آموزش کمانچه به عنوان یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین سازهای ایرانی، طرفداران زیادی دارد. نوای مسحورکننده‌‌ی این ساز زهی_آرشه‌ای همان چیزی است که گوش‌های بسیاری علاقه به شنیدن آن دارند و دست‌های بسیاری، بی‌قرار نواختن آن هستند. به همین دلیل روزبه‌روز بر علاقه‌مندان آن اضافه می‌شود و دوره‌های آموزش کمانچه ، پرطرفدارتر می‌شود. اگر شما هم جزء دلدادگان این ساز اصیل ایرانی هستید، در این مقاله با ما همراه باشید تا به طور کامل به مراحل یادگیری کمانچه بپردازیم.
مراحل آموزش کمانچه
همان‌طور که می‌دانید کمانچه، سازی زهی_آرشه‌ای است که شباهت زیادی به ویولن دارد، از این‌رو به ویولن ایرانی نیز معروف است. ساز کمانچه از قدمت زیادی برخوردار است و در طول دوره‌های تاریخی مختلف، تغییراتی پیدا کرده و امروزه در کامل‌ترین شکل خود، صدای شورانگیزی تولید می‌کند. کمانچه جزء سازهایی است که به سادگی با سازهای دیگر هماهنگ می‌شود. به نوعی این ساز آرشه‌ای با ایجاد صدای کششی بین سایر سازهای ایرانی پیوند برقرار می‌کند و از این‌رو نقش مهمی در موسیقی ایرانی دارد. لازم به ذکر است که کمانچه در موسیقی دستگاهی مقامی، بسیار کاربرد دارد. تمامی این عوامل باعث محبوبیت این ساز و افزایش تعداد علاقه‌مندان به یادگیری کمانچه شده است. البته که آموزش کمانچه ، چالش‌‌های خاص خود را دارد و از این‌رو باید فرآیند آموزش طی مراحل خاصی پیش برود تا اثرگذار باشد. در این بخش به مراحل یادگیری کمانچه می‌پردازیم.
انتخاب آموزشگاه و استاد ماهر
اولین گام برای آموزش کمانچه انتخاب استادی ماهر و باتجربه است که بتواند تجربه و دانش خود را به بهترین شکل در اختیار هنرجو بگذارد. کمانچه جزء سازهایی است که نواختن آن اصول خاصی دارد و برای کمانچه نوازی صحیح، باید این اصول به خوبی اجرا شوند. این امر تنها در صورتی میسر می‌شود که شما در محضر استادی کارکشته آموزش ببینید. در غیر این صورت فرآیند آموزش برای شما سخت و ملال‌آور خواهد شد. ضمن این‌که یادگیری موسیقی ، کاری زمان‌بر است و از این‌رو بهتر است در آموزشگاهی صورت بگیرد که در طول دوره، خدمات باکیفیتی، ارائه می‌دهد. در این صورت هنرجو بدون دغدغه و با خیال آسوده اقدام به یادگیری این ساز خوش‌نوای ایرانی می‌کند.
خرید ساز
پس از ثبت‌نام در کلاس آموزشی و انتخاب استاد، نوبت به خرید ساز می‌رسد. کیفیت کمانچه‌ای که می‌خرید در صدایی که تولید می‌کند، نقش به‌سزایی دارد و از این‌رو باید هنگام خرید کمانچه، دقت کنید. البته که برای شروع نیازی به تهیه‌‌‌ی ساز حرفه‌ای نیست. با این‌حال بهتر است با مشورت استاد خود، اقدام به خرید ساز کنید. به طور کلی هنگام خرید کمانچه به موارد زیر توجه کنید:
- دسته ساز؛
- جنس چوب؛
- جنس آرشه؛
- جنس سیم‌ها؛
- قیمت کمانچه؛
- کیفیت ساخت؛
- وزن و اندازه‌ی ساز؛
- جنس پوست به کار رفته در ساز.
