ساز بوران یک ساز سنتی ایرلندی است. این ساز که از خانواده‌ی سازهای کوبه ای می‌باشد در قرن نوزدهم با تغیراتی در ساز تمبورین به وجود آمد.
شاید ساز تمبورین را بشناسید، سازی که به دایره ی زنگی معروف است و در بسیاری از قطعات فولک قدیمی اروپایی می‌توان صدای آن را شنید. این ساز که صدای شاد و زنگ داری دارد همانند بوران در قرن نوزدهم رواج پیدا کرد.
تاریخچه استفاده از ساز بوران
ساز بوران پس از اینکه در اواسط قرن نوزدهم ساخته شد مورد توجه نوازندگان سازهای کوبه‌ای ایرلندی قرار گرفت و باعث شد که در بسیاری از آثار ضبط شده در سال 1920 مورد استفاده قرار بگیرد.
پیش از آن نیز سازهای دیگری در سراسر جهان وجود داشتند که ساختاری مشابه ساز بوران داشتند. برخی از این سازهای مشابه در شمال آفریقا و خاورمیانه دیده می‌شود. به نظر می‌رسد که صدای این ساز ریشه در موسیقی عربی دارد و تداعی گر صدای سازهای کوبه ای عربی است. حتی برخی از طبل های کوبه ای آمریکایی هم ساختارس شبیه بوران دارند.
گفته شده است که ایده ساخت این ساز نخستین بار از سینی هایی استفاده شده است که مردم محلی برای حمل کود در آن استفاده می‌کردند این سینی ها ساختاری از جنس چوب و روکش پوستی داشتند. پس از اینکه شکل این سینی ها ایده ای شد برای ساخت بوران و این ساز به وجود آمد در ابتدا فقط در مراسم های مذهبی روستایی مورد استفاده قرار گرفت.
در سال 1842 برای اولین بار از این ساز برای ساخت قطعه موسیقی استفاده کردند و استفاده آن فراتر از کاربرد خود در مناطق روستایی ایرلند رفت. اما هنوز هم بسیاری از افراد آن را نمی‌شناختند تا زمانی که آهنگساز خوش ذوق ایرلندی Sean O Riada در سال 1960 با این ساز آشنا شد و توانست نقش مهمی را در عمومیت و رواج این ساز ایفا کند.
ساختار ساز بوران چگونه است؟
بوران از یک قاب چوبی یکپارچه تشکیل شده است که قطر آن به 20 تا 60 سانتی متر می‌رسد اما قطر مناسب و پرکاربردتر این قاب عموما 30 تا 45 سانتی متر است. پهنای چوب این قاب هم متفاوت است این اندازه می‌تواند بین 10 تا 20 سانتی متر متغیر باشد.
روی قاب چوبی ساز بوران مانند بسیاری از سازهای کوبه ای لایه ای پوستی کشیده شده است. بهترین پوستی که می‌توان برای این ساز استفاده کرد پوست بز است اما بسیاری از سازندگان از پوست حیوانات دیگر و حتی مواد مصنوعی هم برای ساخت آن استفاده می‌کنند.
روکش پوستی فقط در یک روی قاب قرار دارد و در سمت دیگر معمولا یک یا دو میله چوبی عمود بر هم برای قرار دارد که محل نگهداری ساز است. این میله ها در برخی ساز ها ثابت هستند و در قابلیت جدا شدن دارند.
پیچ هایی زیر پوسته ساز بوران تعبیه شده اند تا امکان کوک کردن را برای نوازندگان ساز فراهم کنند. این ابزار برای مواقعی که پوست تحت تاثیر شرایط آب و هوایی مختلف قرار می‌گیرد و نیاز به شل یا سفت کردن دارد استفاده می‌شود.
بوران چگونه نواخته می‌شود؟
حال که در مورد تاریخچه و ساختار این ساز مطلع شدید شاید از خود بپرسید که نحوه نواختن این ساز چیست؟ آیا با دست نواخته می‌شود یا چوب های مخصوص نواختن دارد؟ در واقع باید گفت که ساز بوران را هم می‌توان با دست نواخت و هم از طریق چوب های مخصوص نوازندگی.
این چوب ها انواع مختلفی دارند و در اصطلاح به آنها تریپر می‌گویند. تریپرها در ابتدا فقط از جنس استخوان بودند اما به تدریج از چوب درختانی مثل افرا و گردو برای ساخت آن ها استفاده کردند.
نحوه قرار گیری و استفاده از ساز
نوازندگان برای استفاده از ساز بوران، آن را به طور عمودی روی یکی از پاهای خود قرار می‌دهند و با یکی از دست های خود میله های چوبی پشت ساز را می‌گیرند و با دست دیگر خود تریپل را نگه می‌دارند. با ضربه روی قسمت های پوست و تحت فشار مختلف می‌توان صدای زیر و بمی را در این ساز به وجود آورد.
چه سبک های نوازندگی از ساز بوران وجود دارد؟
سبک های نوازندگی ایرلندی قالبا اسم مناطقی را دارند که آن سبک در آن ها به وجود آمده است. نواختن بوران نیز در سبک های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است.
- Kerry: این سبک رایج ترین سبک نوازندگی بوران است. در این سبک برای نواختن ساز از چوب دو سر استفاده می‌کنند.
- West limetik: در این سبک چوب تک سر را برای نواختن بوران به کار می‌برند.
- Top end: در این سبک عموما از سازهای کوچک تر که قاب پهنی دارند استفاده می‌کنند. چوبی که این نوازندگان استفاده می‌کنند سطح سافی دارد و معمولا تمرکز نوازندگان روی نواختن بخش های بالایی ساز است. داخل قاب ساز بوران در این روش میله های عمود بر هم وجود ندارد و دست نوازنده برای نگه داشته ساز با سطح زیرین پوست در تماس است. این روش به نوازندگان کمک می‌کند تا با حرکت دادن دست زیر پوست تن صدا را تغیر دهند و صدای شفاف تر و بهتری را تولید کنند.
