موسیقی قوالی را می شناسید؟ موسیقی قوالی یکی از سبک های موسیقی ملل می باشد و ما در این مقاله به بررسی این موسیقی، تاریخچه ی آن، تفاوت آن با موسیقی ایرانی ، هنرمندان معروف در موسیقی قوالی و … می پردازیم.
موسیقی قوالی و تاریخچه آن
موسیقی قوالی یکی از شاخه های موسیقی عرفانی محسوب می شود و بیشتر در کشور پاکستان رواج دارد. این موسیقی آمیخته با عبادت است و ریشه ی آن به سده هفتم باز می گردد. نوادگان تیمور لنگ، بنا به وصیت او سعی کردند با هنرمندان و اهل ادب در دهلی، آگرا و لاهور گردهمایی هایی اجرا کنند. در آن زمان آنها شکوفایی ادبیات، معماری و موسیقی را با بهترین عوامل فرهنگی ایران و هند پایه گذاری نمودند. معین الدین چشتی و پیروانش، و علی بن عثمان هجویری که پایه گذار صوفی گری در هند بود، اشعار مولایان شان را اجرا می کردند و نام اجراهایشان به قوال معروف شد. قوال به مرور زمان با عوامل ادبی و موسیقی غنی شده و تبدیل به گسترده ترین سبک موسیقی سنتی در هند و پاکستان شد. موسیقی قوالی حدود 500 سال پیش از مذهب جدا شد و به یکی از گونه های موسیقی شرق آسیا تبدیل شد. بعد ها موسیقی قوالی مورد توجه بیشتری در سطح بین الملل قرار گرفت.
ماهیت موسیقی قوالی در طول زمان تا حدودی حفظ شد و تحریف نشده باقی ماند. این موسیقی به عقیده ی بزرگان عبادت است و از آن جا که باید در مخاطب شور و سرمستی پدید آورد، شعر در آن اهمیت بسیاری دارد. اجرای قوالی به صورت گروهی است و زمان اجرای آن نیز معمولا طولانی و بین 15 تا 30 دقیقه می باشد. البته طولانی تر از آن نیز در زمان دو ساعت اجرا شده است که یک قطعه ی قوالی با اجرای عزیز میان می باشد. بداهه پردازی در اجراهای قوالی بسیار اتفاق می افتد و این باعث می شود این آثار نو و تازه به نظر برسند.
اجرای قوالی چگونه پیش می رود؟
اجرا کنندگان موسیقی قوالی چه خوانندگان و چه نوازندگان، با تکرار اشعار و ذکرهای به کار رفته در آن ها می توان گفت به گونه ای سرمست خواهند شد و مخاطبان خود را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. در نتیجه گذر زمان را نیز حس نمی کنند. ریتم ها و فضای معنوی که با ترکیب عناصر فلسفه و مذهب توسط شاعر و خواننده ایجاد می شود باعث برقراری ارتباط معنوی مخاطب شده و آن ها نیز گذر زمان را حس نخواهند کرد. در گذشته اجراکنندگان و به اصطلاح قوالان ، به صورت حلقه می نشستند و موسیقی قوالی را اجرا می کردند اما به مرور زمان که نیاز به اجرا روی سن ایجاد شد قوالان به طور خاصی می نشینند. خواننده اصلی در اجرا سمت راست می نشیند و خوانندگان دیگر ( همخوان ها) سمت چپ می نشینند. خواننده کمکی کنار آنها و نوازندگان پشت آن ها قرار می گیرند.
سازها در موسیقی قوالی
در موسیقی قوالی علاوه بر آواز و شعر از سازهای موسیقیایی نیز استفاده می شود و ساز های خاص خود را دارد. در ادامه سازهای استفاده شده در این سبک موسیقی را معرفی می نماییم.
ساز هارمونیه
ساز هارمونیه از سازهای اصلی موسیقی قوالی، سازی غربی است که توسط هندی ها تغییراتی در آن به وجود آمده است. بعد ها این ساز از هند به افغانستان رفته است و با ساز های افغانستان نواخته می شد. یک ساز بادی که از لحاظ ساختاری به پیانو شبیه است و آن را به هر دو صورت نشسته و ایستاده می نوازند. اکنون این ساز در موسیقی کلاسیک هندوستان افغانستان و پاکستان نواخته می شود.
