آموزش سه تار یکی از پرطرفدارترین دوره‌ها بین سازهای ایرانی است. نوای آرام و روح انگیز این ساز، باعث شده تا امروزه، جوانان بسیاری علاقه‌مند به یادگیری ساز سه تار شوند. زیرا سه تار با صدای آرام و دلنشینی که دارد، همان سازی است که می‌تواند برای ساعاتی شما را غرق در خلوت خودتان کند. فرقی نمی‌کند که شوروحال خاصی را تجربه می‌کنید یا غم بزرگی را به دوش می‌کشید، اگر اهل تنهایی و خلوت باشید، سه تار همدم شما خواهد شد. البته برای این‌که این ساز را به همراه همیشگی خود تبدیل کنید، باید آن را به خوبی یاد بگیرید. یادگیری سه تار چندان پیچیده نیست و تنها نیاز به علاقه و تمرین بسیار دارد. در این مقاله به طور کامل به مراحل یادگیری سه تار، پیشنیازهای آن و مدت زمان یادگیری این ساز محبوب ایرانی می‌پردازیم.
آموزش سه تار، راهی برای خلوت‌گزینی
در این روزهای پراسترس و شلوغ، انتخاب بسیاری از افراد برای گذران لحظه‌های فراغت‌شان، نواختن ساز است. در این بین ساز ایرانی سه تار همان چیزی است که بسیاری از افراد دوست دارند تا خلوت‌شان را با نواختن آن پر کنند. این ساز به دلیل ساختار خاصش، صدای کم‌تری نسبت به سایر سازها دارد و با صدای آرامش می‌تواند حال خاصی را القا کند. پس اگر به دنبال راهی هستید تا بعد از یک روز کاری پرفشار و خسته‌کننده، روح و جان‌تان را نوازش کنید، لحظه‌ای در یادگیری سه تار تعلل نکیند.
پیشنیازهای آموزش سه تار
به طور کلی یادگیری سه تار نسبت به برخی سازها، ساده‌تر است. با این حال آموزش این ساز نیز مانند هر کار دیگری نیاز به پیش نیازهای خاصی دارد. به عبارت دیگر بدون این پیش نیازها یادگیری این ساز به شکل اصولی امکان پذیر نیست. در این بخش به مهم‌ترین مواردی که پیش از آغاز آموزش سه تار باید به آن‌ها توجه کنید، می‌پردازیم.
خرید ساز مناسب
یادگیری و آموزش سه تار بدون داشتن ساز، امکان‌پذیر نیست. البته برای شروع هیچ نیازی به تهیه‌ی ساز بسیار عالی و گران‌قیمت نیست. خوشبختانه ساز سه تار از آن‌جایی که یک ساز ایرانی است در انواع مدل‌ها ساخته و به بازار عرضه می‌شود. به همین دلیل اگر مبتدی هستید، می‌توانید یک ساز معمولی با قیمت مناسب تهیه کنید. البته باید به صدای خروجی ساز، هنگام خرید توجه کنید. به همین دلیل بهتر است پیش از تهیه‌ی ساز، با استاد یا آموزشگاهی که در آن ثبت‌نام کرده‌اید، مشورت کنید. یا دربارهی راهنمای خرید سه تار خوب مطالعه کنید.
ثبت نام در کلاس و دوره‌ی آموزشی معتبر
برای این که بتوانید از فرآیند یادگیری خود لذت ببرید، نیاز به آموزشگاهی دارید که علاوه بر برخورداری از اساتید مجرب، با ارائه‌ی خدمات باکیفیت، خیال شما را در حین آموزش آسوده کند. به همین دلیل دومین شرط و پیش‌نیاز یادگیری سه تار، ثبت نام در آموزشگاه موسیقی معتبر است. البته امروزه، آموزشگاه آنلاین موسیقی و به طور خاص، آموزش آنلاین سه تار نیز انتخاب خوب و به‌صرفه‌ای به شمار می‌رود.
برخورداری از تجربه‌های استاد ماهر
هر چند که بسیاری از افراد به شکل خودآموز، ساز زدن را یاد می‌گیرند ولی وجود یک استاد می‌تواند سرعت یادگیری شما را افزایش دهد. در فرآیند یادگیری و آموزش ساز سه تار نیز این امر کاملا صادق است. استاد خوب و ماهر می‌تواند در ابتدای راه شما را از گمراهی و سردرگمی خارج کند و شما را در این مسیر هدایت کند. استاد خوب، ابتدا شما را با الفبای این ساز آشنا می‌کند. این امر باعث می‌شود تا در ادامه و هنگام نواختن قطعات دشوار، دچار سردرگمی نشوید. ضمن این که اصول نواختن ساز یک چیز است و تجربه‌ای که نوازنده‌ها دارند، یک چیز دیگر. این همان چیزی است که استاد خوب می‌تواند به شما یاد بدهد. گاهی برخی از افراد به دلیل محدودیت جغرافیایی، امکان آموزش حضوری از محضر استاد خاصی را پیدا نمی کنند، از این نظر آموزش آنلاین سه تار می‌تواند، گزینه‌ی جایگزین مناسبی باشد.
