ساز شورانگیز نامی آشنا برای نوازندگان سازهای ابداعی موسیقی سنتی است. اگر شما هم به موسیقی سنتی علاقه مند باشید احتمالا نام ساز شورانگیز به گوشتان خورده است. در اصل شورانگیز سازی سنتی با ظاهری شبیه به سه تار یا تنبور است، که کمتر کسی آن را می شناسد در این مقاله قصد داریم به توصیف این ساز بپردازیم و کمی شما را با صدا و طنین این ساز آشنا کنیم.
نحوه ی ابداع ساز شورانگیز
شورانگیز هم مانند سه تار سازی زهی مضرابی است که جزء سازهای جدید شناخته می شود. این ساز اولین بار به سفارش علی تجویدی توسط ابراهیم قنبری مهر ساخته شد و حسین علیزاده آن را ابداع نمود. در ادامه به صورت کامل این ساز را خواهید شناخت.
اجزای ساز
کاسه ساز
کاسه ساز شورانگیز از چوب توت یا گردو ساخته می شود همان کاسه ساز تنبور است و طول آن حدود 36 سانتی متر می باشد؛ صفحه ی رویی شورانگیز از چوب توت ساخته شده و بر روی آن پوستی قرار می گیرد این پوست ضخیم است که سبب می شود طنین صوتی این ساز بیشتر شود همچنین این پوست در برابر رطوبت مقاوم خواهد بود.
دسته ی ساز
دسته ی این ساز از جنس چوب گردو و دارای 20 پرده از جنس روده ی حیوانات و یا ابریشم است همچنین از اتصال کاسه تا حدود 41 سانتی متر طول، دسته ی این ساز ساخته می شود. برای محکم تر شدن دسته ی آن، تزئیناتی از جنس سنگ یا استخوان روی دسته ی آن کار می شود. در ابتدای دسته نیز محفظه ای چوبی و توخالی که گوشی ها در طرفین آن نصب می شوند وجود دارد.
گوشی های ساز
گوشی های این ساز میخ های سر پهن و چوبی هستند که سر پهن آنها برای کوک کردن بیرون از محفظه ی سرپنجه قرار می گیرد و سر ظریف تر میخ ها داخل محفظه (درون سرپنجه) قرار می گیرد. ساز شورانگیز دارای 6 سیم است (که سیم های اول و دوم آن به صورت جفت بسته می شود) و به این تعداد دارای 6 گوشی می باشد. این ساز سایز کوچک هم دارد که چهار سیم دارد.
سایر اجزای ساز
سیم گیر چوبی یا استخوانی در قسمت پایین کاسه برای نگه داری یک سر سیم ها وجود دارد. شیطانک یک قطعه چوب ظریف و با ارتفاع کم است که بین دسته و سرپنجه ی شورانگیز قرار می‌گیرد. روی آن شیارهای کم عمق برای عبور سیم‌ها ایجاد شده است. شیطانک می‌تواند از جنس چوب، استخوان یا شاخ باشد.
روی این ساز، خرک از جنس چوب یا استخوان نصب شده است که شیارهای نازکی برای عبور سیم ها و همینطور ثابت نگه داشتن فاصله ی آن ها از هم دارد. سیم‌های ساز از سمتی به سیم گیر گره خورده و پس از عبور از خرک و شیطانک به گوشی‌ها در ابتدای دسته ساز بسته می‌شوند.
تفاوت صدای شورانگیز با سه تار
نحوه نواختن ساز شورانگیز همچون سه تار است با این تفاوت که آوای آن کمی بم تر و حجیم تر است و این از ویژگی های بارز ساز شورانگیز می باشد.
حوزه ی صدایی شورانگیز از نت موسیقی دو تا می به صورت کرن می‌باشد و از لحاظ طول ارتعاش نیز از تار و سه تار متفاوت است و طولانی‌تر از آنهاست.
این ساز به صورت اختصاصی تولید می شود و مانند دیگر سازهای هم خانواده اش (تار، سه تار، تنبور) آموزش داده می شود اگر علاقه مند به یادگیری این ساز هستید می توانید آن را آموزش ببینید.
