یادگیری گام‌های گیتار، یکی از پایه‌ای‌ترین و در عین حال ضروری‌ترین بخش‌های آموزش گیتار است. این مبحث، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و به همین دلیل بسیاری از هنرجویان، زیر بار یادگیری آن نمی‌روند. درحالی‌که بدون آشنایی با گام‌ها، توانایی شما در درک موسیقی، آهنگسازی، بداهه‌نوازی و حتی نواختن صحیح و روان قطعات، محدود می‌شود. پس اگر می‌خواهید که گیتار را کامل یاد بگیرید، باید با مفاهیم پایه‌ای مانند گام‌های گیتار، آشنا شوید. ما در این مقاله، اهمیت یادگیری گام‌ها را بررسی می‌کنیم و مهم‌ترین گام‌هایی که هر نوازنده‌ی مبتدی باید بداند را معرفی می‌کنیم.
منظور از گام‌های گیتار چیست؟
توصیه‌ی ما به هنرجویان مبتدی آموزش گیتار این است که یادگیری گام‌های گیتار را جدی بگیرند. البته پیش از هرچیز لازم است تا با مفهوم گام در موسیقی و به طور خاص در گیتار آشنا شوید. به طور کلی گام (Scale) مجموعه‌ای از نت‌هاست که با ترتیب مشخصی از فواصل موسیقایی کنار هم چیده شده‌اند. گام‌ها پایهی تمام ملودی‌ها، هارمونی‌ها و آکوردها را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر به کمک گام، لحن‌های مختلفی از نوازندگی گیتار به وجود می‌آید. به همین دلیل برای ایجاد حس‌وحال‌های مختلف از گام مناسب آن استفاده می‌شود. رایج‌ترین گام‌ها در موسیقی غربی شامل گام‌های ماژور و مینور هستند.
بررسی انواع گام‌های مهم گیتار
حالا که با مفهوم گام آشنا شدید، وقت آن است که انواع گام‌های گیتار را نیز بشناسید. در این بخش به طور کامل به معرفی مهم‌ترین گام‌هایی که یک هنرجوی گیتار باید یاد بگیرد، می‌پردازیم. هر یک از این گام‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند که با مطالعه مطالب زیر به آن‌ها پی می‌برید.
گام ماژور
بدون شک گام ماژور یکی از مهم‌ترین گام‌های گیتار است و به همین دلیل این مبحث را با معرفی این گام شروع می‌کنیم. گام ماژور یک گام هفت نتی است و به عنوان پایه و اساس تئوری موسیقی در موسیقی غرب به شمار می‌رود. به همین دلیل یادگرفتن این گام از اهمیت زیادی برخوردار است. نت‌ها در این گام، فاصله‌ی یک پرده‌ای دارند ولی بین نت‌های سوم و چهارم و هفتم و هشتم، نیم پرده فاصله است. ملودی‌هایی که با این گام نواخته می‌شوند، شاد، پرنشاط، واضح و خوش‌بینانه هستند. این گام اساس بسیاری از آهنگ‌های پاپ، کلاسیک و راک است.
1 W 2 W 3 H 4 W 5 W 6 W 7 H 1
گام ماژور پنتانونیک
بسیاری از هنرجویان فکر می‌کنند که این گام با گام ماژور تفاوت‌های زیادی دارد. ولی حقیقت این است که گام ماژور پنتاتونیک حالت ساده‌شده‌ی گام ماژور است. زیرا این گام برخلاف گام ماژور دارای 5 نت است. درواقع نت‌های 4 و 7 در این گام حذف شده‌اند. به عبارت دیگر در گام A ماژور نحوه‌ی قرارگیری نت‌ها به شکل زیر است: A-B-C#-D-E-F#-G#-A در حالی‌که در گام A ماژور پنتاتونیک نت‌های G#و D حذف شده‌اند و به این شکل قرار می‌گیرند: A-B-C#-E-F#-A
گام ماژور پنتاتونیک به دلیل سادگی‌اش از محبوبیت بالایی بین گیتاریست‌ها برخوردار است و ملودی‌های زیادی در این گام نواخته می‌شوند.
گام مینور طبیعی
از دیگر گام‌های گیتار که از محبوبیت بالایی برخوردار است، گام مینور است. از جمله تفاوت گام‌های ماژور و مینور در گیتار این است که این گام برخلاف گام ماژور، حالتی احساسی و غمگین دارد. اصولا گام مینور در سبک‌های بلوز، راک و جاز کابرد زیادی دارد.