خرید کتاب‌های آموزشی
بعد از این که مراحل پیش را طی کردید، باید کتاب‌های آموزشی موردنیاز برای آموزش سه تار را تهیه کنید. در این بین مهم‌ترین و معروف‌ترین کتاب آموزشی، کتاب آموزش سه تار ذوالفنون است. تهیه‌ی کتاب آموزش سه تار از این جهت اهمیت دارد که به شما به عنوان هنرجو مبتدی، در آموزش مو به مو سه تار کمک می‌کند. البته بهتر است که در خرید کتاب و سایر منابع آموزشی عجله نکنید و پیش از خرید، با استاد خود مشورت کنید.
آشنایی با ساختار ساز
حالا نوبت دست گرفتن سازتان و آشنایی با آن می‌رسد. تا زمانی که سازتان را به خوبی نشناسید نمی‌توانید با آن ارتباط حسی برقرار کنید. این در حالی است که موسیقی و نواختن ساز، به خصوص سه تار، آمیخته به حس و لطافت است. از این رو برای شروع آموزش لازم است تا این ساز را به خوبی بشناسید. به طور کلی سه تار از اجزای زیر تشکیل می‌شود:
- سیم: سه تار یک ساز زهی است و دارای چهار سیم است که این سیم‌ها اصولا از جنس فولاد یا برنز هستند.
- کاسه‌ی گلابی‌شکل: جزء دیگر سه تار، کاسه‌ی گلابی‌شکلی است که از چوب درخت گردو یا توت ساخته می شود.
- صفحه‌ی سه تار: این صفحه، تخته چوبی نازکی است که روی کاسه قرار می‌گیرد. سوراخ‌هایی روی صفحه وجود دارد که باعث خروج صدا می‌شود.
- دسته: این دسته برای قرارگیری سیم‌ها روی آن است.
- خرک: قطعهی متحرکی که محلی برای عبور سیم‌ها است.
- سیم‌گیر: کاربرد این بخش، نگهداری از سیم‌ها است.
- شیطانک: برای این‌که سیم‌ها به اندازه درست در ساز تقسیم شوند، از وسیله‌ای به اسم شیطانک استفاده می‌شود.
- پرده: این جزء شامل دستهای از نخ‌های باریک است که نقش تقسیم‌بندی فواصل آوایی را برعهده دارد.
- گوشی: این بخش وظیفه‌ی کوک کردن ساز را برعهده دارد.
آمادگی جسمی و روانی
شاید برای‌تان جالب باشد که نوازنده‌های حرفه‌ای همیشه تمرینات ورزشی خاصی را انجام می‌دهند. به هر حال نواختن ساز به مدت زمان طولانی نیاز به عضلات قوی دارد. هر چند این امر بیش‌تر برای نوازنده‌های حرفه‌ای که مدام در حال نواختن هستند، صدق می‌کند. با این حال نوازنده‌های مبتدی و افرادی که تازه شروع به یادگیری سه تار می‌کنند هم باید عضلات‌شان را قوی کنند. زیرا در ابتدای یادگیری به دلیل این که هنوز به طور کامل با شیوه‌ی گرفتن ساز و نواختن آن آشنا نشده‌اید، فشار زیادی به مفاصل دست‌های‌تان وارد می‌شود. از این نظر بهتر است پیش از آغاز آموزش و تمرین، دستهای خود را خوب گرم کنند.
علاوه بر این، آمادگی روانی نیز امر مهم دیگری است که پیش نیاز یادگیری ساز سه تار است. در غیر این صورت تمرکز نخواهید داشت و نت‌ها را به خوبی اجرا نخواهید کرد. پس اگر می‌خواهید که آموزش سه تار را به سرعت طی کنید، بهتر است مراقب جسم و روان خود باشید.
