درآمد و پیش درآمد در موسیقی دستگاهی ایران به چه معناست؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید با موسیقی دستگاهی ایران به خوبی آشنا شویم. اگر بخواهیم موسیقی دستگاهی ایران را به یک منظومه از سیارات مختلف تعبیر کنیم، می‌توان گفت که دستگاه ها سیاراتی هستند که به دور موسیقی دستگاهی در گردش اند و هریک از این سیارات قمرهایی دارند که این قمرها گوشه ها و ردیف های موسیقی ایرانی به حساب می‌آیند. درآمد و پیش درآمد دو قمر بسیار مهم در منظومه ی موسیقی دستگاهی ایرانیست. در ادامه درباره مفهوم و تفاوت درآمد و پیش درآمد بیشتر می‌خوانیم:
تفاوت درآمد و پیش درآمد چیست؟
تعریف درآمد
تقریبا همه ی ما حتی به میزان اندک با دستگاه ها و آوازهای موسیقی ایرانی آشنایی داریم. موسیقی سنتی بخشی از هویت و تاریخ سرزمین ماست و سالهای زیادیست که این موسیقی در تار و پود تمام ایرانیان جریان دارد.
همان طور که می‌دانید دستگاه های موسیقی ایرانی ردیف هایی دارند. افراد زیادی در تاریخ موسیقی ایران وجود داشتند که نقش بسیار برجسته ای در شکل گیری ردیف های ایرانی داشته اند. حتما شما هم درباره ردیف میرزا عبدالله و آقا حسینقلی شنیده اید.
در واقع ردیف از به هم پیوستن زنجیروار آهنگها و نغمه هایی تشکیل می‌شود که آنها را گوشه می‌خوانیم . گوشه های یک ردیف یا یک دستگاه در واقع از یک خانواده هستند و مجموع آن ها یک دستگاه موسیقی به روایت ردیف را تشکیل می‌دهند.
برای مثال دستگاه ماهور 40 گوشه دارد که همه ی این گوشه ها در مسیر آوایی دستگاه قرار گرفته اند. تقریبا اولین گوشه در تمام دستگاه ها درآمد نام دارد.
درآمد در موسیقی نشان دهنده چیست؟
برای درک بهتری این موضوع می‌توان درآمد را به عنوان سکانس اول یک فیلم سینمایی در نظر گرفت. سکانس اولیه یک فیلم می‌تواند نشان دهنده حال و هوا و فضا سازی های بعدی در ادامه فیلم باشد. این سکانس معمولا ریتم آرامی دارد و ما را برای فراز و فرودهای مختلف در ادامه ی تماشای فیلم آماده می‌کند.
گوشه درآمد نیز دقیقا به همین منظور استفاده می‌شود. یعنی به ما کمک می‌کند تا با مد اصلی دستگاه آشنا شویم اما در عین حال ضرب آهنگ کندتری نسبت به بقیه گوشه های دستگاه دارد. معمولا در آمد بدون شعر اجرا می‌شود ولی اگر خواننده هم داشته باشید با تحریرهای سبک و تا حدامکان به صورت ساده خوانده می‌شود.
سربند یا درآمد
در گذشته به جای دستگاه های موسیقی ایرانی از واژه ی مقام استفاده می‌شد. در همان زمان درآمد هم با نام های دیگری وجود داشت که در برخی اسناد قدیمی یافت می‌شود. برای مثال عبدالقادر مراغه ای در آثار خود واژه ی سربند را به جای درآمد استفاده کرده است.
تعریف پیش درآمد
در واقع پیش درآمد قطعه ی آغازید در یک سمفونی محسوب می‌شود. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم باید بگوییم پیش درآمد معرفی نامه ای برای اجرای رسمی یک دستگاه موسیقی یا یک ارکستر سمفونیک است.
پیش درآمد قطعه ای است که موسیقیدانان برای اجرا در مقدمه ی یک برنامه موسیقی آن را می‌سازند. همان طور که از نام آن پیداست این قطعه پیش از درآمد پخش می‌شود و دارای تمی تقریبا حماسی اجرا است. پیش درآمد در واقع مقدمه ای برای شروع یک دستگاه است.
تاریخچه پیش درآمد
اگرچه واژه پیش درآمد قبل از دوره میرزا عبدالله و آقا حسینقلی مورد استفاده قرار می‌گرفته است و فرم های مشابه آن در رساله موسیقی فارابی هم یافت شده بود. اما این فرم تا آخر دوره قاجار رواج نداشت و اجرای موسیقی تا آن زمان با تکنوازی شروع می‌شد.
فرم مشابهی در موسیقی ترکیه وجود دارد که به آن «پیشرو» می‌گویند. به عقیده استاد محمدرضا لطفی اگرچه شکل گیری پیش درآمد در موسیقی ایرانی به صورت مستقل و خودجوش اتفاق افتاده است اما با این وجود به دلیل ارتباط فرهنگی ایران و ترکیه احتمال دارد که پیش درآمد از پیشرو تاثیر گرفته باشد.
به گفتهٔ روح الله خالقی پیش‌درآمد پس از ابداعش به سرعت گسترش یافت و حتی در شهرستان‌ها هم پیش درآمدهای رکن‌الدین خان و درویش‌خان را می‌نواختند. این پیش‌درآمدهای اولیه عبارت بودند از پیش‌درآمد ابوعطا، افشاری، ماهور و سه‌گاه از درویش‌خان، و پیش‌درآمد شور، بیات ترک، دشتی، چهارگاه، ماهور، همایون و اصفهان از رکن‌الدین خان.
مثال هایی از پیش درآمد در موسیقی ایرانی
برخی از پیش درآمدهای معروف عبارتند از پیش‌درآمد اصفهان اثر مرتضی نی‌داوود که مرتضی حنانه آن را در ر مینور تنظیم کرد تا برای موسیقی عنوان‌بندی مجموعهٔ تلویزیونی هزاردستان به کار گرفته شود.
همچنین علی‌اکبر شهنازی در اواخر دهه ۱۳۱۰ یک پیش‌درآمد در دستگاه شور ساخت که حسین تهرانی در آن وی را با تنبک همراهی می‌کرد؛ این اثر یکی از پیش‌درآمدهای بدیع و ماندگار دانسته می‌شود و در آن توجه زیادی به ضربی‌نوازی شده است.
