سازهای موسیقی جنوب ایران ، بسیار زیبا و دلنشین هستند. موسیقی جنوب ایران از طبیعت داغ و گرم الهام گرفته شده است و سرشار از شور، نیرو و حرارت است. در استان هایی مانند هرمزگان، بوشهر و خوزستان این موسیقی بسیار رواج دارد. برای بررسی موسیقی جنوب بخصوص هرمزگان ، یکی از مواردی که بسیار حائز اهمیت است ترکیب جمعیتی این منطقه است چرا که در این منطقه به جز ساکنان محلی، مهاجرین بسیار قدیمی آفریقایی نیز زندگی می کنند. موسیقی جنوب ایران انواع مختلفی دارد و برای هر کدام از آن ها سازهای مخصوصی استفاده می شود؛ مثلا در استان های بوشهر و خوزستان که موسیقی آنها ریتمی شاد دارند از ساز نی انبان استفاده می شود و در استان هرمزگان از ساز عود و تا حدودی از ساز نی انبان استفاده می کنند.
سازهای موسیقی جنوب ایران عبارت اند از:
- سنج
- دمام
- بوق
- نی انبان
- ساز لیوا بوشهری
- عود
- نی جفتی
- دهل
سبک های مختلف موسیقی جنوب ایران
- بندری
- سبالو
- یزله
- لیوا
- موسیقی زار
- شروه
- چاوشی
- لالایی بندری
- نیمه خوانی
در هر یک از این سبک های موسیقی جنوب ایران سازهای مختلف و متنوعی استفاده شده است که به بررسی بیشتر این سبک موسیقی و سازهای استفاده شده می پردازیم.
بندری
یکی از مشهورترین اجراهای موسیقی در جنوب، سبک بندری می باشد. این موسیقی ریتم دار و بسیار شاد است و شباهت زیادی به موسیقی آفریقایی و الهام گرفته از مهاجران آفریقایی به جنوب ایران دارد. سازهایی که در موسیقی بندری استفاده می شود عبارت اند از سازهای کوبه ای تومبا، تمپو و ساز بادی نی انبان.
سبالو
سبالو یکی از فرم های معمول در موسیقی محلی استان هرمزگان و بوشهر می باشد. موسیقی سبالو در واقع آوازی است که با دایره همراه است و به وسیله خوانندگانی که دایره وار کنار هم می نشینند اجرا می شود. این موسیقی بسیار جالب می باشد و خوانندگان همزمان با اجرای سبالو شانه های خود را به طرف راست و چپ حرکت می دهند. رقص و موسیقی سبالو از موسیقی آفریقایی الهام گرفته شده است.
لیوا
موسیقی لیوا برای شادمانی نواخته می شود و با رقص و پایکوبی فردی و جمعی با ریتم های خاص همراه می باشد. این موسیقی در هرمزگان رایج است و نوعی از موسیقی بندری بوده که از موسیقی عربی و آفریقایی به ویژه سواحل زنگبار الهام گرفته است. در این موسیقی از سازهای دهل بزرگ و کوچک مانند پیپه (Pipa)، جفه (Joffa)، پونکه (Punka) و تویری (Tovairi) استفاده می شود.
موسیقی زار
یکی از پیچیده ترین و رمزآلود ترین سبک های موسیقی ایران موسیقی زار می باشد که مراسمی خاص دارد. سازهای مختلفی در این مراسم استفاده می شود که یکی از آنها تبیره یا تنبوره نام دارد. مضراب این ساز از شاخ گاو یا گوسفندی که برای مراسم قربانی شده است ساخته می شود. ساز تبیره توسط بابا زار یا شخص دیگری که او اجازه دهد نواخته می شود. بابازار یا مامازار هدایت مراسم را بر عهده دارد. در این مراسم سازهای دیگری علاوه بر تنبوره مانند سازهای کوبه ای دهل، دمام و دیره و همینطور آواز استفاده می شود.
یزله
یکی از فرم های رواج یافته موسیقی محلی یزله نام دارد که به وسیله گروهی از خوانندگان غیر حرفه ای اجرا می شود. این موسیقی با دست زدن همراه می باشد.
چاوشی
موسیقی چاوشی نوعی آواز است که هنگام بدرقه یا در زمان استقبال از زائران خوانده می شود. این آواز در شب عاشورا ، اربعین و .. اجرا خواهد شد. آواز چاوشی میان 2 یا چند نفر خوانده می شود و آن ها باید از صدایی رسا برخوردار باشند.
در جنوب ایران علاوه بر این سبک موسیقی ها عذاداری مذهبی و نوحه سرایی هم دیده می شود و در آن ها از سازهای منحصر بفردی مانند سنج و دمام استفاده می شود.
