تعویض سیم سنتور، یک مهارت بسیاری کاربردی و کار‌آمد است و به هنرجویان کمک می‌کند تا در صورت لزوم، خودشان برای تعویض سیم‌های سازشان دست به کار شوند. زیرا به غیر از اینکه یادگیری این مهارت برای هر سنتورنوازی مهم است، باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها نیز می‌شود. ضمن اینکه تعویض به موقع سیم‌های سنتور، به معنای حفظ و نگهداری درست از ساز است. به همین دلیل لازم است تا هر هنرجویی همزمان با آموزش سنتور، نحوه تعویض سیم‌های آن را نیز یاد بگیرد.
چه زمانی باید اقدام به تعویض سیم‌های سنتور کرد؟
سیم‌های سنتور از جنس برنج (برای سیم‌های زرد) و فولاد (برای سیم‌های سفید) هستند. این سیم‌ها به مرور زمان و بر اثر عوامل محیطی مانند رطوبت، تغییر دما، تعریق دست نوازنده و استفاده طولانی‌مدت دچار فرسودگی می‌شوند. نشانه‌های نیاز به تعویض سیم شامل موارد زیر است:
تغییر رنگ و زنگ‌زدگی سیم‌ها بر اثر رطوبت
سیم‌های ساز سنتور هنگام مواجهه با هوای مرطوب، اکسید شده و تغییر رنگ می‌دهند. اما با این حال ممکن است که دو سنتور در شرایط یکسانی قرار بگیرند ولی سیم‌های یکی از آن‌ها سیاه‌تر شود؛ علت این مسئله تبادل الکترون در سیم‌های سنتور است. هنگامی که سیم‌های شما سیاه شد، نیازی به تعویض آن ندارید و می‌توانید فقط با یک سمباده روی آن را تمیز کنید.
فشار بیش از حد
اصلی‌ترین دلیل تعویض سیم سنتور، این است که این سیم‌ها در اثر فشار روی فلز در قسمت شیطانک فاسد می‌شوند. این فشار به مرور زمان باعث تغییر شکل سیم می‌شود و در این حالت ما نمی‌توانیم به کوک مورد نظر خود برسیم.
پاره شدن سیم هنگام نوازندگی یا کوک
یکی دیگر از دلایل تعویض سیم‌های سنتور این است که با چرخش گوشی‌های این ساز، سیم‌ها هم می‌چرخند و ممکن است پاره شوند. به همین دلیل مجبور می‌شویم آن‌ها را تعویض کنیم. ضمن اینکه ناپایداری کوک عامل دیگری برای تعویض سیم‌های این ساز است.
ضعیف شدن صدادهی و کاهش طنین ساز
عامل مهم دیگری که شما را مجبور می کند تا دست به تعویض سیم‌های ساز خود بزنید، جنس سیم است. هرچه جنس سیم بهتر باشد، صدایی که از ساز شنیده می‌شود، بهتر است و همچنین طول عمر بیش‌تری نیز دارد. تجربه نشان داده است که سیم‌هایی از جنس برنز، طول عمر بیش‌تری نسبت به سیم‌هایی از جنس برنج دارند.
تغییرات دمایی
بدون شک، تغییرات دمایی و انقباض و انبساطی که در سیم‌های ساز اتفاق می‌افتد روی کیفیت نهایی ساز و فرسودگی آن تأثیر مستقمی دارد. هرچه نوسانات دمایی بیش‌تر باشد، سیم‌های ساز نیز سریع‌تر فرسوده می‌شوند و برعکس. به همین دلیل اصولا توصیه می‌شود که در راستای نگهداری سنتور به شکل اصولی، آن را بعد از هر بار تمرین در جعبه‌ی مخصوص قرار دهید.
میزان استفاده‌ی نوازنده از ساز
اینکه ساز شما بعد از چه مدتی به تعویض سیم احتیاج پیدا می‌کند، به میزان استفاده و نحوه مراقبت از آن ساز بستگی دارد. مثلا اگر شما هنرجوی معمولی سنتور هستید و به میزان متوسطی از سازتان استفاده می‌کنید، سیم‌های سازتان حدودا دو سال یک بار نیاز به تعویض دارند.
