کوک تار چطور انجام می شود و چقدر بر روی پیشرفت شما موثر است؟

کوک تار چگونه انجام می شود؟ این سوال بسیاری از هنرجویانی است که ساز تار را آموزش می بینند اما هنوز به تنظیم و کوک کردن سازشان مسلط نیستند. در روند آموزش هر سازی، استاد نحوه ی کوک کردن ساز را به هنرجو آموزش می دهد،  اما دانستن برخی نکات ریز و تکمیلی در کنار آموزش استاد میتواند ترس شما را از کوک نبودن سازتان و عقب ماندن از تمریناتتان کاهش دهد.

کوک تار هم در کنار نواختن آن یک مهارت محسوب می شود و قطعا در ابتدا شما نیاز به تیونر خواهید داشتید و حتما بازها سیم تارتان حین کوک پاره خواهد شد ولی نگران نباشید به مرور بهتر خواهد شد و شما با تسلط و با گوش و شناخت صدای نت ها ، تار خود را کوک خواهید کرد.

کوک متداول تار کدام است؟

تار شش سیم دارد که  از طریق سیم گیر و گوشی بر روی ساز نصب شده اند. این سیم ها به صورت دوتایی نواخته می شوند. در نتیجه کوک هر دو سیمی که مجاور هم نصب شده اند باید یکسان باشد. تنها در برخی انواع کوک دو سیم بالا که بم هستند متفاوت از هم تنظیم می شوند. ساز تار در دستگاه های موسیقی ایرانی کوک های متفاوتی دارد که هر یک در اجرا بسیار مهم و کاربردی هستند. برخی از کوک ها را می توان در همه ی دستگاه های موسیقی پیاده سازی و اجرا کرد. کوک استانداردی که معمولا در کلاس به هنرجویان مبتدی آموزش داده می شود دو سُل دو است. در واقع برای سیم های یک تا شش می شود: دودو سل سل  دودو و به نگارش لاتین: C C  G G C C . سیم های یک، دو و پنج باید صدادهی کاملا یکسانی داشته باشند. نت سیم شش باید یک اکتاو بم تر تنظیم شود. کوک های رایج دیگری نیز در تنظیم ساز تار استفاده می شوند از جمله کوک دودو سل سل ر ر و همینطور کوک دودو فافا دودو.

تیونر برای کوک تار اهمیت بالایی دارد. دستگاه تیونر با استفاده از اسپیکرها، صدایی که شما با مضراب زدن ایجاد می کنید را دریافت می کند و نت آن را برای شما در صفحه نمایان می کند. به جای تیونر می توانید از اپلیکیشن های موجود که همان کار را انجام می دهند استفاده کرد. فرکانس استاندارد برای کوک کردن 440 هرتز می باشد و شما باید تنظیمات تیونر یا اپلیکیشن را روی این فرکانس قرار دهید.

کوک تار: سیم اول

ابتدا در نظر داشته باشید برای چرخاندن گوشی های تار، این کار را بسیار آرام و با دقت انجام دهید تا برای سیم ها مشکلی ایجاد نشود. زیرا اگر گوشی ها را محکم و با شدت بچرخانید ممکن است سیم ها پاره یا شل شوند و یا با فشار بیش از حد به خرک ، پوست سازتان پاره شود. برای کوک تار از سیم اول شروع کنید. ساز را روی پا قرار دهید و سیم اول را مضراب بزنید. مراقب باشید به سیم دوم برخوردی نداشته باشد. با مضراب زدن و ایجاد صوت به نمایشگر تیونر یا موبایل نگاه کنید و ببینید چه نتی تشخیص داده شده است. سپس با استفاده از گوشی سیم اول و با چرخاندن و شل یا سفت کردن، آن را تنظیم کنید. اگر نتی که تیونر تشخیص داده است بم تر از نت استاندارد باشد گوشی را به سمت سفت شدن و پادساعتگرد چرخانده و تنظیم کنید که صدای سیم به سمت زیر تر شدن برود. اگر سیم سفت باشد و بخواهید آن را شل کنید و صدای بم تری داشته باشید گوشی را ساعتگرد بچرخانید و سیم را شل کنید. با پیدا کردن جهتی که باید گوشی ها را به آن سمت بچرخانید، چرخش را به آرامی انجام داده و بر سیم مضراب بزنید. به نمایشگر تیونر نگاه کنید باید نتی که می خواهید بر آن نمایش داده شود. در حالت استاندارد این نت دو و علامت آن در تیونر C می باشد. اگر این را نشان داد سیم اول شما کوک شده است.

برای کوک سیم اول، کنار علامت C باید عدد 4 قرار گرفته باشد. اگر این عدد 3 باشد کوک شما یک اکتاو بم تر خواهد بود پس باید با سفت کردن سیم، آن را به تنظیم درست که عدد 4 است برسانید.