اصول یادگیری سه تار
برای یادگیری سریع سه تار لازم است تا طبق قاعده و اصول خاصی پیش بروید. به طور کلی اصول یادگیری سه تار شامل موارد زیر است که در فرآیند یادگیری این ساز به مرور زمان آموزش داده می‌شود:
- آشنایی با ساختار سه تار؛
- نحوه نشستن و در دست گرفتن ساز؛
- آموزش نت‌های اصلی و اولیه؛
- نحوه‌ی مضراب زدن سه تار ؛
- آشنایی با انگشت گذاری صحیح؛
- یادگیری میزان به میزان قطعه؛
- آموزش تکنیک‌ها با توجه به سطح هنرجو؛
- ایجاد هماهنگی بین دو دست؛
- آموزش نت خوانی؛
- نحوه‌ی کوک کردن ساز و تعویض سیم سه تار ؛
- نگهداری اصولی از ساز؛
- آشنایی با تئوری موسیقی؛
- درک مفاهیمی مانند مفهوم میزان، سکوت؛
- نحوه ی حرکات دست روی دسته ی سه تار؛
- چگونگی اجرای مضراب زیر؛
مدت زمان یادگیری سه تار
سوال بسیار متداولی که اکثر هنرجوها در آغاز آموزش هر سازی می‌پرسند، مدت زمان یادگیری آن ساز است. در رابطه با ساز سه تار باید گفت که ابتدا شما باید هدف‌تان را از یادگیری این ساز خوش‌نوای ایرانی مشخص کنید. می‌خواهید این ساز را یاد بگیرید تا در لحظات تنهایی دمی با آن خلوت کنید و برای دل خودتان بنوازید؟ یا می‌خواهید به قدری پیشرفت کنید که در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها، خودنمایی کنید و شور و حال خاصی به مجلس بدمید؟ شاید هم قصدتان یادگیری حرفه‌ای سه تار و تسلط و چیرگی کامل بر انواع قطعات و نواختن آن‌ها و همکاری با گروه‌های نوازندگی است؟ در واقع با توجه به هدف شما، طول دوره‌ی یادگیری‌تان متفاوت خواهد بود. با این حال شما در صورتی که به طور روزانه و مستمر تمرین کنید، در طول یک سال می‌توانید سطح مقدماتی را به خوبی پشت سر بگذارید. در این حالت می‌توانید چند قطعهی معروف را با مهارت بنوازید. ولی برای رسیدن به سطح پیشرفته و تسلط کامل به این ساز، باید طی چهار تا پنج سال به طور مستمر تمرین کنید. به طور کلی مدت زمان یادگیری سه تار بستگی به عوامل زیر دارد:
- بداهه نوازی؛
- تمرین زیاد روزانه؛
- تعداد جلسات آموزشی؛
- توجه به نت، وزن و سلفژ؛
- ژنتیک و تاثیر محیط زندگی؛
- میزان علاقه به یادگیری سه تار؛
- برخورداری از استعداد موسیقی؛
- پشتکار و اشتیاق در فرآیند آموزش؛
- گوش کردن به موسیقی به خصوص قطعات ایرانی.
روش تمرین مؤثر ساز سه تار
همان‌طور که اشاره کردیم، تمرین مؤثر و درست در میزان پیشرفت یادگیری سه تار، نقش زیادی دارد. در این میان شاید برای کسانی که آموزش سه تار از پایه را شروع کرده‌اند این سوال پیش بیاید که چگونه تمرین کنم که نتیجه‌ی بهتری بگیرم؟ به طور کلی در تمرین این ساز باید تا حد امکان موارد زیر را اجرا کنید:
- هر بار تمرین‌های خود را با حرکات ساده‌ی چپ و راست آغاز کنید، انگار که دفعه‌ی اول‌تان است که ساز را دست گرفته‌اید. این کار را به مدت 5 دقیقه ادامه دهید.
- سپس سراغ تمرین ریز بروید و روی هر چهار سیم، این تمرین را انجام دهید. سعی کنید 10 دقیقه این کار را ادامه دهید.
- در این مرحله به مدت 2 دقیقه به خود استراحت دهید. حتما ساز خود را کناری بگذارید و سعی کنید نفس عمیق بکشید.
- پس از دو دقیقه استراحت دوباره سراغ ساز خود بروید و شروع به تمرین در گام‌های مختلف کنید.
- بعد از تمرین گام‌ها یک استراحت 5 دقیقه‌ای به خود بدهید. بهتر است دراز بکشید و چشم‌ها را ببندید و نفس عمیق بکشید. دقت کنید که این استراحت‌های کوتاه‌مدت نقش زیادی روی بهتر نواختن شما دارد.
