کوک ایرانی پیانو با کوک رایجی که نوازندگان کلاسیک برای نواختن ساز پیانو از آن استفاده می‌کنند تفاوت های زیادی دارد. در واقع کوک به معنای رساندن فرکانس سیم های ساز به میزان استاندارد است. پیانو هم یک وسیله ی مکانیکی است که از تعداد زیادی سیم و بیشتر از شش هزار قطعه مکانیکی دیگر تشکیل شده است. به همین منظور برای اینکه صدای خوبی از ساز تولید شود تمام این اجزا باید با هماهنگ و تنظیمات دقیقی کنار یکدیگر قرار بگیرند.
کوک ایرانی پیانو چیست و چه تفاوتی با کوک معمولی آن دارد؟ در این مقاله با انواع کوک ایرانی پیانو آشنا می‌شویم و نحوه عملکرد سیم های این ساز را بررسی می‌کنیم.
انواع سیم های پیانو کدام اند
به طور معمول هر نت پیانو شامل یک الی سه سیم می‌باشد و هر یک از این سیم ها به یک تیونینگ بلاک متصل اند. تیونینگ ها قطعاتی فلزی و استوانه ای شکل هستند و داخل صفحه چدنی یا پلاک فرو رفته قرار دارند.
برای تنظیم دقیق کوک پیانو تمام سیم ها و قسمت ها باید باهم تنظیم و هماهنگ باشند که این هماهنگی توسط فرد متخصص یا همان تکنسین صورت می گیرد.
سیم های پیانو با توجه به طول، ضخامت، جنس و عملکرد تفاوت هایی با یکدیگر دارند. این سیم ها در قسمت های مختلف ساز قرار می‌گیرند و به سه دسته تقسیم می‌شوند.
- Base یا سیم های پایین
- Middle یا سیم های وسط
- High note’s یا قسمت بالا
برای اینکه هر کدام ار سیم های پیانو صدای مورد نظر را تولید کنند باید تحت کشش و کوک خاصی قرار بگیرند. در اصطلاح تخصصی تر، این کشش سیم را که در نوع صدای تولید شده تاثیر می‌گذارد «فرکانس» می‌گویند.
پیانوهای آکوستیک که صدای خود را از طریق سیم ها تولید می‌کنند باید مانند سایر سازهای زهی، برای تولید صدای مطلوب کوک شوند.
کوک پیانو چه تفاوتی با کوک سازهای دیگر دارند؟
کوک پیانو با سایر سازهای تفاوت اساسی دارد، مهم ترین تفاوت این ساز هم در تعداد سیم های آن است، تعداد سیم های پیانو به بیش از 230 عدد می‌رسد، اما در مقابل سایر سازهای زهی سیم های خیلی کمتری دارند، مثلا تعداد سیم های گیتار شش عدد و تعداد سیم های یک ویولن چهار عدد است.
تعداد زیاد سیم های این ساز کوک آن را مشکل می‌کند اما در عوض جنس و مکانیزم این سیم ها هم به گونه ای است که ساز تا مدت طولانی می‌تواند کوک خود را حفظ کند. البته میزان نگه داشتن کوک در ساز پیانو هم مانند تمام سازهای دیگر به شرایط آب و هوا، رطوبت، نحوه نگهداری و.. بستگی دارد و به طور میانگین حد فاصل بین دو کوک در پیانو چیزی در حدود شش تا هشت ماه است.
کوک ایرانی پیانو چه زمانی ایجاد شد؟
همان طور که در مقاله ی تاریخچه ورود پیانو به ایران توضیح دادیم، پیانو در زمان ناصرالدین شاه به ایران وارد شد و اولین نوازنده پیانو ، نوازنده درباری سنتور، محمد صادق خان سرور الملک بود.
او پس از اینکه پشت پیانو نشست متوجه شد که کوک آن در دستگاه ماهور است و به همین دلیل اقدام به تغییر کوک این ساز نمود.
متاسفانه پیانویی که دارای تمام صوت های لازم ایرانی باشد یافت نمیشود؛ گام دیاتونیک ایرانی، مانند گام دیاتونیک اروپایی می‌باشد و بر مبنای هشت نت اصلی ساخته شده که در آن نت اول و هشتم ١٢٠٠ سنت از یکدیگر فاصله دارند، فقط با این تفاوت که هشت نت اصلی ایرانی از هفده نت نا معتدل “کروماتیک ایرانی” انتخاب شده نه از دوازده صوت معتدل “کروماتیک اروپایی”.
انواع کوک پیانو ایرانی کدام اند؟
مشکل نبودن تعداد صوت های مورد نیاز در موسیقی ایرانی را می‌توان با جا دادن هفده صوت ایرانی در دوازده کلید پیانو و ایجاد پنج گام دیاتونیک نامعتدل، یا پنج کوک خاص حل کرد؛ این پنج کوک که هریک با نام یکی از دستگاه های موسیقی ایرانی شناخته شده اند بیش از صد سال پیش در بین پیانو نوازان ایرانی رواج یافته اند، که عبارتند از:
- کوک شور
- کوک همایون
- کوک ماهور
- کوک سه گاه
- کوک چهارگاه