گام مینور نیز از 7 نت تشکیل می‌شود و فواصل بین نت‌ها نیز، یک پرده است. لازم به ذکر است که ریشه‌ی این گام، گام ماژور است. یعنی کافی است نت‌های سه، شش و هفت گام ماژور را نیم پرده عقب ببرید تا به گام مینور برسید.
گام مینور پنتاتونیک
این گام از گام‌های گیتار مشابه گام مینور است ولی در آن نت‌های 2 و 6 حذف شده‌اند. به عبارت دیگر، گام مینور پنتاتونیک، شکل ساده شده‌ی گام مینور است. در گام مینور توالی نت‌ها به این شکل است: A-B-C-D-E-F-G-A حال با حذف نت‌های B و G گام مینور پنتاتونیک به دست می‌آید:
A-C-D-E-G-A.
سادگی و صدای دلنشین این گام باعث شده که برای هنرجویان مبتدی بسیار مناسب باشد.
گام مینور هارمونیک
گام مینور هارمونیک، رنگ و بویی متفاوت به موسیقی می‌بخشد. این گام در حقیقت نوع تغییر یافته‌ای از گام مینور طبیعی است، با این تفاوت که در آن، درجه هفتم نیم‌پرده بالا برده می‌شود. همین تغییر کوچک، حالتی تازه و احساسی‌تر به فضای موسیقی می‌دهد و سبب می‌شود که ملودی‌ها عمق بیشتری پیدا کنند.
برای شناخت بهتر این گام در نوازندگی گیتار، باید به الگوی فواصل آن دقت کنیم. ساختار گام مینور هارمونیک از سه فاصله‌ی یک‌پرده‌ای، سه فاصله‌ی نیم‌پرده‌ای و یک فاصله‌ی یک‌و‌نیم‌پرده‌ای تشکیل شده است. وجود این فاصله‌ی خاص (یک و نیم‌پرده) بین درجات ششم و هفتم، حس تعلیق و کشش موسیقایی را افزایش می‌دهد و شنونده را بیشتر درگیر ملودی می‌کند.
گام مینور هارمونیک این امکان را در اختیار نوازنده می‌گذارد تا احساساتی پیچیده‌تر و عمیق‌تر را به اجرا بگذارد. به همین خاطر، این گام جایگاه ویژه‌ای در موسیقی کلاسیک و سبک جاز دارد. با بهره‌گیری از این گام در گیتار، می‌توان فضایی متفاوت و احساسی‌تر ساخت و مخاطب را به سفری پر از هیجان و درون‌نگری موسیقایی دعوت کرد.
گام مینور ملودیک
در ادامه‌ی بحث، گام‌های گیتار، به گام مینور ملودیک می‌رسیم که در آن با بالا رفتن نیم‌پرده‌ای نت‌های شش و هفت گام مینور، حس‌وحال جدیدی ایجاد می‌شود. این حس‌وحال نو به نوازنده امکان انتقال احساسات عمیق‌تری را می‌دهد.
جالب است بدانید که یکی از دلایل محبوبیت گام مینور ملودیک، بازی‌های است که در این گام با نت‌ها می‌شود. درواقع در حالا بالارونده، نت‌های شش و هفت نیم پرده بالا می‌روند ولی زمانی که ملودی حالت پایین‌رونده پیدا می‌کند، به حالت اولیه‌ی خود در گام مینور می‌رسند. این قابلیت باعث می‌شود که موسیقی تنوع و عمق زیادی پیدا کند و قابلیت انتقال احساسات بیشتری را داشته باشد.
گام بلوز
در نهایت از دیگر گام‌های گیتار پرکاربرد، گام بلوز است که به نوعی نسخه‌ی توسعه‌یافته‌ی گام پنتاتونیک مینور است. طبق چیزی که کمی پیش‌تر گفتیم، نت‌های گام مینور پنتاتونیک به این شکل است: A-C-D-E-G-A.
حالا تنها کافی است یک نت به این گام اضافه کنیم تا گام بلوز ایجاد شود. درواقع نت پنجم نیم‌پرده عقب می‌رود و نت جدید اضافه می‌شود و گام بلوز با این نت‌ها شکل می‌گیرد: A-C-D-Eb-E-G-A.
