ساز بندیر یکی از سازهای کوبه ای به ظاهر شبیه به دف با صدایی خاص است که با برای همراهی ساز سازها در گروه نوازی ها باعث زیباترشدن اجرای گروهی می شود و البته بصورت تک نوازی نیز نواخته می شود.
سازبندیر (bendir) یک ساز سنتی آفریقای شمالی است که در موسیقی ترکیه و کشورهای عربی مورد استفاده قرار می گیرد. این ساز از نظر ظاهری شبیه دف است اما تفاوت هایی با هم دارند که درادامه ی مطلب به آنها اشاره می کنیم.
تاریخچه ساز بندیر
ساز بندیر یکی از انواع سازهای کوبه ای محسوب می شود که از ما قبل تاریخ وجود داشته اند و قدمتی هزار ساله دارد. این ساز در سراسر افریقای شمالی، مصرباستان ،بین النهرین ، مراکش و الجزایراستفاده می شود.
شکل وساختمان این ساز
شکل آن شبیه دف یا دایره است .اما برخلاف دف فاقد سنج می باشد و به جای آن اغلب از یک یا چند زهی که از روده حیوانات به دست آمده تشکیل شده است. این زه ها برای ایجاد صدای زنگ دار درساز تعبیه شده اند. ساز بندیر سازکوبه ای قاب داراست با قابی چوبی و پوستی که برروی آن کشیده شده است.کوبه ای به سازهایی گفته می شود که باتکان دادن و ضربه زدن با دست صدا تولید می کند. واژه بندیر در زبان ترکی استانبولی به معنی ساز کوبه ای قابدار بزرگ دستی است.
نحوه نواختن ساز بندیر
ساز بندیر با انگشتان یا کف دست نواخته می شود وصدایی شبیه وزوز ایجاد می کند.یکی از ویژگی های بندیر صدای بم آن است که فضای معنوی را ایجاد می کند. نحوه نواختن آن هم به این صورت است که آن را با دو دست یا در بین دو پا روی زمین قرار می دهند و می نوازند یا مانند دف در آسمان گرفته و نواخته می شود.
دراین ساز یک سوراخ هم درقسمت تحتانی قاب وجود دارد که برای ایجاد تعادل است. نوازنده با قرار دادن انگشت شصت دست چپ درآن به تعادل درحین نوازندگی می رسد در حالی که انگشت دیگر دست راست بر لبه بندیر ضربه زده و دست راست بر کنار و میان ساز ضربه می زند. صدای ضرباتی که بر کناره نواخته می شود بسیار شبیه ساز کوبه ای تار هست که در خاورمیانه استفاده می شود.
بندیر و رقص سما
ساز بندیر درمراسم های خاص سنتی مثل صوفی ها استفاده می شود درمراسم صوفی ازموسیقی ،ریتم و رقص سماع برای رسیدن به خودآگاهی استفاده می شود. ایرانی ها هم ازاین سازاستفاده می کنند مخصوصا نوازندگان تنبک همچون استاد پژمان حدادی .
