باشند. از مزایای آموزش تمبک به کودکان ، تقویت مهارتهای حرکتی و شنیداری آن‌ها است. ضمن این که خلاقیت آن‌ها افزایش مییابد و استرسشان کمتر می‌شود. به طور کلی تنبک زدن راهی برای تجربه‌ی لحظه‌های پر از شور و هیجان است.
هزینه‌ی شرکت در کلاس آموزش تنبک
هزینه‌ی آموزش تنبک مبتدی به موارد مختلفی مانند آموزشگاه، استاد، زمان آموزش و … بستگی دارد. با این حال اگر به دنبال یادگیری تنبک با هزینه‌ی مناسب هستید، پیشنهاد ما شرکت در دورههای آموزش آنلاین تنبک است. در این صورت هزینه‌های شما به میزان قابل توجهی کاهش مییابد. چون کلاس آموزش آنلاین تنبک نسبت به دورههای حضوری ارزانتر است. ضمن این که هزینه‌های رفت وآمد نیز حذف می‌شود.
تجربه‌ی آموزش آنلاین تنبک در آکادمی موسیقی وب نوازان
همان‌طور که پیشتر هم اشاره کردیم آموزش حضوری تنبک ، برای بسیاری از افراد در حال حاضر وجود ندارد. عواملی مانند:
- مشغله‌های کاری؛
- گرفتاریهای خانوادگی و رسیدگی به امور خانواده؛
- ترافیک و شلوغی‌های سطح شهر؛
- محدودیتهای جغرافیایی و عدم دسترسی به استاد خوب؛
- هزینه‌ی بالای کلاسهای حضوری تنبک و …
دست‌به‌دست هم داده‌اند تا یادگیری تنبک را برای بسیاری از افراد تبدیل به حسرت کنند. در حالی که در دنیای آنلاین امروزی، حسرت خوردن برای شرکت در کلاس آموزش تمبک ، معنایی ندارد.
آکادمی موسیقی وب نوازان با هدف راحتتر کردن مسیر یادگیری موسیقی و نزدیک کردن هنرجوها به آرزوهای قلبیشان شکل گرفت. ما به دنبال این هستیم که با حذف محدودیتهای مکانی و زمانی، استاد و هنرجو را در نقاط مختلف جهان به یکدیگر وصل کنیم. البته که در فرآیند دورهی آموزشی شما، کنارتان هستیم و با پشتیبانی تمام‌وقت، تلاش میکنیم تا آسودگی خاطر شما را فراهم کنیم و به سرعت شما در یادگیری تنبک کمک کنیم.
آموزش آنلاین تنبک در سایت وب نوازان و در بستر مرورگر کروم برگزار می‌شود. تمامی کلاسها به شکل تصویری هستند و ارتباط متقابل بین استاد و هنرجو برقرار است. ضمن اینکه امکان ضبط جلسات نیز وجود دارد. شما در کلاس آنلاین تنبک فقط نیاز به ساز، گوشی موبایل و یا لپ تاپ دارید. میتوانید برای دریافت اطلاعات بیش‌تر و دریافت مشاوره، فرم ثبت نام را پر کنید.
همان‌طور که مطالعه کردید، تنبک یک ساز کوبه‌ای تمامعیار ایرانی است که ضمن ایجاد و حفظ ریتم در همنوازی سازهای مختلف، امکان تکنوازی را نیز دارد. این ساز شورانگیز با ریتم و ضربی که ایجاد میکند، حالوهوای خاصی به فضا میبخشد. شور خاصی که با هر ضرب تنبک ایجاد می‌شود، عامل اصلی محبوبیت آن است. برخلاف تصور که تنبک را حتما باید به شکل حضوری یاد گرفت، آموزش آنلاین تنبک، فرصت مناسبی برای آن دسته از هنرجویانی است که با کمبود وقت و برخی محدودیتهای جغرافیایی و زمانی مواجه هستند، است.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
