نفس گیری در نوازندگی نی به عنوان یکی از ارکان اصلی برای صدا دهی این ساز به شمار می‌رود. در نفس گیری صحیح ، هوا از بینی وارد ریه می‌شود به طوریکه شکم به سمت بالا حرکت میکند و سینه ثابت می‌ماند.
در این حالت هیچ گونه فشاری به شکم و هیچ یک از قسمت های بدن وارد نمی‌شود و شما می‌توانید حدود چهل ثانیه نفس خود را نگه دارید و سپس برای خارج کردن هوا از لب های خود استفاده کنید. نوازندگان برای خارج کردن هوا لب های خود را کمی از هم باز می‌کنند و هوا را همانند گفتن حرف «پ» از دهان خود خارج کنید.
تمرین هایی برای شیوه نفس گیری در نوازندگی نی
تمرین اول
روی زمین دراز بکشید و تمام عضلات خود را شل کنید. سپس یک دست را روی سینه بگذارید و دست دیگر خود را روی شکمتان قرار دهید. سپس هوا را از بینی وارد ریه های خود کنید به طوریکه هوای وارد شده باعث بادکردن شکم شما شود و دستتان به سمت بالا حرکت کند. دقت کنید که در این حالت سینه تان نباید حرکت کند و باید در همان حالت اولیه خود باقی بماند. نفستان را تا جایی که می‌توانید نگه دارند و سپس آن را به آرامی از لب های خود بیرون دهید.
تمرین دوم
یکی دیگر از تمرینات نفس گیری در نوازندگی نی این تمرین است. مانند تمرین قبل به آرامی روی پشت خود دراز بکشید و یک کتاب سنگین را روی شکم قرار دهید. با نفس گرفتن کتاب را به سمت بالا حرکت دهید و با خارج کردن هوا از دهان کتاب را پایین بیاورید. دقت کنید که خارج کردن هوا از شکم باید به صورت گفتن حرف «پ» و به آرامی صورت بگیرد.
این تمرین را تا جایی ادامه دهید که تمام هوا از شکم شما خارج شود. زمانی که این شیوه نفس گیری را یاد بگیرید علاوه بر نوازندگی نی می‌توانید از آن در موقعیت های دیگری هم استفاده کنید. مثلا می‌توانید زمانی که تمرکز ندارید با انجام این روش روی کاری که می‌خواهید انجام دهید متمرکز شوید.
سعی کنید در هنگام انجام دادن تمرینات نفس گیری کاملا به دم و بازدم و شل بودن بدن خود دقت کنید و به یاد داشته باشید که زمانی که نفس می‌گیرید نباد آن را تا جایی نگه دارید که باعث آزار و سختی در شما شود.
شیوه های نوازندگی نی کدام اند؟
نوازندگی نی به شیوه ی لبی
تولید صدا از نی به دو صورت انجام می‌شود که شیوه ی اول آن صدا دهی لبی نام دارد. در این روش نوازنده نی را به صورت مایل روی لب های خود قرار میدهد و با ایجاد یک باریکه هوایی بوسیله روزنه بین دو لب و برخورد این باریکه به تیغه سر نی، صدا تولید میکند. پهنای تیغه سرنی در این حالت هر چقدر دارای ضخامت کمتری باشد، صدای تولید شده از نی، شفافتر خواهد بود.
این شیوه نوازندگان بیشتر میان ایلات عشایر و چوپانان رواج دارد. معمولا صدایی که به این صورت از نی تولید می‌شود صدایی بلند و شفاف است. این روش صدا دهی در موسیقی دستگاهی ایرانی و در ارکسترهای ایرانی چندان رایج نیست.
نوازندگی به شیوه ی دندانی
نوازندگی به شیوه دندانی یا به اصطلاح فرم “دندانی” روشی است که همان تیغه سر نی در این روش به جای قرار گرفتن در روی لب ، بین دو دندان پیشین نوازنده قرار میگیرد. باریکه هوایی را در این حالت به جای روزنه بین دولب ، فاصله بین سقف دهان و زبان تولید میکند.
این روش نسبت به روش اول از قدمت کمتری برخوردار است و احتمالا نی نوازی به صورت دندانی در اصفهان ابداع و ترویج داده شده. زیرا تا آنجا که تاریخ نشان میدهد، اولین نوازنده های نی به سبک دندانی در اصفهان بوده اند مثل سلیمان اصفهانی، ابراهیم آقاباشی، نایب اسدالله اصفهانی، و استاد حسن کسائی که این نوع نوازندگی را به اوج تکامل خود رسانده اند.
نوازندگی نی در هردوی این روش ها محاسن و معایب خاص خود را دارد اما شیوه ی دندانی متداول ترین و استاندارترین روش نوازندگی نی میان نوازندگان حرفه ای است.
