نواختن نی به شیوه دندانی ، بهترین و اصولی ترین روش برای صداگیری از ساز نی است. در این روش نوازنده سر نی را بین دندان های جلویی خود قرار می‌دهد و هوا از فضای خالی بین سقف دهان و زبان وارد نی میشود.
مختصری درباره ساز نی
ساز نی یا نی هفت بند یکی از قدیمی ترین سازهای ایرانیست که از ساقه گیاه نی ساخته میشود. این ساز قابلیت کوک شدن ندارد و به همین دلیل نوازندگان در همنوازی و تکنوازی های خود انواع مختلف این ساز را که طول و ضخامت متفاوتی دارند مورد استفاده قرار میدهند.
ساز نی متشکل از پنج سوراخ بوده، که چهار سوراخ در جلو و یکی از آن ها در پشت ساز قرار گرفته است. این ساز از ابتدا حضور پررنگی در ارکسترهای موسیقی ایفا کرده است و این نقش مهم و اساسی را مدیون نوازندگان خود است. زیرا نواندگان نی اصول نوازندگی این ساز را به صورت کامل فراگرفته اند و آن را نسل به نسل به شاگردان خود منتقل نموده اند.
از سایر دلایل اهمیت و اصالت ساز نی می‌توان به این نکته اشاره کرد که تمام ردیف های دستگاه های موسیقی ایرانی می‌توانند توسط ساز نی اجرا شوند.
نوازندگان نی آن را به شیوه های مختلفی می‌نوازند به طوری که برخی معتقدند که هر نوازنده می‌تواند شیوه ی مخصوص به خودش را داشته باشد اما به طور کلی شیوه های نوازندگی نی به دو روش تقسیم می‌شوند: نواختن نی به شیوه دندانی و نواختن نی به شیوه لبی
در ادامه قصد داریم نواختن نی به شیوه دندانی را با یکدیگر بررسی کنیم:
نواختن نی به شیوه دندانی
در نواختن نی به شیوه دندانی هوا از شیار میانی زبان بیرون می‌آید و به پشت دندان های پیش بالا خورده و صدا تولید می‌کند. در این حالت تیغه سر نی باید بین دو دندان جلویی قرار گرفته باشد. البته کسانی که فاصله دندانهای آنها به اندازه ای نیست که سر نی بین دو دندان پیشین آنها قرار بگیرد، معمولا با ایجاد شیار بر روی سرنی قسمت بین دو دندان جلویی خود را داخل این شیار قرار میدهند. ابداع کننده این روش استاد محمد موسوی میباشد.
نوازندگی نی به شیوه دندانی به دلیل تولید دو نوع صدای متمایز یعنی صدای اول و دوم باعث شده است که نی در بین تمام سازهای بادی صدایی منحصر به فرد داشته باشد.
نقش سر نی در نوازندگی دندانی
جنس سر نی در کیفیت و صدای تولید شده نقش اساسی دارد. نوازندگان از مواد مختلفی برای ساختن سر نی استفاده می‌کنند که این اختلاف به دلیل سلیقه شخصی آنهاست.
در گذشته از خود نی به عنوان سری استفاده می‌شد اما به دلیل صخامت زیادی که داشت صدای صاف و مطلوبی از نی خارج نمی‌شد. به همین علت نوازندگان بعدی که تصمیم داشتند از خود نی به عنوان سری استفاده کنند لبه های آن را می‌تراشیدند تا از ضخامت آن کم شود. از جمله اساتید که از خود نی به عنوان سری استفاده می‌کرد استاد حسین کسائی بود.
برخی از افراد نیز از سری هایی از جنس فلز برنج یا استیل استفاده می‌کردند که به نظر میرسد استفاده از این جنس، بیشتر در صدای دوم و سوم باعث زنگ دار شدن صدای نی میشود
در سالهای اخیر نوازندگان بیشتر از سری هایی از طلق های پلاستیکی استفاده می‌کنند. این سری ها به نوازنده کمک می‌کنند تا صدای دوم و سوم شفاف تری از ساز تولید کنند.
تکنیک های نوازندگی نی
- ویبراسیون و گلیساندو: این دو تکنیک توسط لب های نوازنده انجام میشود یعنی نوازنده با باز کردن و بستن قسمت آزاد لب خود می‌تواند این دو تکنیک را اجرا کند.
- استکاتو: از آنجایی که زبان در نوازندگی نی آزاد نیست اجرای این تکنیک به راحتی شیوه لبی نمی‌باشد. استکاتو در سازهای بادی توسط نوک زبان انجام میشود. یعنی زبان با حرکت به سمت عقب و جلو و بالا و پایین می‌تواند هوا را به طور مقطع از لب ها خارج کند و به خاطر حرکت تند زبان، اجرای این تکنیک در سرعت بالا امکان پذیر خواهد بود.
ولی در شیوه دندانی زبان خود عامل هدایت هوا در نی میباشد و قادر نیست هوا را بطور مقطع به داخل نی هدایت کند.
