شوستاکوویچ (Shostakovich) ، آهنگساز توانمند و پر آوازه ی روسی متولد 25 سپتامبر 1906 در شهر سن پترزبورگ روسیه می‌باشد. او چه در تمامی سال های فعالیت خود و چه پس از مرگ به عنوان یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین آهنگسازان شوروی شناخته می‌شود. این نابغه ی مشهور یکی از معدود افرادی بود که توسط رهبر آن زمان حذب حکومت «استالین» مورد تمجید و توجه قرار گرفت. هرچند که رابطه ی پر فراز و نشیب او با دولت و نقد هایی که بر دستگاه حکومتی روسیه وارد می‌دانست ، باعث ممنوعیت هنر او در سال های 1936 و 1948 شد. در ادامه برای آشنایی بیشتر با شوستاکوویچ و شناخت موسیقی او با ما همراه باشید.
دوران کودکی و زندگی شخصی
در 25 سپتامبر 1906 ، خانواده ای لهستانی تبار که در سن پترزبورگ روسیه می‌زیستند و تا آن زمان سه نفره بودند فرزند پسری به دنیا آوردند که بعدها به نابغه ای بزرگ در تاریخ موسیقی روسیه مبدل شد. این کودک که دمیتری دمیتری یویچ شوستاکوویچ (Dmitri Dmitrievich Shostakovich) نام داشت. از سنین خردسالی نوازندگی پیانو را ازمادرش «سوفیا واسیلیونا کوکولینا» فرا گرفت. استعداد دمیتری کوچک آن قدر مشهود بود که در سن نه سالگی در نواختن پیانو و آهنگسازی عملکرد بی مانندی از خودش نشان می‌داد که از چشم خانواده دور نماند.
شوستاکوییچ زمانی که تنها سیزده سال داشت اولین اثر حرفه ای خود را آهنگسازی کرد کرد که به خاطر آن مورد توجه اهالی دنیای موسیقی قرار گرفت.
این قطعه یک مارش عزا بود که برای دو تن از سران حزب دموکرات که در دوران اعتراضات به قتل رسیده بودند نوشته شده بود. مارش سبکی از موسیقی نظامی است که بار احساسی بسیار قوی و تاثیر گذاری دارد. شوستاکویچ در ساخت این مارش توانمندی خود را به طور کامل به نمایش گذاشت که در نهایت موجب شد تا او در سال 1919 در کنسرواتور سن پترزبورگ پذیرفته و تحت آموزش حرفه ای ترین موسیقیدان قرار بگیرد.
شوستاکویچ در سال 1932 با نینا وارزار ازدواج کرد که حاصل ان دو فرزند بود و تا سال 1954 و تا آخرین لحظات عمر نینا ادامه داشت. ازدواج دوم او در سال 1956 با مارگاریتا کاینوفا بود که پس از سه سال به جدایی ختم شد.
بررسی موسیقی شوستاکوویچ
این موسیقیدان و هنرمند پر رمز و راز در ساخت موسیقی خود از آثار هنرمندان دیگر روسی هم عصر خود از جمله استراوینسکی و بوکیکف تاثیر پذیرفت و با توجه به موسیقی مدرن و کلاسیک شیوه ی ترکیبی را در قطعات خود توسعه بخشید. اولین اثر رسمی او «سمفونی شماره 1» بود که این کار را برای پایان نامه اش در سن نوزده سالگی ساخته بود.
«سمفونی شماره 2» در دهمین سالگرد انقلاب سوسیالیستی شوروی و به سفارش حزب دولت شوروی توسط او ساخته شد، این سمفونی هرچند که از مهم ترین آثار او به شمار می‌رود اما بداعت و خلاقیت سمفونی اولیه او را نداشت و به همین دلیل مورد نقد و بحث گسترده ای قرار گرفت.
اپرای لیدی مکبث و ممنوعیت های آن
اپرای «لیدی مکبث ناحیه متزنسک» نام اثر بعدی او بود که در سال 1930 ساخته شد و تا سال 1936 روی صحنه رفت. این اثر با هربار اجرا مورد استقبال و توجه بی نظیری از طرف مردم و هنرمندان روسی مواجه شد. اما در اوضاع آشفته ی آن زمان حکومت روسیه این خوشحالی چندان دوام نیاورد و با به قدرت رسیدن استالین ، هنرمندان و روشن فکران به اولین قربانیان مخالفت با رویکردهای سیاسی جدید حزب حاکم بودند و ممنوعیت اجرای این اپرا هم یکی از این موارد بود.
شوستاکوویچ بعد از این ممنوعیت اقدام به ساخت سمنونی پنجم خود کرد. این اثر از مهم ترین و خلاقانه ترین آثار و به عنوان یکی از نا سازگارترین موسیقی های مدرن شناخته می‌شود.
سمفونی هفتم یا لنینگراد
اما بیشترین شهرت شوستاکوویچ به خاطر سمفونی هفتم اوست که در دوران جنگ جهانی دوم ساخته شد. او این اثر را به شهر «لنینگراد» تقدیم کرد. این شهر در زمان جنگ جهانی دوم به پایگاه مقاوتی در برابر آلمان ها تبدیل شده بود و با وجود اینکه ماه های زیادی در محاصره مهاجمان بود اما هیچ گاه به تصرف آن ها در نیامد.
این سمفونی هم در شوروی و هم در کشورهای دیگر به عنوان نمادی از مقاومت مردم در برابر تمامیت خواهی و استبداد نازی ها مورد ستایش قرار گرفت. علاوه بر آن این قطعه یادآور مرگ 25 میلیون شهروند روسی است که در جریان جنگ جهانی دوم جان خود را از دست دادند.
در آن سال‌ها این اثر در فرم میکروفیلمی که حاوی دستنوشته های شوستاکویچ بود از تهران و با دشواری زیادی به آمریکا فرستاده شد تا توسط «آرتور توسکانینی» رهبر مشهور ارکستر نیویورک اجرا شود. این اجرا مقاومت مردم لنینگراد را به گوش میلیون ها نفر رساند و در مدت کوتاهی به عنوان مهم ترین اثر موسیقی زمان جنگ شناخته شد. در واقع چه در زمان جنگ و چه حتی پس از پایان آن هیچ اثری به اهمیت و موفقیت این اثر شوستاکویچ دست نیافت.
سال‌های ممنوعیت در شوروی
شوستاکوویچ که به خاطر ساخت سمفونی شماره هفت یا همان لنینگراد نشان استالینی دریافت کرده بود ، به طور غیرمنتظره با ممنوعیت و سانسور سفت و سخت نهادهای حکومتی مواجه شد. در سال 1948 استالین اقدام به حذف و ممنوعیت گسترده ی هنرمندان کرد و دستور داد تا موسیقی دانان ساخت «موسیقی رئالیسم سوسیالیستی» را در دستور کار خود قرار دهند و تمام مخالفین با این ایده باید به سرعت از کار برکنار شوند.
در راس مخالفین و این ماجرا هنرمندانی چون شوستاکوویچ ، خاچاتوریان ، مایاکوفسکی و ده ها تن دیگر قرار داشتند که همگی تا سال ها ممنوع کار شدند و تنها پس از مرگ استالین آثارشان به اجرا در آمد.
سرانجام این هنرمند پرآوازه، در سن 68 سالگی و بر اثر سرطان ریه از دنیا رفت و پیکر او در گورستان نوودویچی به خاک سپرده شد.
