بربط یا عود از کهن ترین ساز های شرقی و از ساز های زهی زخمه ای است که در ایران و کشورهای عربی رواج دارد. برخلاف بیشتر باورها که بربط را سازی عربی دانسته اند، بربط ساز قدیمی ایرانی بوده که پس از اسلام به کشورهای عربی برده می‌شود و از بربط به العود به معنای «چوب» تغییر نام پیدا می‌کند. خاستگاه بربط با استناد به نگاره‌های کنده شده عیلامی در هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد، جنوب و جنوب غربی ایران است. در ظروف فلزی و کتیبه‌های بجای مانده از عصر ساسانی که نوازندگان را به تصویر کشیده‌اند این ساز بسیار دیده می‌شود. از بربط نوازان بنام این دوره می‌توان باربد، بامشاد، نکیسا و رامتین را نام برد.
تاریخچه
بربط یا عود را می توان از اصلی ترین ساز های موسیقی ایران زمین به شمار آورد. تاریخچه ساز عود و پیدایش آن به زمان ساسانی برمی گردد که تا دوره ی صفویه نواخته می شده است. اکثریت، عقیده ای دارند که این ساز از ایران به سایر نقاط جهان منتشر شده است و در واقع بعد از دوره ی ساسانی ساز عود در دیگر کشورها دیده شده است. ساز عود در ایران پیش از اسلام به نام بربط شناخته می شد و بعد از حمله ی اعراب به سرزمین ما در میان اعراب راه پیدا کرد. در همین حال این ساز در بین اعراب محبوبیت پیدا کرد و با اندکی تغییرات جزیی آن را عود نامیدند. به خاطر رفت و آمد بسیاری از دانشمندان ایرانی و عرب ها در آن زمان به آندلس کنونی در اسپانیا که یه زمانی مستعمره ی اعراب بود این ساز به سمت اسپانیا هم رفت و با الهام گرفتن از عود اسپانیایی ها گیتار را ابداع کردند. کلمه ی بربط در واقع از دو واژه (بر) و (بط) تشکیل شده و به معنای مانند بط(مرغابی) است. در واقع این ساز به مرغابی تشبیه شده است چون سینه ی جلو داده و گردن کوچکی دارد.
ساختمان
شکم ساز عود بسیار بزرگ و گلابی شکل می باشد و دسته ی آن بسیار کوتاه است. قسمت اعظم طول سیم ها در امتداد شکم قرار گرفته است. سطح رویی شکم از جنس چوب می باشد که بر آن پنجره هایی مشبک ایجاد شده است. ساز بربط یا عود فاقد دستان می باشد و خرک آن کوتاه و تا اندازه ای کشیده است. بربط دارای ده سیم یا 5 سیم جفتی است. بعضی از استادان یک یا دو سیم در قسمت پایین قبل از سیم دو اضافه کرده اند و این سیم ها فا زیر کوک می شود. در این ساز سیم های جفت هم صدا با هم کوک می شوند و هر کدام از سیم های دهگانه یک گوشی مخصوص به خود دارند و گوشی ها در دو طرف جعبه گوشی قرار گرفته اند. قسمت های مختلف عود عبارت اند از: کاسه طنینی و صفحه رو، پل، خرک و سیم گیر، دسته، سرپنجه، شیطانک، تعداد و جنس وترها، وسعت و مضراب.
مضراب بربط یا عود از پر مرغ، پر طاووس، شاه عقاب و حتی پرنده لاشخور می باشد. نوازنده های امروزی از مضراب های پلاستیکی برای نواختن استفاده می کنند.
نحوه نواختن
طول ساز بربط تقریبا 85 سانتی متر است . این ساز در هنگام نواختن به صورت افقی روی ران پا قرار داده می شود. صدای ساز عود بم و گرم است و به خوبی می تواند هم نقش تک نواز و هم نواز را ایفا کند. علت صدای بم آن مربوط به سیم آن و عدم وجود پرده بندی روی دسته ساز است.
عود نوازان معروف
از جملهٔ عود نوازان معروف می‌توان به منصور نریمان، حسن منوچهری، محمود رحمانی پور، اکبر محسنی و عبدالوهاب شهیدی، حسین بهروزی‌نیا، محمد فیروزی، ارسلان کامکار و سالار ایوبی اشاره کرد.