ساز طبله
ساز طبله از سازهای کوبه ای است و از دو طبل دستی تشکیل شده است و این دو طبل از نظر آوا و اندازه با یکدیگر تفاوت دارند. نام طبل کوچکتر دایان است و طبل بزرگتر بایان می باشد. طبل بزرگتر صدای بم تری دارد و معمولا با دست چپ نواخته می شود. دایره ای تیره رنگ نیز در میان هر طبل قرار دارد که به آن سیاهی می گویند. این ساز در موسیقی افغانستان و هندوستان کاربرد دارد.
ساز قره نی
ساز قره نی که در موسیقی قوالی استفاده می شود نوعی کلارینت است ربع پرده است. به این معنا که می تواند فاصله های موسیقی شرقی را بنوازد. قره نی به معنی نی سیاه است. این ساز در موسیقی افغانستان کاربرد دارد.
ساز سارنگ
این ساز برای همراهی با آواز استفاده ی زیادی دارد و در اصل برای افغانستان است. نواختن سارنگی در افغانستان، پاکستان و هند رواج دارد و در ایران نیز در بلوچستان نواخته می شود. صدای ساز شبیه به نوای انسان است. این ساز مانند کمانچه نواخته می شود و 4 سیم اصلی و 10 الی 12 سیم فرعی دارد.
موسیقی ایرانی و موسیقی قوالی
در مقایسه موسیقی قوالی با موسیقی ایرانی خواهیم دید که از لحاظ دستگاهی و سازهای موسیقیایی شباهتی به یکدیگر ندارند. اما در هر دو موسیقی از محتوا و اشعار و مضامین به هم شبیه اند. همینطور آثار شاعران ایرانی معمولا در آثار موسیقی قوالی قدیم تر استفاده می شده است. در موسیقی ایرانی نیز عرفان و مدح و ثنا و عبادت نیز به کار می رفت که بیشتر در موسیقی مقامی و اذکار و کلام های دراویش و صوفیان دیده می شود. فرمان فتحلیان که موسیقی دان، خواننده و سرپرست گروه ایلیا که تحقیقات زیادی در زمینه موسیقی قوالی هندوستان داشته است درباره ریشه قوالی معتقد است: ” ریشه و بن قوالی موسیقی معنوی ایران است، یعنی در اصل از ایران به هند رفته و با موسیقی آن سرزمین ادغام شده و شاعران، صوفیان و عرفای هند از این گونه و سبک استقبال کرده‌اند.” وی همچنین در رابطه با تأثیرات موسیقی ایرانی بر قوالی هندی می گوید:” اغلب آثار قوالی به زبان فارسی و به زبان شعرای بزرگی چون مولانا، حافظ، خیام خوانده و اجرا شده است. به طور واضح می‌توان گفت مردم هندوستان اعم از صوفیان و عرفای موسیقی قوالی را کامل کرده‌اند. موسیقی قوالی همواره مورد توجه شاعران ایرانی و هندی بوده و اشعار و غزل‌های کلاسیک این بزرگان توسط قوال‌های بزرگ خوانده شده است. اگر ایرانی‌ها قوالی را دوست دارند به این دلیل است که این نوع موسیقی از ایران سرچشمه گرفته و ریشه آن در سرزمین ماست.”
خوانندگان معروف این موسیقی
این موسیقی خوانندگان معروفی دارد که برای آشنایی با آن ها نام می بریم: عابده پروین اهل پاکستان که به ملکه قوالی جهان معروف است، نصرت فتحعلی خان اهل پنجاب پاکستان که موفق ترین خوانندگان این عرصه بود، عزیز میان خواننده و موسیقی دان هندی اهل پاکستان با قدرت خوانندگی بسیار خوب، راحت فتحعلی خان که برادرزاده ی نصرت فتحعلی خان است و اکنون از بزرگان قوالی جهان محسوب می شود، و در آخر امجد فرید صبری که اهل پاکستان بود.
