تفاوت تنبور و سه تار فقط به شکل ظاهری این دو ساز محدود نمی‌شود. تنبور و سه تار تفاوت های ساختاری زیادی با یکدیگر دارند که بهتر است دوست داران موسیقی سنتی ایرانی با این تفاوت ها آشنا شوند.
یکی از ویژگی های اصلی هر سرزمینی هنر مخصوص به آن است. توجه و تلاش در جهت شکوفایی هنر و ارزش نهادن بر هنرمندان یکی از نشانه های متمدن بودن مردم آن کشور است. یکی از جلوه های اصلی هنر هر سرزمینی موسیقی مخصوص به آن است.
نوع موسیقی و سازهایی که در طی قرون مختلف مورد استفاه افراد قرار می‌گرفته است قسمتی از تاریخچه هر زمین به شما میرود و همه مردم باید با آن آشنا شوند. به همین دلیل قصد داریم تا در این مقله شما را با ساز تنبور و سه تار و تفاوت های آن دو آشنا کنیم.
درباره ساز تنبور
تنبور، کهن ترین ساز زهی زخمه ای است که سیم های آن از روی دسته بلند و کاسه ی گلابی شکل آن عبور کرده است. تنبور اولین سازیست که یک دسته بلند به همراه کاسه وتر دارد. قدمت این ساز در حدود 1500 الی 2000 سال برآورد شده است.
ساز تنبور با انگشت نواخته می‌شود و همین مسئله ارتباط بین این ساز با دوتار و سه تار را نمایان می‌کند. صدای تنبور حس و حالی عرفانی دارد و برای نواختن قطعات عرفانی و حماسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تکنیک های نوازندگی این ساز شباهت زیادی به سایز سازهای زهی ایرانی از جمله تار و سه تار دارد. مهم ترین تکنیک های دست چپ تنبور عبارتند از: مضراب راست، مضراب چپ و شر، ریز، گل ریز، غنچه و…
از انواع مختلف تنبور می‌توان تنبور قوچانی، بغدادی، شروانی و تیسفونی را نام برد. همچنین سازهای دیگری با شکل مشابه و نام متفاوت با تنبور در سراسر مناطق ایران رواج دارند.
درباره ساز سه تار
سه تار دارای صدای مخملین و ظریفی است که در ساختار آن از چوب، فلز و زه یا نخ نایلونی استفاده می‌شود. سه تار و سازهای مشابه آن مانند چگور، دوتار و تار در مناطق آسیا و خاورمیانه رواج داشتند.
سه تار یکی از محبوب ترین سازهای زهی زخمه ای است که در سالهای اخیر نوازندگان زیادی به آن روی آورده اند و آن را با مهارت کامل می‌نوازند.
شهرت زیاد این ساز به دلیل صدای ظریف و مخملین آن است. سه تار نیز جزو سازهای زهی مضرابی است که مانند اغلب سازهای مشابه برای ساخت آن از چوب، فلز، سیم و نخ‌های مصنوعی یا طبیعی استفاده می‌شود.
سه تا از نظر پرده بندی به تار بیشترین شباهت را دارد به همین علت عموما نوازندگان تار با ساز سه تار هم آشنایی دارند.
سه تار در زمان قدیم دارای ۳ سیم بوده که بعدها سیم چهارم به آن اضافه شد و به شکلی حیرت انگیز موجب تکامل این ساز شد. سه تار امروزی چهار سیم دارد که با ناخن انگشت اشاره دست راست نواخته می‌شود.
ساز سه تار معمولا هم به صورت تک نوازی هم در گروه نوازی مورد استفاده قرار می‌گرد اما مثال مشهوری درباره این ساز وجود دارد که از دوران قدیم سه تار را به دلیل داشتن صدایی ظریف و کم حجم ساز خلوت می‌دانستند اما بعدها به لطف پیشرفت تجهیزات صدایی سه تار حضور بیشتری از خود در اجراها نشان داد.
تفاوت تنبور و سه تار
- اولین تفاوت تنبور و سه تار این می باشد که سه تار دارای ۴ سیم و تنبور معمولا دارای ۳ سیم است.
- دومین تفاوت تنبور و سه تار نیز این مورد است که تنبور دسته‌ای کوتاه تر و کاسه‌ای بزرگتر از سه تار دارد.
- هر دوی این سازها پرده‌هایی از جنس طبیعی یا مصنوعی دارند اما تنبور دارای ۱۴ دستان یا پرده است و سه‌تار دارای ۲۵ پرده می‌باشد.
- در ساز تنبور دو تا سه گوشی و در سه تار از ۴ گوشی در قسمت سر دسته استفاده می‌شود.
- طول دسته سه تار معمولا ۴۰ تا ۴۸ سانتی‌متر و قسمتی که گوشی‌ها در آن تعبیه می‌شوند ۱۲ سانتی‌متر و پهنای دسته ۳ سانتی‌متر است.
- طول دسته تنبور با سرپنجه از ۴۳ الی ۵۴.۷ سانتی می‌باشد و عرض دسته ۲ الی ۳ سانتی‌متر می‌باشد.
- محدوده صدای سه تار نزدیک به ۳ اکتاو و تنبور حدود یک اکتاو و نیم می‌باشد.
- سه تار به علت کاسه کوچکتر صدای کمتری دارد اما تنبور به علت بزرگتر بودن کاسه حجم صدای بیشتری دارد.
