ساز لوت (Lute) یکی از سازهای قدیمی اروپایی است که در گروه سازهای زهی قرار می‌گیرد و با یک مضراب بلند نواخته می‌شود. خانواده ی لوت ها خانواده ی بزرگ و متنوعی هستند و در اصطلاح به تمام سازهای زخمه ای یا آرشه ای که سیم های آن موازی با صفحه ی انگشت گذاری و در امتداد دسته ی سازکشیده شده اند لوت می‌گویند. برای مثال سازهایی مثل سیتار در هند و رباب نیز می‌توانند در این تقسیم بندی قرار بگیرند.
در اروپا یاز لوت ساز رایجی است که تاریخچه ی آن به قرن 16 و 17 میلادی برمی‌گردد.
تاریخچه ی ساز لوت
بسیاری معتقدند که شکل این ساز الهام گرفته از ساز موسیقی عد یا بربط است. حتی دسته ای از محققان بر این باورند که ریشه ی کلمه ی «لوت» به عربستان و کشورهای خاورمیانه برمی‌گردد. برخی نیز می‌گویند که لوت شکل تغییر شکل یافته ی کلمه ی «رود» یا «روده» به معنای رشته می‌باشد.
ساز لوت در سده های میانه و در دوره نوزایی و سپس در موسیقی باروک در اروپا بسیار رایج بود. لوت یکی از سازهای مهم غیرمذهبی دوره رنسانس بوده است. این ساز صدای آرامی دارد و به عنوان همراهی کننده بخش باس از آن استفاده می‌شود.
جالب است بدانید که بسیاری از افراد ساز گیتار را نوعی ساز زهی از خانواده ی لوت ها می‌دانند.
ساختمان لوت
شکل ظاهری لوت شباهت زیادی به ساز عود دارد. این ساز از بدنه ای به شکل گلابی تشکیل شده که گردن ساز به آن متصل است. لوت های اروپا یک حفره ی صدای دایره ای در بدنه ی خود دارند که با اشکال کنده کاری شده و تزئینات زیبایی مشخص می‌شود.
اولین لوت ها در اروپا از چهار سیم تشکیل شده بودند تا اینکه در قرن چهاردهم سیم های آن به صورت جفت کنار هم قرار گرفتند. در قرن پانزدهم زخمه ی مخصوص ساز کنار گذاشته شد و نوازندگان با انگشت اقدام به نواختن این ساز می‌کردند. بعد از آن به مرور پرده های متحرکی از جنس روده به دسته ی ساز اضافه شد و در نهایت در قرن شانزدهم شکل کلاسیک لوت که از شش سیم تشکیل می‌شد شکل گرفت.
در مورد جنس بدنه ی ساز هم باید بدانیم که این ساز تماما از چوب ساخته می‌شود و صفحه ی صدای مسطح و نازکی نیز روی آن تعبیه می‌شود که این صفحه ی صدا با چوب های دارای قابلیت رزونانس مثل چوب درخت صنوبر ساخته می‌شود.
ویژگی سیم ها
سیم لوت به طور سنتی از تکه های نازک و بلندی از روده ی گوسفندان ساخته می‌شد. امروزه نیز سیم بسیاری از لوت ها از قسمت هایی از روده ی حیوانات مختلف ساخته می‌شوند. اما به طور کلی بیشتر مدل های این ساز سیم هایی از جنس مواد مصنوعی دارند.
سیم های روده ای در هنگام نوازندگی عملکرد بهتری نسبت به مواد مصنوعی از خود نشان می‌دهند اما متاسفانه مقاومت آن ها بسیار پایین است و در مقابل کوچکترین تغیرات رطوبت و دما از بین می‌روند.
دسته ساز لوت هم معمولا از یک تکه چوب سبک با روکش سخت مثل آبنوس ساخته می‌شود. جنس چوب استفاده شده درگوشی ها اهمیت بسیاری دارد. با توجه به اینکه چوب بر اثر گذشت زمان و از دست دادن رطوبت دچار تغییرات می شود، باید در انتخاب چوب خاص برای گوشی ها دقت نمود. بنابراین بیشتر گوشی ها را از چوب درختانی مانند گلابی یا چوب های مشابه آن می سازند.
ساز لوت چگونه نواخته می‌شود؟
برای نواختن ساز لوت نوازندگان از سیستم نوشتاری خاصی استفاده می‌کنند. آنان موسیقی نوشته شده روی تبلچر را می‌خوانند و آن ها را روی ساز پیدا کرده و می‌نوازند. تبلچر سیستمی برای برای نت نویسی است که در آن به جای اشاره به نام نت ها محل انگشت گذاری هر کدام روی ساز نشان داده می‌شود.
