هایدن موسیقیدان بزرگ و مشهور دوران کلاسیک است که بیشتر به خاطر سمفونی های خاص خود شهرت دارد. یوزف هایدن متولد 31 مارس سال 1732 در کشور اتریش است. از او با نام ابداع گر سمفونی و چهارنوازی سازهای زهی یاد می‌شود. به همین علت به او «پدر سمفونی» و «پدر کوارتت زهی» می‌گویند. هایدن استاد موسیقی دان بزرگی چون بتهوون بود و همچنین در آینده افرادی چون شوبرت، کندلسون و برامس را تحت تاثیر شیوه ی او قرار گرفتند.
از مشهورترین آثار او می‌توان به سمفونی های دوازده گانه او اشاره کرد. این سمفونی ها را با نام سمفونی لندن هم می‌شناسند. او با خلق این مجموعه آثار نقطه عطفی در تاریخ موسیقی کلاسیک به وجود آورد.
زندگینامه هایدن
پدر هایدن، فردی مذهبی و سخت گیر بود. به همین علت از دوران کودکی او را به به گروه های آواز مذهبی کلیسا می‌فرستاد. اما در همان مکان سرپرست موسیقی کلیسای وین متوجه استعداد و نبوغ نهفته در وجود این موسیقی دان کوچک می‌شود و او را به همراه خود به پایتخت اتریش یعنی «وین» می‌برد.
هایدن در سن نوجوانی زندگی خود را با تدریس موسیقی می‌گذراند. حتی در همین سن معلم خصوصی بسیاری از اشراف زادگان پایتخت شده بود.
یوزف هایدن در 28 سالگی ازدواج کرد و حدود یک سال بعد از آن، به عنوان رهبر ارکستر کاخ ثروتمندترین فرد وین یعنی «استرهازی» انتخاب شد و در شهر آیزنشتات در مجارستان مشغول به کار شد. او درباره این دوران چنین می‌گوید:
«عالیجناب از یکایک کارهای من خرسند بود و مرا تشویق می‌کرد. من در مقام رهبر ارکستر هر آزمایشی می‌خواستم، برای دریافت ضعف و توانایی ارکستر، می‌کردم. هرکسی را می‌خواستم کنار میگذاشتم و هر ریسکی لازم بود می‌کردم؛ گویی از جهان پیرامون جدا بودم. هیچکس جز خودم توانایی آزار مرا در کارهایم نداشت، پس باید هم ذاتم را نشان می‌دادم.»
هایدن حدود 30 سال در مجارستان زندگی کرد و فقط زمستان ها به وین می‌رفت. در همین سفرها بود که با موتسارت آشنا شد. آنان در مدت زمان کوتاهی با هم صمیمی شدند و ساعت ها در کنار یکدیگر به گفت و گو درباره موسیقی می‌پرداختند. موتسارت بعد ها اعتراف کرد که هایدن و کارل فیلیپ باخ (فرزند یوهان سباستین باخ) بهترین موسیقی دانان حال حاضر هستند و او از همنشینی با هایدن نکات بسیار زیادی آموخته است.
مشهور ترین آثار یوزف هایدن
هایدن حتی امروزه هم در میان اهالی موسیقی کلاسیک، به عنوان موسیقیدانی با ذوق و خلاق یاد می‌شود که با هربار تحقیق و پژوهش در آثارش می توان به نکته ای تازه دست یافت.
از مهم ترین سمفونی های این موسیقیدان بزرگ می‌توان به «سمفونی خداحافظ» اشاره کرد. او با ساخت این سمفونی شاهکاری شنیدنی خلق کرد که در لحظلت پایانی آن نوازندگان شمع های پیش روی خود را خاموش می‌کردند و یکی پس از دیگری از صحنه ی اجرا خارج می‌شدند.
هایدن در سال 1791 زمانی که 59 سال سن داشت از مجارستان به پایتخت اتریش رفت و به پیشنهاد برنامه گذار مشهور آلمانی، «یوهان پتر سالومون» سمفونی هایی برای اجرا در انگلیس ساخت.
همان طور که پیش تر گفتیم سمفونی های دوازنده گانه او نقطه عطفی در موسیقی کلاسیک به شمار می‌روند. رهبر ارکسترها آلمانی، اویگن یوخوم در این باره می‌گوید:
«شک نیست که او با این ۱۲ سمفونی، قله بلندی در موسیقی را فتح کرده و قطعه موسوم به سونات را در شکل نهایی خود تثبیت نموده است.»
شهرت و محبوبیت هایدن پس از ساخت این اثر به جایی می‌رسد که سال 1797 حکومت اتریش از او درخواست کرد تا سرود ملی امپراطوری اتریش را بسازد. این سرود همان سرود ملی آلمان امروزی هم هست.
همانند هندل، هایدن هم در پایان عمر خود به ساخت سمفونی های کلیبسایی روی آورد که از مهم ترین این آثار می‌توان به اوپراهای «آفرینش» و «چهار فصل» اشاره کردسمفونی های هایدن هنوز هم جزو اجراهای همیشگی ارکسترهای بزرگ به شمار می‌روند.
به طور کلی آثار هایدن شامل این موارد هستند:
- ۱۰۴ سمفونی از جمله سمفونی مشهور شماره ۹۴ (شگفتی)
- ۸۳ کوارتت زهی
- ۱۲۳ قطعه موسیقی مجلسی
- ۵۲ سونات پیانو
- اوراتوریوی آفرینش
- ۶ کوارتت برای فلوت و سازهای زهی
- ۶ سونات برای فلوت، ویولن، ویولنسل
- ۳ پیانو تریو
- ۶ کوارتت اپوس ۱ (۱۷۵۹/ ۱۷۵۷)
- ۶ دیوِرتیمنتو (کوارتت) اپوس ۲ (۱۷۶۲/۱۷۶۰)
- ۱۴ مَس