اما اگر شما یک نوازنده حرفه‌ای هستید و ساعت‌های زیادی را صرف نوازندگی می‌کنید، بسته به میزان استفاده شما، سیم‌های این ساز ممکن است بین چهار ماه تا یک سال نیاز به تعویض پیدا کند.
ابزار لازم برای تعویض سیم سنتور
قبل از شروع فرآیند تعویض، بهتر است ابزارهای مورد نیاز را آماده داشته باشید:
- سیم سنتور (زرد یا سفید، متناسب با بخش مورد نظر)؛
- سیم‌گیر یا قلاب سیم؛
- آچار کوک سنتور؛
- سیم‌چین یا قیچی تیز فلزبر؛
- سنجاق یا سوزن برای عبور دادن سیم از گوشی؛
- گوشی‌گردان (در صورت نیاز برای تنظیم دقیق موقعیت گوشی).
مراحل گام‌به‌گام تعویض سیم سنتور
اگر می‌خواهید خودتان و در خانه و بدون نیاز به استاد یا فرد متخصص، سیم‌های سازتان را عوض کنید توصیه می‌کنیم که طبق راهنمای زیر عمل کنید.
مرحله اول: بررسی و شناسایی سیم معیوب
اولین مرحله برای تعویض سیم سنتور این است که مشخص کنید کدام سیم نیاز به تعویض دارد. توجه داشته باشید هر ردیف از سنتور شامل 4 سیم است که روی خرک قرار می‌گیرند. اگر یکی از سیم‌ها آسیب دیده باشد، در صورت امکان همه‌ی سیم‌های همان ردیف را تعویض کنید تا صدادهی یکنواختی داشته باشند.
مرحله دوم: باز کردن سیم معیوب
با استفاده از آچار کوک، گوشی مربوط به سیم معیوب را بچرخانید تا کشش سیم کاهش پیدا کند. سپس سر دیگر سیم را از سیم‌گیر (قلاب فلزی که در طرف دیگر سنتور قرار دارد) جدا کنید. مراقب باشید که به بدنه و سایر سیم‌ها آسیب وارد نکنید.
مرحله سوم: آماده‌سازی سیم جدید
در این مرحله، به اندازه طول هر خرک سیم مناسب آن را ببرید. البته دقت کنید که مقداری سیم برای پیچاندن دور گوشی سنتور و مقداری سیم اضافه‌تر هم برای پیچاندن و انداختن قلاب دور سیم‌گیر هم در نظر بگیرید.
سعی کنید برای ساز سنتور از سیم‌های باکیفیت و مرغوب استفاده کنید. زیرا اگر سیمی که استفاده می‌کنید مناسب نباشد در همین مرحله احتمال بریده شدن آن وجود دارد.
مرحله چهارم: ایجاد حلقه
سیم را به صورت حلقه در بیاورید و آن را به وسیله انبردست بپیچانید تا حلقه محکم شود و اندازه آن تغییر نکند. زمانی که حلقه را می‌پیچانید، گره‌ای که ایجاد می‌شود باید کاملا تمیز و مرتب باشد. اگر گره‌های شما روی هم به شکل نامنظمی قرار بگیرند ساز شما به سرعت، کوک خالی می‌کند. در این مرحله نباید یکی از سیم‌ها به دور دیگری بپیچد بلکه باید هر دو سیم با نظم دور یکدیگر بپیچند.
حلقه‌ای که درست کرده‌اید باید اندازه‌ی مناسبی داشته باشد، اگر حلقه کوچک یا بزرگ باشد، احتمال بریده شدن سیم و پارگی آن وجود دارد.
مرحله چهارم: عبور دادن سیم از سیم‌گیر و گوشی
بعد از آماده شدن حلقه، سیم اضافه‌ی آن را برش دهید و آن را دور سیم‌گیر سازتان بیندازید. سپس سیم را کشیده و به سمت گوشی سنتور ببرید. سیم را به درون سوراخ سیم‌گیر بیندازید و آن را از بالا به سمت راست بکشید تا سیم پیچانده شده بصورت یکنواخت و منظم درآید. باید چک کنید و مطمئن شوید که سیم دقیقا درون شکاف‌های تعبیه شده قرار گرفته باشد. هنگامی که سیم کمی محکم شد کار انداختن سیم به پایان رسیده است.
