انواع کوک سه تار این امکان را به شما می دهد تا بتوانید حال و هوای سازتان را با دستگاه مربوطه هماهنگ نمایید و ساز خود را بر اساس آن دستگاه یا آواز کوک کنید. کوک کردن سه تار از اولین نکاتی می باشد که هر نوازنده و هنرجوی سه تار از ابتدا باید آن را یاد بگیرد. کوک کردن ساز به قدری پر اهمیت است که اگر سازتان به درستی کوک نشود نواختن امکان پذیر نمی باشد. هر چهار سیم سه تار توسط گوشی هایی که در انتهای دسته تعبیه شده است کوک می شوند. برای نواختن موسیقی سنتی ایرانی دستگاه های مختلفی وجود دارد که هر کدام شیوه ها و حالت های مخصوص به خود را دارند و با کوک های مختلف نواخته می شوند. در این مقاله متداول ترین آنها را به شما معرفی می کنیم.
کوک سه تار چیست؟
انواع کوک سه تار هر کدام با نامی به شما معرفی می شوند. کوک کردن سه تار یعنی تنظیم سیم ها در فرکانس مشخص به طوری که فاصله فرکانس سیم ها با هم صدای مطلوبی را در سه تار ایجاد کند و همینطور دقیقا روی نت های مورد نظر ما تنظیم شود.
کوک سه تار در دستگاه های مختلف
کوک شور
دستگاه شور مادر دستگاه های موسیقی ایران می باشد و تمامی دستگاه ها و آوازها به جز دستگاه چهارگاه از شور مشتق می شوند و کوک آن به روش زیر است:
دو – سل – دو – فا ( شور راست کوک از سل )
دو – سل – لا – ر ( شور راست کوک از لا )
دو – سل – ر – ر ( شور چپ کوک از ر )
دو – سل – فا – ر ( شور چپ کوک از ر )
دو – سل – سل – فا ( شور راست کوک از سل )
دو – سل – دو – دو ( از دو )
دو – فا – سل – دو ( از سل )
کوک سه گاه
دستگاه سه گاه یکی از دستگاه های موسیقی سنتی ایرانی می باشد. این دستگاه از نظر درجات با مقام راست ارتباط دارد و همینطور از نظر مد با آواز افشاری نیز شباهت دارد و کوک آن به روش زیر است:
دو – سل – دو – می کرن ( سه گاه چپ کوک )
دو – سل – فا – می کرن ( سه گاه چپ کوک )
دو – فا – لا کرن – دو ( سه گاه راست کوک )
دو – سل – لا کرن – می کرن ( از دو)
دو – فا – می بمل – رکرن
دو – سل – دو – دو
دو – فا – سل – می کرن
دو – سل – سی کرن – می کرن ( راست کوک از سی کرن )
دو – فا – می کرن – ر کرن
دو – فا – رکرن – رکرن ( از رکرن )
دو – سل – لا – فا سری ( از فا سری )
کوک چهارگاه
دستگاه چهارگاه از نظر علم موسیقی از زیباترین و مهم ترین مقامات ایرانی است.گام آن مانند شور و همایون پایین رونده و مثل گام ماهور و اصفهان بالا رونده می باشد. پس این دستگاه مخلوطی از گام سه گاه و همایون می باشد. کوک آن به روش زیر است:
دو – سل – سل – ر ( از سل )
دو – سل – دو – دو ( از دو )
دو – سل – دو – می کرن
دو- سل – ر – ر ( از سل )
دو – فا – دو – دو ( از فا )
کوک ماهور
یکی از مهم ترین دستگاه ها در کنار دستگاه شور ، دستگاه ماهور می باشد و اغلب آموزش ها نیز با یکی از این دستگاه ها آغاز می شود. کوک دستگاه ماهور به روش زیر است:
دو – سل – دو – دو ( از دو )
دو – فا – دو – دو ( از فا )
دو – سل – دو – فا ( از فا )
دو – سل – دو – فا ( از دو )
دو – سل – دو – دو
کوک بیات ترک
بیات ترک یکی از آوازهای موسیقی ایرانی می باشد که جز متعلقات دستگاه شور می باشد. کوک آواز بیات ترک به روش زیر است:
دو – سل – سی بمل – فا (راست کوک از سی بمل )
دو – سل – دو – دو ( از دو )
دو – فا – می بمل – می بمل ( از می بمل )
دو – فا – دو – دو ( از فا )
دو – فا – سی بمل – سی بمل ( از سی بمل )
کوک نوا
آواز نوا دومین مقام از دوازده مقام اصلی موسیقی قدیم ایران بوده است.نوا آوازی است در حد اعتدال که آهنگی ملایم و متوسط دارد یعنی نه خیلی شاد و نه خیلی غمگین می باشد. اشعار عارفانه مانند اشعار حافظ را برای نوا انتخاب می کنند و کوک آن به روش زیر است:
دو – سل – دو – دو
دو – فا – دو – دو ( از فا )
دو – سل – دو – فا ( از دو )
دو – سل – ر – ر ( از سل )
دو – سل – ر – ر ( از ر )
کوک ابو عطا
یکی از آوازهای موسیقی ایرانی آواز ابوعطا می باشد که از متعلقات دستگاه شور می باشد. کوک آن به روش زیر است:
دو – سل – فا – ر
دو – فا – می بمل – دو ( از فا )
دو – سل – فا – می کرن ( از سل )
دو – سل – دو – دو ( از دو )
کوک افشاری
آواز افشاری منسوب به ایل افشار می باشد و از متعلقات چهارگانه ی دستگاه شور است. این آواز غم انگیز است و حالتی خوش و دلپسند دارد. کوک آن به روش زیر است:
دو – سل – ر – ر
دو – سل – دو – فا
دو – فا – سی بمل – می بمل ( افشاری فا )
دو – فا – سل – دو ( از سل )
دو – فا- سل- دو ( از سل )
دو – فا – سی بمل – دو ( از دو )
دو – سل – سل – ر ( از سل )
دو – سل – دو – دو ( از دو )
کوک راست پنجگاه
یکی دیگر از دستگاه های سنتی موسیقی ایران راست پنجگاه می باشد.نام این دستگاه برخلاف برخی دیگر از دستگاه های موسیقی ایرانی رابطه ای معنا دار با مقام های قدیم موسیقی ایرانی ندارد و کوک آن به روش زیر است:
دو – فا – دو – دو ( از فا )
دو – سل – دو – دو ( از دو )
دو – سل – ر- ر ( از سل )
کوک دشتی
آواز دشتی یکی از آوازهای موسیقی ایرانی می باشد و خود به تنهایی هویت تئوری و هنری ندارد چرا که آواز دشتی بخشی از دستگاه شور می باشد و بدون دستگاه شور معنای خاصی ندارد. کوک آن به روش زیر است:
دو – سل – ر – ر ( راست کوک از ر )
دو – فا – لا – ر ( از لا )
دو- فا – سل – دو ( از سل )
دو – سل – سی – می ( از سی )