آشنایی با اجزای ساز
تا زمانی که اجزا و ساختار ساز خود را نشناسید و ندانید که کاربرد هر یک از آنها چیست، نمی‌توانید صدای خوشی با آن ایجاد کنید. پس در این مرحله تا می‌توانید کنجکاوی کنید و سعی کنید از جزء‌به‌جز ساز خود سر در بیاورید. در این حالت تا حد زیادی به ساز خود مسلط می‌شوید. به طور کلی کمانچه از بخش‌های زیر تشکیل می‌شود:
- کاسه‌ی چوبی : اصولا از چوب درخت توت و یا گردو ساخته می‌شود که کروی‌شکل و توخالی است.
- پوست : روی دهانه‌ی ساز کشیده می‌شود و آن را می‌پوشاند.
- خرک : روی پوست قرار میگیرد که مشابه خرک تار است.
- دسته ساز : حالت لوله‌ای دارد و سیم‌ها روی آن قرار دارند.
- سیمهای ساز : شامل چهار سیم که روی دسته قرار می‌گیرند. در گذشته سیمهای کمانچه سه عدد بوده که بعد از ورود ویولن به ایران، تحت‌تاثیر آن، یک سیم دیگر نیز به آن اضافه شد. همچنین سیمهای کمانچه، اصولا از روده‌ی تابیده شده‌ی حیوانات ساخته می‌شد که زود پاره می‌شدند و کوک کردن آنها سخت بود. بعد از ورود ویولن به ایران، جنس سیمهای کمانچه نیز تغییر کرد.
- سر ساز یا سرپنجه : این بخش محل قرارگیری گوشی‌های ساز است که در هر طرف دو گوشی قرار میگیرد.
- صراطی یا قبه : بخش پایانی ساز کمانچه که بالاتر از بخش گوشی‌ها قرار میگیرد.
- پایه : شامل میله‌ای فلزی است که به شکل عمود روی پای نوازنده، صندلی یا زمین قرار میگیرد که به چرخش ساز کمک می‌کند. به نوعی حفظ تعادل ساز بستگی به این بخش دارد.
نحوه‌ی نشستن و دست گرفتن کمانچه
در این مرحله از آموزش کمانچه باید با نحوه‌ی نشستن و در دست گرفتن ساز آشنا شوید. زیرا استایل نوازندگی شما به طور مستقیم در صدایی که از ساز خارج می‌شود، تاثیرگذار است. همان‌طور که می‌دانید کمانچه را باید در حالت نشسته نواخت. درواقع ابتدا باید بنشینید و ساز را کمی به سمت خود بچرخانید و سپس پایه‌‌ی ساز را روی زانوی خود، صندلی و یا زمین قرار بدهید. ساز را به طور عمود با دست چپ خود بگیرید، سپس انگشتان دست چپ‌تان را روی سیم‌ها حرکت دهید. همزمان که با دست چپ انگشت گذاری می‌کنید باید با دست راست، آرشه یا همان کمانه را به صورت رفت و برگشتی روی سیم‌ها بکشید.
یادگیری نت‌های اصلی
پس از این‌که نحوه‌ی نشستن و نگه داشتن ساز را یاد گرفتید، نوبت به نواختن ساز می‌رسد. از این‌رو باید با نت‌های اولیه و اصلی آشنا شوید. به طور کلی هر کدام از سیمهای چهارگانه‌ی کمانچه، نماینده‌ی یک نت است که با انگشت گذاری روی آنها می‌توانید نت‌های اولیه را بنوازید. پس از یادگیری صحیح نت‌های پایه، نوبت به یادگیری نت‌های پیچیده‌تر می‌رسد.