چرا یادگیری گام‌های گیتار برای هنرجویان گیتار ضروری است؟
به طور کلی، گام‌های گیتار جزء اصول پایهی یادگیری گیتار است. به عبارت دیگر شما با یادگیری انواع گام گیتار، درک و فهم بیشتری درباره‌ی تئوری موسیقی پیدا می‌کنید که به طور مستقیم روی نوازندگی‌تان تأثیر می‌گذارد. به طور کلی یادگیری گام‌های گیتار دارای مزایای زیر است:
- تقویت انگشتان و هماهنگی دست‌ها: تمرین گام‌ها باعث تقویت عضلات انگشتان و هماهنگی میان دست راست و چپ می‌شود.
- آشنایی با فرت‌بورد (Fingerboard) : با تمرین گام‌ها، به مرور با موقعیت نت‌ها روی دسته گیتار آشنا می‌شوید.
- درک بهتر تئوری موسیقی: بسیاری از مفاهیم تئوری مثل آکوردسازی، مدها (Modes) و انتقال تنالیته، بر پایهی گام‌ها شکل می‌گیرند.
- بداهه‌نوازی و سولونوازی: اگر قصد دارید روزی روی صحنه سولو بزنید، بدون تسلط به گام‌ها موفق نخواهید شد.
- افزایش خلاقیت موسیقایی: وقتی گام‌ها را می‌شناسید، می‌توانید ملودی‌ها و آهنگ‌های جدید خلق کنید.
شیوه‌ی تمرین گام‌های گیتار برای مبتدیان
فراموش نکنید که بهترین روش یادگیری گام‌های گیتار برای مبتدیان، تمرین زیاد است. البته برای بهره‌وری بیشتر از تمرین گام‌ها، به نکات زیر توجه کنید:
- تمرین گام‌ها را با مترونوم انجام دهید تا ریتم شما دقیق باشد.
- ابتدا آهسته تمرین کنید، سپس به‌تدریج سرعت را افزایش دهید.
- گام‌ها را در موقعیت‌های مختلف روی دسته‌ی گیتار تمرین کنید.
- از ترکیب گام‌ها با آکوردها و بداهه‌نوازی استفاده کنید.
- گام‌ها را با الگوهای مختلف انگشت‌گذاری بنوازید تا تسلط بیشتری پیدا کنید.
جمع‌بندی
در مسیر یادگیری گیتار، گام‌ها مانند نقشه‌ی راه هستند. آن‌ها به شما کمک می‌کنند که مسیر موسیقایی خود را بهتر بشناسید، تکنیک‌های نوازندگی را بهبود دهید و درک عمیق‌تری از موسیقی به دست آورید. با تمرین منظم گام‌هایی مانند ماژور، مینور، پنتاتونیک و بلوز، نه تنها مهارت نوازندگی‌تان ارتقا می‌یابد، بلکه به دنیای وسیع‌تری از آهنگسازی و بداهه‌نوازی نیز وارد می‌شوید.
فراموش نکنید که یادگیری گام‌ها نیاز به صبر، تمرین و استمرار دارد. اما اگر به‌درستی و با حوصله پیش بروید، به زودی متوجه می‌شوید که چه تأثیر شگفت‌انگیزی بر کیفیت نوازندگی‌تان خواهند داشت.
در نهایت باید گفت که یادگیری گام‌های گیتار، کاملا بحثی تخصصی است و به شکل خودآموز و یا زیرنظر استادی کم‌تجربه، آن را یاد نخواهید گرفت. پس بهتر است که میخ اول را محکم بکوبید و با انتخاب استاد باتجربه‌ای در مسیر درست پیش بروید. لازم به ذکر است که ما در آکادمی وب نوازان با درپیش گرفتن شیوه‌ی آموزش آنلاین موسیقی، دسترسی به اساتید خوب را آسان کرده‌ایم. به همین دلیل فرقی نمی‌کند که شما کجای جهان باشید و یا چه زمانی از شبانه‌روز برای یادگیری آماده باشید. در هر صورت می‌توانید با یک گوشی و اینترنت پرسرعت، در کلاس آنلاین موسیقی شرکت کنید. اگر سوالات و ابهاماتی در ذهن‌تان شکل گرفته، پیشنهاد می‌کنیم که با مشاوره تخصصی و رایگان موسیقی شروع کنید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