مرحله ششم: انجام کوک اولیه
پس از نصب کامل سیم، با استفاده از آچار کوک شروع به چرخاندن گوشی کنید تا سیم کشیده شده و صدای آن به محدوده‌ی مناسب برسد. در این مرحله نیاز به دقت بالا دارید؛ زیرا کشیدن بیش از حد باعث پاره شدن سیم خواهد شد. اگر به کوک دقیق مسلط نیستید، از اپلیکیشن‌های کوک یا کمک استاد خود استفاده کنید.
نکات مهم هنگام تعویض سیم سنتور
- از کیفیت سیم اطمینان حاصل کنید. سیم‌های نامرغوب خیلی زود زنگ می‌زنند و صدای دل‌نشینی ندارند.
- هرگز سیم را بیش از حد نکشید. این کار باعث پارگی سریع‌تر سیم و حتی آسیب به گوشی می‌شود.
- در زمان تعویض، خرک‌ها را جابهجا نکنید. اگر خرک از جای خود حرکت کند، تنظیم صدای کل ساز به هم می‌ریزد.
- از تماس دست‌‌های چرب و مرطوب با سیم‌ها جلوگیری کنید. چربی و رطوبت باعث زنگ‌زدگی زودرس سیم‌ها می‌شود.
- تعویض همزمان چند سیم پشت سر هم ممنوع است. بهتر است بین تعویض هر سیم چند دقیقه فاصله بگذارید تا کشش به تدریج توزیع شود و خرک جابهجا نشود.
- بعد از تعویض سیم‌ها از سیم‌های جدید به خوبی مراقبت کنید.
نتیجه‌گیری
در نهایت باید گفت که تعویض به موقع سیم‌های سنتور علاوه بر اینکه عمر ساز شما را بیش‌تر می‌کند، کیفیت نوازندگی‌تان را نیز چندین برابر می‌کند. پس برای اینکه در مسیر یادگیری سنتور بتوانید با انگیزه بمانید و روزبه‌روز رشد کنید باید حواس‌تان به صدای سیم‌ها نیز باشد و آن‌ها را به موقع تعویض کنید. فراموش نکنید که ساز شما شایسته‌ی تولید بهترین صداهاست.
اگر به دنبال استاد و یا آموزشگاهی هستید که بتوانید با آرامش خاطر نواختن سنتور را یاد بگیرید، آکادمی موسیقی آنلاین وب نوازان در دو قدمی شما است. برای حضور در کلاس آنلاین موسیقی وب نوازان نیازی به جابه‌جایی نیست و از گوشه خانه‌ی خود می‌توانید در کلاس حاضر شوید. به همین دلیل فرقی ندارد که کجای دنیا باشید. اگر دوست دارید که درباره‌ی رزومه اساتید و یا شرایط ثبت‌نام بیش‌تر بدانید با درخواست راهنمایی رایگان و تخصصی موسیقی می‌توانید از تخصص کارشناسان ما بهره ببرید. در نهایت ما کنار شما هستیم تا مزه‌ی شیرین یادگیری موسیقی با شرایط منعطف و هزینه‌ی کم را به شما بچشانیم.
پرسش‌های متدوال
آیا خودم می‌توانم سیم سنتور را تعویض کنم؟
بله، با رعایت نکات ایمنی و آموزشی، هنرجویان مبتدی هم می‌توانند این کار را انجام دهند. اما اگر تجربه کافی ندارید، بهتر است بار اول با نظارت استاد یا فرد باتجربه انجام دهید.
هر چند وقت یک بار باید سیم‌ها را عوض کرد؟
این بستگی به میزان تمرین، نوع سیم، رطوبت محیط و شرایط نگهداری دارد. به طور میانگین هر ۶ تا ۱۲ ماه یک بار بررسی و در صورت نیاز تعویض توصیه می‌شود.
تفاوت سیم زرد و سفید چیست؟
سیم‌های زرد (برنجی) در قسمت‌های بم‌تر ساز و سیم‌های سفید (فولادی) در قسمت‌های زیرتر به کار می‌روند. هر کدام صدای خاص خود را دارند و به جای هم استفاده نمی‌شوند.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