آموزش انگشت گذاری
بعد از یادگیری نت‌های اولیه، نوبت به اجرای صحیح آنها می‌رسد. برای این‌کار باید انگشت گذاری و آرشه‌کشی را یاد بگیرید. در این مرحله از آموزش کمانچه تمام حواس خود را به کار بگیرید تا انگشت گذاری اصولی را یاد بگیرید. زیرا نحوه‌ی انگشت گذاری و انجام سریع آن، کیفیت نوازندگی شما را تعیین می‌کند. هرچند که انگشت گذاری باید محکم انجام شود ولی نه آن‌قدر محکم که صدای ساز را دچار اختلال کند. برای این‌که بتوانید با دقت و سرعت زیاد انگشت گذاری را انجام دهید، نیاز به تمرین زیاد دارید. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، برای تمرین انگشت گذاری از نت‌های ساده شروع کنید.
یادگیری آرشه کشی
همان‌طور که می‌دانید، کمانچه یک ساز زهی_آرشه‌ای است که صدای خروجی آن حاصل انگشت گذاری و کشیده شدن آرشه یا کمان روی سیم‌ها، است. به همین دلیل نحوه‌ی کشیدن آرشه روی سیم‌ها اهمیت بالایی دارد که در فرآیند یادگیری کمانچه باید آن را یاد بگیرید. برای این‌که بتوانید صدای نرم و شفافی از ساز خارج کنید باید به نرمی و یکدست آرشه را روی سیم‌ها بکشید. در ابتدا آرشه را موازی با سیم نگه دارید و به آرامی و خیلی ملایم روی سیم‌ها بکشید. برای این‌که آرشه به درستی حرکت کند باید مچ دست شما نرم و آزاد باشد. اگر می‌خواهید روی کنترل صدا و ایجاد تکنیک، کار کنید باید با انواع آرشه‌های کوتاه و بلند تمرین کنید.
آشنایی با روش کوک کردن کمانچه
تا زمانی که ساز شما کوک نباشد، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که صدای دلنشینی از آن ایجاد شود. کوک کمانچه بستگی زیادی به این دارد که در کدام دستگاه موسیقی نواخته شود. به طور کلی، مرسوم‌ترین کوک کمانچه، می_ لا_ ر_ سل است. در نتیجه به عنوان هنرجوی مبتدی کمانچه، باید با شیوه‌ی کوک کردن این ساز نیز آشنا شوید که در دوره‌های آموزشی همواره به این موضوع اشاره می‌شود.
مدت زمان یادگیری کمانچه
اصولا هنرجویان هنگام آغاز یادگیری هر سازی به دنبال این هستند بدانند که در طی چه مدت می‌توانند، به خوبی ساز موردنظر را بنوازند؟ در رابطه با کمانچه نوازی هم این سوال مطرح می‌شود. از این‌رو اگر این سوال ذهن شما را هم درگیر کرده، باید بگوییم که همه چیز بستگی به شما و میزان تمرین و انگیزه‌تان دارد. اصولا نمی‌توان برای یادگیری موسیقی، زمان دقیقی را تعیین کرد. زیرا سرعت یادگیری تحت‌تاثیر عوامل مختلفی است و از هنرجویی به هنرجوی دیگری متفاوت است و یک قاعده‌ی کلی وجود ندارد. به طور کلی مدت زمان یادگیری کمانچه تحت‌تاثیر عوامل زیر است:
- بداهه نوازی؛
- میزان و کیفیت تمرین؛
- انگیزه و علاقه‌ی هنرجو؛
- استاد و روش آموزشی او؛
- الگوگرفتن از اساتید بزرگ کمانچه نواز ؛
- هدف هنرجو از یادگیری کمانچه؛
- میزان زمان اختصاص داده شده به شنیدن موسیقی؛
- و … .
