انواع ساز عود شامل عود ایرانی ، عربی و ترکی می شود که هر کدام از آنها سازی زیبا و مستقل به حساب می آیند. هرکس با توجه به سلیقه ی خود، می تواند نوعی از آن را برای نوازندگی خود انتخاب کند. انواع عود شاید از ظاهر بسیار شبیه به هم باشند اما با نگاهی جزیی تر می توان متوجه تفاوت آنها شد. عود یا بربط یکی از سازهای قدیمی موسیقی ایران است و در میان مردم عرب طرفداران زیادی دارد. در این مقاله به مقایسه کلی این سازها می پردازیم.
مقایسه عود ایرانی با عربی
شناخت انواع ساز عود ، چه از نظر نواختن چه از نظر ظاهری به نوازنده امکان انتخاب بیشتری می دهد تا با آگاهی بیشتر و علاقه ی شخصی خود یکی از انواع آن را انتخاب کند. ساز عود از نظر ظاهری شبیه به گلابی از جنس چوب درخت توت یا ابنوس می باشد. این ساز کاسه ی طنینی بزرگ و دسته ای کوتاه دارد که به سینه مرغابی تشبیه شده است. عود سازی ایرانی می باشد و نام اصلی و ایرانی آن بربت است اما اعراب به آن عود (به معنای چوب) می گویند.
عود ایرانی کوچکتر از عود عربی است. اعراب پس از آشنایی با بربت ایرانی در ساختمان و حتی نام آن متناسب با فرهنگ خود تغییراتی را به وجود آوردند. عود عربی کاسه ای بزرگتر از عود ایرانی دارد چرا که موسیقی عربی نیاز به صدای بم تر و انعکاس بیشتری است. بربط ایرانی با کاسه ی کوچکتر و دسته ای بلندتر نسبت به عود عربی ساخته شده است. در بربط ایرانی نسبت کاسه به بدن متناسب تر از عود عربی بوده و هنگام نواختن جلوه ی زیباتری نسبت به عود عربی دارد. عود عربی بر خلاف عود ایرانی از اصلی ترین سازهای موسیقی عربی است. ساز عود بعد از آن که به اروپا برده شد نام لوت را بر روی آن گذاشتند و کم کم به لوت تبدیل شد.
متداول ترین کوک برای عود در موسیقی عرب دو- سل- ر- لا- سل می باشد و در صورتی که تک سیم یازدهم یا زوج سیم ششمی استفاده گردد کوک های زیر متداول تر هستند:
دو – سل – ر – لا – سل – ر
دو – سل – ر – لا -می – ر
عود ایرانی به این دلیل که از دسته ی بلندتر و کاسه ی کوچکتری تشکیل شده است از مزایای بیشتری نسبت به عود عربی که کاسه ی بزرگتر و دسته ی کوتاه تری دارد، برخوردار است. مثلا وقتی نوازنده با عود ایرانی می نوازد احساس راحتی بیشتری دارد و احتمال به وجود آمدن درد در شانه نوازنده کمتر است. در بربط ایرانی سیم گیر و سرپنجه با طرحی جدید ساخته شده است و زیباتر به نظر می آید.
عود ترکیه از انواع ساز عود
بربط یا عود گستره وسیع جغرافیایی و قومی و فرهنگی را پوشش می دهد و ساختمانش متناسب با سلیقه شخصی سازنده و نوازنده متفاوت می باشد. به عنوان نمونه اندازه ساز عود در کشورهای مختلف متفاوت است مثلا در کشورهای عربی اندازه ی این ساز بزرگتر از سایر کشورهاست؛ در ایران اندازه ی این ساز متناسب است اما در کشور ترکیه اندازه ی این ساز کوچک می باشد و صدای زیرتری نسبت به بقیه عودها دارد.
عود ترکیه ای 11 سیم دارد. کاسه ی این عود از چوب آکاژو با خطوط سه زه است. صفحه رویی آن از چوب اسپروس می باشد و دسته آن از از گردو با روکشی از چوب آبنوس است.
انواع ساز عود که در این مقاله برایتان توضیح دادیم سازهایی بسیار خوش صدا هستند که مخاطبان خاص خود را دارند. اگر شما نیز به این ساز علاقه ی ویژه ای نشان می دهید می توانید در دوره های آموزش عود وب نوازان شرکت کنید و عود نوازی را به خوبی یاد بگیرید.