- حالا که خوب آماده شده‌اید و دست‌هاتان گرم شده، درس‌های مهم و پرنکته را تمرین کنید.
- در این مرحله سراغ درس قبلی خود بروید و آن را تمرین کنید.
- در نیم ساعت آخر هم با ساز خود بازی کنید. بداهه نوازی کنید و به بخش‌هایی از آن دقت کنید که تا حالا به آن‌ها توجه نکرده بودید. درواقع شروع به مکاشفه در سازتان کنید. این کا باعث تقویت ذهن‌تان و خلاقیت‌پردازی می‌شود.
نکات مهم در یادگیری سه تار
هنرجوهای مبتدی در فرآیند آموزش سه تار باید به نکات خاصی توجه کنند. مهم‌ترین نکات پایه‌ای در آموزش سه تار شامل موارد زیر است:
- پیش از تمرین، سازتان را به خوبی کوک کنید تا نوازندگی خوبی داشته باشید. ضمن این که کوک کردن سه تار راهی برای مراقبت از آن هم به شمار می‌رود.
- بهتر است آرام و پیوسته تمرین کنید و به پیشرفت‌های جزئی خود دقت کنید تا در فرآیند آموزش دل‌سرد نشوید.
- برای آموزش خود برنامه‌ریزی روزانه بکنید تا تمرین سه تار جزء عادت‌های شما بشود. در این صورت می‌توانید انتظار پیشرفت زیادی از خود داشته باشید.
- هنگام تمرین، تمام توجه خود را روی نواختن ساز متمرکز کنید. به هیچ وجه سراغ گوشی یا هر چیزی که تمرکزتان را بهم می‌زند، نروید.
- حین تمرین به صدای سازتان توجه کنید و سعی کنید اشتباه‌های خود را متوجه و جبران کنید.
- برای این که متوجه طرز نشستن و در دست گرفتن صحیح سه تار خود شوید، روبه‌روی آینه بنشینید و موقعیت خود را در آینه بررسی کنید.
- راه‌های مراقبت از سازتان را یاد بگیرد و اجازه ندهید که به سرعت و به دلیل برخی ناملاحظه‌گری‌ها به سرعت مستهلک شود.
آموزش آنلاین سه تار در آکادمی وب نوازان
امروزه اینترنت این امکان را می‌دهد که در کنج خانه‌ی خود در آن طرف دنیا بنشینیم و بدون دل نگرانی، به آموزش آنلاین سه تار بپردازیم. عوامل زیادی در استقبال از آموزش آنلاین سه تار دخیل است که به شرح زیر هستند:
- محدودیت های جغرافیایی؛
- مشغله‌های کاری بسیار زیاد؛
- انعطاف‌پذیری بالای کلاس‌های آنلاین؛
- دشواری رفتوآمد به آموزشگاه‌های حضوری؛
- هزینه‌ی زیاد کلاس‌های حضوری، به همراه هزینه‌های رفتوآمد؛
- و … .
آکادمی وب نوازان با درنظر گرفتن محدودیت‌های آموزش حضوری موسیقی، اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزش سه تار به شکل آنلاین و در بستر اینترنت می‌کند. کلاس‌های این آکادمی به صورت آنلاین و به شکل تصویری در بستر اینترنت برگزار می‌شود. امکان تعامل استاد و هنرجو در این شرایط وجود دارد و استاد می‌تواند به شکل آنلاین، مشکلات و اشتباه‌های هنرجو خود را ببیند و آن‌ها را اصلاح کند. توجه به جزئیات و رفع مشکلات در فرآیند آموزش آنلاین، باعث افزایش کیفیت کلاس‌های این آکادمی شده است. به همین دلیل در سال‌های اخیر هنرجوهای بسیاری از سراسر دنیا نواختن سازهای مختلف از جمله سه تار را از طریق آکادمی وب نوازان فراگرفته‌اند.
در نهایت باید گفت که یادگیری سه تار به عنوان ساز محبوب ایرانی در سال‌های اخیر با استقبال زیادی مواجه شده است. جدای از صدای آرام و گوش‌نواز این ساز، شکل‌گیری و رشد آموزش آنلاین سه تار نیز در این استقبال بسیار مؤثر است. در این بین اگر شما هم مشتاق به یادگیری ساز خوش‌نوای سه تار هستید، لحظه‌ای تعلل نکنید، چرا که زندگی کوتاه است و فرصت‌ها محدود. پیشنهاد ما برای آغاز کار این است که این فرم ثبت نام را پر کنید تا همکاران ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرند و مشاوره‌های لازم را در اختیار شما بگذارند.
