نحوه کوک کردن عود یا بربط
اگر با ساز عود و انواع آن آشنایی داشته باشید، می دانید که ساز عود یا بربط در کشورها و همچنین در موسیقی های مختلف مورد استفاده می گردد. به این دلیل بسته به دنیای موسیقی هر خطه، کوک خاص خود را خواهد داشت، لذا کوک کردن عود یا بربط بسیار مفصل خواهد بود. در ادامه به توضیح متداول ترین اقسام کوک های مورد استفاده در عود نوازی و قوانین مهم آن خواهیم پرداخت.
ساز عود در موسیقی عرب به روشهای گوناگونی کوک می گردد اما متداول ترین کوک برای عود در موسیقی عرب بصورت زیر است :
“دو – سل – ر – لا – سل ” ( نت Do همان زوج سیم اول از پایین است. )
و اگر تک سیم یازدهم یا زوج سیم ششم استفاده گردد، کوک های زیر در موسیقی عرب مورد استفاده قرار می گیرد:
” دو – سل – ر – لا – سل – ر”
یا
” دو – سل – ر – لا -می – ر”
همانطور که می بینید دو نوع کوک مختلف برای فرم یازده و یا دوازده سیمه در حالتی است که سیم یازدهم یا زوج سیم ششم ِافزوده شده، به عنوان تار ششم که بم ترین تار صوتی عود است اضافه شده باشد و در هر دوی کوکها , تار ششم (که می تواند تک سیم یا زوج-سیم باشد) عموما به شکل دست باز یا واخوان مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین است در اولین کوک ذکر شده, که سیم سری پنجم به عنوان بم ترین تار صوتی (که آنهم می تواند گاه تک سیم و گاه زوج سیم انتخاب شود) عموما واخوان می باشد.
کوک رایج برای عود هایی با امکانات پنج-سری سیم در موسیقی عرب بصورت زیر است:
” دو – سل – ر – لا – فا ”
که نت سل ِ بم در صورت نیاز، روی تار صوتی پنجم که “فا” کوک شده گرفته می شود .
شیوه کوک دیگر منسوب به استاد منیر بشیر نیز بدانگونه است که زوج-سیم یا تک سیم ششم به عنوان تار صوتی اول (زیر ترین) به مجموعه فوق افزوده می گردد و “فا” کوک میشود که مجموعا این شکل را بدست می دهد :
“فا- دو – سل – ر – لا – فا ”
در عود نوازی سبک ترکیه نیز انواع و اقسام کوک ها موجود است اما می توان گفت یکی از رایج ترین شیوه ها، استفاده از عود با امکانات شش-سری سیم که سیم افزوده شده آن تار صوتی ششم عود (بم) باشد است و کوکهای متداول زیر موجودند:
” ر – لا – می – سی – لا – می ”
و
” ر – لا – می – سی – فا دیز – می ”
به روشنی می توان دریافت که تفاوت بنیادی چندانی میان شیوه های کوک عرب و ترکیه وجود ندارد و تمایز آنها بیشتر این است که کوک ترکیه یک پرده بالا تر است.
در بربط نوازی ایرانی نیز چند مدل کوک رایج در عرب مانند :
“دو – سل – ر – لا – سل ”
و
“دو – سل – ر – لا – فا ”
و
“فا- دو – سل – ر – لا – فا ”
و
“فا- دو – سل – ر – لا – سل”
بسیار متداول هستند. آنچه با دقت به کوک های ذکر شده می توان دریافت که در همه کوک های رایج ِ عود تار های صوتی اول تا چهارم به قاعده فاصله چهارم کوک می شوند بدین ترتیب که تار صوتی دوم فاصله چهارم بالاتر ِ تار صوتی اول می باشد و الی آخر. تار های صوتی پنجم و ششم هستند که بنا به شرایط و مقتضیات گوناگون در هر موسیقی ، گاه به صورت “تک صدایی” با چهار سیم اول کوک می شوند، به این صورت که تار صوتی پنجم با دوم همکوک و تا صوتی ششم با سوم همکوک می گردد، همچنین گاه همان فاصله چهارم برای تار صوتی پنجم رعایت شده و تار صوتی ششم را واخوان کوک می کنند.
به هر ترتیب غیر قابل انکار است که کاربرد کوکهای مختلف در عود نوازی به سلیقه و خواست نوازنده در ارتباط با مقام و یا دستگاه مطلب موسیقیایی مورد استفاده او بستگی دارد.
امروزه با پیشرفت بستر های ارتباطی و رسیدن به مفهوم دهکده جهانی، این امکان فراهم شده تا مشتاقان یادگیری سازهای مختلف از جمله بربط نیز بتوانند از مدرسین مجرب و هم زبان خود برای آموزش موسیقی آنلاین بهره بگیرند. چنانچه مایل یه یادگیری این ساز دلنشین هستید، وب نوازان راهکار ویژه ای برای شما دارد. کافیست درخواست مشاوره خود را ثبت نمایید.
