فرم در موسیقی کلاسیک ، به ساختار و اجزای مختلف یک قطعه اشاره دارد. در واقع فرم با شکستن یک اثر موسیقی قسمت های مختلف آن را توصیف می‌کند. در طول تاریخ طولانی موسیقی کلاسیک فرم های زیادی به وجود آمده و ظهور کردند. در این مقاله از سایت وب نوازان قصد داریم شما را با مشهورترین و رایج ترین انواع فرم در موسیقی کلاسیک آشنا کنیم.
انواع فرم در موسیقی کلاسیک
سونات (Sonata)
سونات ( sonate به فرانسوی یا sonata به انگلیسی ) یکی از رایج ترین انواع فرم در موسیقی کلاسیک است و احتمالا شما هم به واسطه برخی آثار مشهور مثل سونات مهتاب moonlight و آپاسیوناتا از بتهوون یا سونات های موتسارت ، نام آن را بارها شنیده اید. اصطلاح سونات ، در قرن شانزدهم میلادی و برای تمایز دادن دو گونه ی موسیقی سازی و آوازی از یکدیگر پدیدار شد. یعنی موسیقی سازی را “سونات” و موسیقی آوازی را از آن پس “کانتات” نامیدند.امروزه اصطلاح سونات برای قطعاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که چندین موومان دارند و یک الی سه نوازنده برای نواختن آن همکاری می‌کنند. البته گاهی تعداد نوازندگان از سه نفر هم فراتر می‌روند و یک گروه کوچک موسیقی اقدام به اجرای قطعه می‌نمایند. در هر سونات ، موومان اول از سه بخش تشکیل می‌شود:
-
- اکسپوزیسیون (معرفی)
- دولوپمان (بسط)
- رکاپیتولاسیون (برگشت)
هایدن و موتسارت به عنوان دو تن از بزرگترین موسیقیدانان کلاسیک بر این عقیده بودند که دو تم اکسپوزیسیون باید از لحاظ سبک، سازبندی و تونالیته کنتراست داشته باشند. به همین منظور به جای آن که ارائه ی تم اول را متوقف کنند و تم دوم را در تونالیته ی دیگری آغاز کنند، کاری می‌کردند که موسیقی به طور طبیعی از یک تونالیته به تونالیته‌ی دیگر جاری شود، یا به عبارتی مدولاسیون شود.
بعد از دورهٔ باروک، آثاری که در این فرم ساخته شده بودند به ویژه برای تک نوازی و اغلب موارد ساز شستی‌دار، یا سازی تک به همراه یک ساز شستی‌دار نوشته می‌شدند. به عنوان مثال در دورهٔ کلاسیک، سونات ها بیشتر برای پیانو نوشته می‌شدند و هنگامی که سوناتی برای ساز ویولن نوشته می‌شد، قسمتی هم برای پیانو در نظر گرفته می‌شد. دانلود نت سونات مهتاب بتهون
سمفونی (Symphony)
سمفونی در طول تاریخ موسیقی مفاهیم مختلفی را شامل شده است. در دوره باروک اصطلاح سمفونی برای قطعات کوچک ارکستری، اوورتورها و موومان های کوتاه و قطعات مشابه مورد استفاده قرار می‌گرفت. در دوره کلاسیک اصطلاح سمفونی به معنی که ما امروزه مورد استفاده قرار می‌دهیم شباهت بیشتری پیدا کرد و برای بیان اثری ارکستری در ابعاد بزرگ به کار رفت. و در قرن هجدهم سمفونی با ارکستر 40 نفره مانهایم به معنای امروزی خود رسید.
از هنرمندان بزرگی که خالق سمفونی های فراموش نشدنی بودند می‌توانیم بتهوون، موتسارت، هایدن و… را نام برد. موتسارت و هایدن سمفونی ها خود را با همان ارکستر چهل نفره پیش می‌بردند اما از طرفی برخی از آهنگسازان معتقد بودند که سمفونی باید مقیاس عظیم تری داشته باشد و بر طبق همین مسئله در سمفونی هشتم مالر هزار ساز با یکدیگر همنوازی می‌کنند.
کنسرتو (Concerto)
در قرن هفدهم لفظ کنسرتو گاهی به موسیقی برای صداهای انسان و سازها گفته می‌شد، اما به دلایل عملی می‌توان آن را اثری برای یک یا چند سولوئیست و ارکستر خواند. یک فرم رایج باروک همان کنسرتو گروسو، (یعنی کنسرت بزرگ) بود که در آن گروهی از سازها در درون ارکستر حالت یک مجموعه سولو را پیدا می‌کردند، اما کنسرتوهای سولو برای یک ساز اصلی واحد نیز رواج داشت.
ساز سولو، اغلب ویولن یا ساز شستی‌دار بود اما در مواردی از ویولنسل، ترومپت و فلوت هم استفاده می‌شد. کنسرتو به طور متوسط از سه موومان تشکیل می‌شود اما با این وجود کنسرتوهایی از یک موومان تا چهار یا پنج موومان هم داریم.
موومان اول عمدتا طولانی ترین و درماتیک ترین موومان است، موومان وسط آهسته تر است. موومان سوم کوتاه ترین و جاندارترین است. سولوئیست و ارکستر معمولا در تم‌های مهم سهیم‌اند، اما از سولوئیست انتظار می‌رود که با گذرها و پروازهای روی ساز، چیره دستی خود را نشان دهد.
بعد از کنسرتو گروسوی باروک، در کنسرتو معمولا یک سولوئیست در برابر کل ارکستر قرار می‌گرفت. اما بسیاری از آهنگسازان، دو یا سه سولوئیست را وارد کار کردند. باخ کنسرتویی برای دو ویولن ساخت، موتسارت کنسرتویی برای فلوت وهارپ ساخت. مندلسون دو کنسرتو برای دو پیانو ساخت.
مفاهیمی که در این مقاله سعی بر توضیح آن داشتیم از جمله مباحث تئوری و کاربردی برای شناخت موسیقی کلاسیک و فرم در موسیقی بود که البته باید اعتراف کنیم که شما به عنوان هنرجو حتما باید درگیر قطعات ، سونات ، کنسرتو یا سمفونی ها در آموزش بشوید که بتوانید کامل ساختار آن را درک کرده و تفاوت آنها از هم و همچنین کاربردهایش را متوجه شوید. اگر هنرجوی یکی از سازهای کلاسیک مثل پیانو و ویولن هستید و یا علاقمند آهنگسازی در کنار نوازندگی هستید دانستن این مطالب برایتان بدیهی است. با شرکت در دوره های آنلاین تئوری موسیقی استاد راهنمای شما خواهد بود که به مطالب علمی مورد نیازتان مسلط شوید و از ورود به دنیای موسیقی لذت ببرید. برای مشاوره، کارشناسان وب نوازان همواره پاسخگوی شما خواهند بود.
