باغلاما سازی زهی است که ریشه در کشور ترکیه دارد؟ سازهای زهی موسیقی ترکیه هرکدام قدمتی درحدود دوهزار سال دارند و درمورد پیدایش هرکدام ازاین سازها هم روایت های مختلفی وجود دارد. در میان این سازها می خواهیم ساز باغلاما را توضیح دهیم.
ساز باغلاما سازی زهی مضرابی است که به کمک ضربه زدن مضراب به سیم یا سرانگشتان دست به صدا درمی آید. اسم این ساز یعنی Baglama از مردم منطقه آناتولی و آذربایجان ریشه گرفته است که به معنی اتصال می باشد. این ساز درمیان مردمان ترک و کرد و ترکمن‌های عراق نیز رایج است.
تاریخچه ساز
این سازاصالتا ترکی می باشد و ساخت این ساز به 400 سال پیش و درشهر فیرورق پره برمی گردد. این ساز، یک ساز ملی قوم ترک و منطقه آناتولی است و درکشور ترکیه یک ساز محبوب به شمار می رود.
شکل و ساختمان باغلاما
کاسه ی طنینی و دسته ی ساز از اجزای اصلی این ساز محسوب می شوند. کاسه ی طنینی باغلاما به شکل نیمه گلابی است. جنس این کاسه معمولا از چوب های پروانه ،عرعر و ماهون می باشد. برای ساخت صفحه رویی از چوب صنوبر استفاده می شود. این ساز دارای دسته ی بلندی است که به کاسه متصل شده است. برای ساخت دسته که مدام تحت فشار انگشتان نوازنده است باید از چوب های سخت و محکمی استفاده کنند، به این دلیل معمولا از چوب بلوط استفاده می شود. از دیگر اجزای تشکیل دهنده ی این ساز می توان به صفحه ساز از جنس چوب صنوبر، خرک از جنس استخوان، شاخ، عاج فیل یا چوب های سخت ، شیطانک و سیم گیر از جنس شاخ، استخوان، عاج فیل و چوب های سخت، سیم درقدیم از موی دم اسب استفاده می شده اما الان سیم های فولادی جایگزین شده است و مضراب اشاره کرد.
کوک کردن ساز باغلاما
کوک بوزوک یا کارا(Sol, Re, La)
کوک باغلاما(La, Sol, Re)
کوک مستزاد (Fa, Re, La)
کوک میسکت (Fa#, Re, La)
نحوه نواختن
ساز باغلاما با مضراب پلاستیکی نرم یا سرانگشتان دست(شلپه، شرپه) نواخته می شود. جنس مضراب ها از چوب یا پوست درخت گیلاس یا آلبالو، شاخ ، پرغازویا.. می باشد. این ساز درکشور ترکیه تکنیک های پیچیده تری درایران دارد . درایران نوازنده روی ردیف های اول ، دوم وسوم وترها انگشت گذاری می شود، اما در ترکیه بیشتر انگشت گذاری روی وترهای اول و ملودی نیز روی سیم‌های ردیف اول اجرا می‌شود.همینطور نوازنده برای گرفتن وترهای ردیف سوم از انگشت شست دست چپ استفاده می کند.
کاربرد ساز باغلاما
ساز باغلاما در موسیقی محلی ترکی ، موسیقی آذری ، موسیقی کردی،موسیقی کلاسیک عثمانی، موسیقی آشوری، بخش‌هایی از موسیقی سوریه، موسیقی ارمنی و گا‌ها در عراق و کشور‌های بالکان استفاده می‌شود. همینطور این ساز درتکنوازی ها و هم در کنار آواز و دیگر سازها در ارکستر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع باغلاما
- جورا
- تانبورا
- باغلاما دسته کوتاه
- باغلاما دسته بلند
- دیوان
- ساز میدان
- باغلاما یونانی
- باغلاما الکتریکی
این ساز در انواع و اندازه های مختلفی ساخته می شود که سایز کوچک آن را جورا ، سایز متوسط آن را باغلاما دسته کوتاه یا چوغور وسایز بزرگ آن باغلامای دسته بلند است که به آن دیوان می گویند. درمیان ترکان سازی بزرگتر از دیوان وجود دارد که به آن ساز میدان می گویند. سازباغلاما دارای هفت سیم است وبه سه نوع تقسیم می شود: سه سیم، دوسیم و دوسیم تقسیم می شود.
نوازندگان معروف این ساز
از نوازندگان چیره دست این ساز می توان به عاشیق ویسل، اورهان گنجه بای ، اردال ارزنجان ،رهان گنجه بای، احمد کوچ، نشئت ارتاش، حسرت گؤل تکین، ارول پارلاک و..اشاره کرد. احمدکوچ آهنگ های معروف جهان را برای این ساز تنظیم کرده و می نوازد.