آموزش آنلاین کمانچه
با توجه به رشد اینترنت، آموزش حضوری موسیقی، به دلیل محدودیت‌های مکانی و زمانی و هزینه‌های جانبی، چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. از این‌رو در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیادی صورت گرفته تا آموزش آنلاین موسیقی رشد کند و بتواند بستر مناسبی برای آموزش انواع سازهای ایرانی، کلاسیک، آواز و صداسازی باشد. در ان میان آموزش آنلاین کمانچه یکی از پرطرفدارترین دوره‌های آموزشی به شمار می‌رود. به طور کلی عواملی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم، از مزایای آموزش آنلاین کمانچه و به طور کلی موسیقی به شمار می‌رود:
- دسترسی آسان؛
- انعطاف‌پذیری بالا؛
- تنوع در روش‌های تدریس؛
- حذف محدودیت‌های زمانی و مکانی؛
- دسترسی به استادان کارکشته و کاربلد؛
- افزایش دامنه‌ی انتخاب استاد و آموزشگاه؛
- حذف هزینه‌های جانبی و مقرون به صرفه؛
- و… .
در این راستا باید اشاره کنیم که آکادمی موسیقی وب نوازان جزء آن دسته از آموزشگاه‌های پیشرو در آموزش آنلاین کمانچه است. این آموزشگاه طی سال‌های گذشته با هدف گسترش مرزهای موسیقی و محدود نشدن آن به افراد خاص و محدوده‌ی جغرافیایی مشخص، شروع به کار کرد. کلیه‌ی آموزش‌های این آکادمی در بستر اینترنت و به شکل کاملا آنلاین است تا همزمان هنرجو و استاد، ارتباط برقرار کنند. در این فضا ابتدا استاد، نکات لازم و تکنیک‌های کمانچه نوازی را به شما آموزش می‌دهد. شما به خوبی می‌توانید صحبت‌های استاد را بشنوید و نحوه‌ی نواختن او را تماشا کنید و بعد خودتان شروع به نواختن کنید و استاد، اشتباهات‌تان را رفع کند. همچنین، امکان ضبط جلسات و تماشای آنها بعد از کلاس و هنگام تمرین، نیز وجود دارد.
به طور کلی ما در آکادمی وب نوازان سعی می‌کنیم از اساتید بادانش و مجرب، آموزش‌های خود را ارائه دهیم. استادان وب نوازان، در تمام طول دوره کنار شما هستند و در افت و خیزهای طول آموزش، انگیزه‌ی لازم را به شما می‌دهند. همچنین با پشتیبانی و هماهنگی تمام مدت، خیال شما را از بابت کیفیت آموزش آنلاین کمانچه آسوده می‌کنیم. در نهایت ما با شما گام به گام همراه می‌شویم تا به مرور زمان و بدون دغدغه، از سطح مبتدی تا پیشرفته پیش بروید.
در نهایت باید گفت که کمانچه جزء آن دسته از سازهای خوش‌نوای ایرانی است که با صدای دل‌انگیز خود، به سادگی دل‌ها را می‌برد. همچنین قابلیت هماهنگی با سایر سازها را دارد و به همین دلیل در همنوازی سازهای ایرانی همیشه حضور دارد. ضمن این‌که کمانچه قابلیت ایجاد نواهای مختلف را دارد و از این‌رو ساز مناسبی برای تک نوازی نیز است. همه‌ی این عوامل باعث شده تا روزبه‌روز بر تعداد علاقه‌مندان این ساز اصیل ایرانی اضافه شود. در نتیجه آموزش کمانچه جزء اصلی‌ترین دوره‌های آموزش آکادمی های موسیقی به شمار می‌رود.
در سال‌های اخیر، آموزش آنلاین کمانچه به کمک افرادی آمده که به دلایل مختلف امکان آموزش حضوری را ندارند. اصولا ایرانیانی که خارج از کشور زندگی می‌کنند با این محدودیت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. پس اگر شما هم جزء آن دسته از هم‌وطنان عزیز هستید، بهتر است همین حالا دست به ساز شوید. چه چیزی مانند نوای روح‌نواز کمانچه می‌تواند اصالت ایرانی بودن را به یاد‌ها آورد و جان‌‌ها را نوازش کند؟
فراموش نکنید که برای آغاز یادگیری کمانچه ، فقط یک کلیک با دریافت مشاوره رایگان فاصله دارید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
