ساز هارمونیه یکی از انوع سازهای بادی شستی دار است که در موسیقی برخی از قسمت های ایران از جمله نواحی سیستان و بلوچستان رواج دارد.
تاریخچه ساز هارمونیه
هارمونیه را می‌توان نوعی ارگ دستی شبیه به ساز آکاردئون دانست. این ساز توسط کشیشان و مبلغان مذهبی اروپایی به آسیا راه پیدا کرد. و در قرن نوزدهم به کشورهای هند، ایران، پاکستان و افغانستان وارد شد.
البته با وجود اینکه کمتر از صد سال از ورود ساز هارمونیه با سیستان و بلوچستان می‌گذرد اما با این وجود توانسته است جای خود را در بسیاری از مراسم های بزم و شادی محلیان باز کند. به طوری که امروزه در بیشتر مراسم های عروسی در روستاهای سیستان و بلوچستان صدای هارمونیه در کنار سایر سازهای محلی به گوش می‌رسد.
ساختمان این ساز چگونه است؟
ساختمان ساز هامونیه شامل یک جعبه ی چوبی مستطیلی شکل است که شامل کلاویه های سفید و سیاه، یک فانوس برای تامین هوا، زبانه های متعدد و تشکیلاتی برای ورود و خروج هوا به داخل زبانه هاست که با گرفتن هر شستی یک یا چندین زبانه فعال می‌شوند و به ارتعاش در می‌آیند.
برای نواختن این ساز یکی از دست های نوازنده فانوس را باز و بسته می‌کند و دست دیگر او شستی ها یا همان کلاویه های ساز را می‌نوازد.
نمونه های مختلفی از سازهارمونیه در هند و پاکستان وجود دارد که هر کدام از این سازها از نظر امکانات صوتی با یکدیگر متفاوت اند. ساز هارمونیه در سیستان و بلوچستان هم ویژگی های خاص خودش را دارد، این ساز از نظر وسعت در حدود سه اکتاو است و برای اجرای موسیقی های شاد و مجلسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صدای ساز هارمونیه تقریبا براساس فواصل گام کروماتیک تعدیل شده ی غربی است. این ساز در بلوچستان ایران گاه در گروه‌های اجرا کننده ی ترانه‌های سَوت (ترانه‌های شاد بلوچی) نواخته می‌شود و در پاکستان به عنوان یکی از سازهای اصلی و تثبیت شده در موسیقی قوالی این کشور شناخته می‌شود.
هارمونیه در هند
امروزه هارمونیه به یکی از مهمترین سازهای مورد استفاده در هند تبدیل شده است. درست همانند ایران، هارمونه در هند هم توسط مبلغان مذهبی وارد این کشور شده است. با وجود اینکه پیش از ورود هارمونیه هم ساز و اصوات موسیقی دیگری از سایر کشورها به هند وارد شده بودند، هیچ کدام به اندازه هارمونیه در میان مردم محبوب و ماندگار نشدند.
اگر به موسیقی هندوستان علاقه داشته باشید، می‌توانید صدای ساز هارمونیه را در بسیاری از قطعات موسیقی ساخته شده برای فیلم ها و یا قطعات کلاسیک هندی بشنوید.
شواهد تاریخی حاکی از آن است که این ساز برای اولین بار در کلکته به مردم معرفی شد و از همان شهر به سایر بخش های هند راه پیدا کرد.
یکی از تغیراتی که هنگام ورود ساز هارمونیه به هند اتفاق افتاد تغییر اندازه و وضعیت سنگین پدال ها و کلاویه های این ساز بودند. مدل های اروپایی این ساز اندازه بسیار بزرگتر و پدال های دشواری داشتند اما اندازه ساز در هند به یک جعبه ی کوچک تقلیل یافت و کلیدها هم در وضعیت بهتری برای نوازندگی قرار گرفتند.