کوک تار: سیم دوم

سیم دوم نیز در حالت استاندارد باید بر نت دو کوک شود. دقیقا مانند سیم اول کوک آن را انجام دهید و گوشی سیم دوم را در جهت مناسب برای کوک کردن بچرخانید. مضراب بزنید و دوباره نت آن را چک کنید. صدادهی این سیم دقیقا باید مانند سیم اول باشد. در نتیجه پس از کوک کردن هر دو سیم اول و دوم روی نت دو، دو سیم را همزمان بنوازید و از صدادهی یکسان آن ها مطمئن شوید. در اصطلاح دو سیم دو را جفت کوک کنید یعنی هردو صدای یکسانی داشته باشند و زمانی که به هردو همزمان مضراب می زنیم یک صدا را بشنویم و صدای فالش به گوشتان نخورد.

کوک سیم های سوم و چهارم

سیم های سوم و چهارم در کوک استاندارد روی نت سل کوک می شوند. همانند مراحل سیم های اول و دوم آن ها را کوک کنید. اگر نتی که تیونر مشخص می کند بم تر از نت سل بود، سیم را توسط گوشی خودش سفت کنید و اگر زیر تر بود سیم را شل تر کنید. سیم های سوم و چهارم با نام سیم های وسط و سیم های زرد هم شناخته می شود. این سیم ها نرم تر از سیم های سفید هستند بنابراین زمان کوک کردن با نیروی کمتری کوک می شوند. اگر به گوشی های این سیم ها فشار زیادی وارد کنید ممکن است سیم ها پاره شوند.

نکته: نشانگر تیونر همیشه باید در وسط قرار گرفته باشد در غیر این صورت اگر نشانگر راست و یا چپ بود، با شل و سفت کردن سیم باید آن را تنظیم کنید که به وسط برسد.

سیم های پنجم و ششم

سیم های بالایی تار که با نام سیم های بم نیز گفته می شوند را در مرحله آخر کوک کنید. سیم پنجم یا واخون را همانند سیم های اول و دوم و با نت یکسان با آن ها کوک کنید. سیم ششم اما سیم بم است که باید یک اکتاو بم تر از سیم پنجم تنظیم شود. ( با همان نت دو). این سیم ضخیم تر بوده و برای کوک کردن به نیروی بیشتری نیاز دارد. برای این کار، گوشی سیم ششم را با کل دستتان بچرخانید. برای اینکه این سیم را یک اکتاو بم تر کوک کنید باید جوری تنظیم کنید که در تیونر یا اپلیکیشن، کنار علامت نت دو (C) عدد 3 قرار گیرد؛ این عدد نشان دهنده ی یک اکتاو بم تر است.

جهت چرخش گوشی ها به چه عاملی بستگی دارد؟

شاید برایتان سوال شده باشد که چرا برای بم شدن و زیر شدن صدای سیم ها، گوشی ها باید به سمتی خاص چرخانده شوند؟ شما نمی توانید بگویید با سفت کردن سیمی که روی نت دو تنظیم شده می توان به نت رِ رسید. چرا که با هر شل و سفت کردن سیم، ممکن است تغییر گام صورت بگیرد. حال ببینیم چه چیزی بر جهت چرخش گوشی ها در کوک تار تأثیر دارد؟

طول سیم و فرکانس صدای آن در این موضوع نقش مهمی دارد. با کوتاه شدن سیم، فرکانس صدای آن بالاتر می رود. در نوازندگی، با گرفتن پرده های پایین که نزدیک به خرک هستند در اصل طول سیم کم می شود. در نتیجه صدای نواخته شده فرکانس بالایی تولید می کند و صدا زیرتر می شود (صدا از حد فاصل بین انگشت نوازنده و دستی که پرده ی نزدیک به خرک را گرفته است، تولید می شود). و برعکس آن هم صادق است. زمانی که برای نواختن، انگشت نوازنده پرده های بالایی ساز را می گیرد (نزدیک به گوشی و سرپنجه) طول سیم در این حالت بیشتر است در نتیجه صدایی با فرکانس پایین تر تولید می شود و صدا بم خواهد بود.

با توجه به این موضوع، در مورد جهت های چرخاندن گوشی در کوک تار، وقتی سیم را سفت می کنید و در جهت پادساعتگرد گوشی سیم را می چرخانید طول سیم کاهش یافته، فرکانس افزایش می یابد. در نتیجه صدا زیرتر می شود. وقتی سیم را شل می کنید و گوشی آن را در جهت ساعتگرد می چرخانید، طول سیم افزایش یافته، فرکانس کم می شود. صدای سیم بم تر خواهد شد.

در پایان این مقاله بهتر است بگوییم که به مرور زمان و با تمرین دست و ذهن شما با نحوه ی کوک کردن سازتان آشنا شده و به آن مسلط می شوید. انرژی داشته باشید و آموزش و تمرین را متوقف نکنید. پیشرفت شما به زودی نمایان خواهد شد.

برای کوک تار می توانید از مشاوره آنلاین و همچنین شرکت در کلاسها زیر نظر اساتید این مهارت کاربردی را کسب کنید.