کلاویه پیانو به کلیدهای سیاه و سفیدی گفته می‌شود که نوازنده با فشردن هر یک از آنها، صدای نت موردنظر را ایجاد می‌کند. یادتان باشد که مهم‌ترین و تأثیرگذارترین تکنیک‌های نوازندگی، به وسیله کلاویه پیانو صورت می‌گیرد. به همین دلیل شناخت این بخش از ساز پیانو، اهمیت زیادی دارد. اگر برای‌تان سوال است که چرا پیانو دارای کلاویه‌های سفید و مشکی است یا نحوه عملکرد آنها چگونه است؟ در این مطلب همراه ما باشید.
کلاویه پیانو چیست؟
شما به عنوان یک هنرجوی مبتدی که به تازگی آموزش پیانو را شروع کرده‌اید باید این ساز را به خوبی بشناسید. یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیانو کلاویه‌ها هستند. کلاویه‌های پیانو، کلیدهایی هستند که شما با فشردن آنها صدای دلنشینی تولید می‌کنید. درواقع کلاویه‌ها، بخش اصلی و ضروری هر پیانو هستند که نواختن موسیقی را ممکن می‌سازند. هر کلاویه نمایانگر یک نت موسیقی است. کلاویه‌ها به دو دسته سفید و سیاه تقسیم می‌شوند. کلاویه‌های سفید نت‌های اصلی را نشان می‌دهند و کلاویه‌های سیاه، نت‌های دیز یا بمُل را.
کلاویه پیانو چگونه عمل می کند؟
در پیانوهای کلاسیک (آکوستیک)، کلاویه‌ها بخشی از مکانیزم مکانیکی پیچیده‌ای به نام «اکشن» هستند. وقتی کلاویه را فشار می‌دهید، این حرکت باعث جابه‌جایی اهرمی در داخل پیانو می‌شود. این اهرم، چکش کوچکی را به سمت سیم‌های فلزی می‌فرستد. چکش به سیم ضربه می‌زند و بلافاصله به عقب برمی‌گردد تا سیم آزادانه ارتعاش کند. این ارتعاش، صدایی را تولید می‌کند که توسط صفحه چوبی بزرگی به نام «صفحه صدا» تقویت می‌شود. سیستم دمپرها نیز بخشی از این فرایند است. وقتی کلاویه را رها می‌کنید، دمپر روی سیم قرار می‌گیرد و جلوی ادامه ارتعاش را می‌گیرد تا صدا قطع شود.
در پیانوهای دیجیتال، کلاویه‌ها با استفاده از فناوری الکترونیکی و حسگرها کار می‌کنند. وقتی کلاویه را فشار می‌دهید، حسگرهایی که معمولاً نوری یا فشاری هستند، حرکت و سرعت فشردن کلاویه را ثبت می‌کنند. این اطلاعات به برد الکترونیکی پیانو ارسال می‌شود و سپس پردازش می‌شود. برد الکترونیکی، صدای مربوط به نت فشرده شده را از حافظه دستگاه (نمونه‌برداری صدای پیانو آکوستیک) پخش می‌کند. در برخی مدل‌ها، کلاویه‌ها به سیستم وزنی مجهز هستند تا حس و تجربه مشابه کلاویه‌های پیانو آکوستیک را برای نوازنده ایجاد کنند. این سیستم وزنی امکان کنترل بهتر شدت و بیان موسیقی را فراهم می‌کند.
پیانو چند کلاویه دارد؟
یک پیانو استاندارد معمولاً ۸۸ کلاویه دارد که شامل ۵۲ کلاویه سفید و ۳۶ کلاویه سیاه است. این تعداد کلاویه به نوازندگان امکان می‌دهد طیف گسترده‌ای از نت‌ها را اجرا کنند؛ از پایین‌ترین صداها (بم) تا بالاترین صداها (زیر). طراحی پیانو ۸۸ کلاویه در قرن ۱۹ میلادی به استاندارد تبدیل شد، زیرا طیف صوتی آن نیازهای بیشتر قطعات موسیقی را پوشش می‌داد. برخی پیانوهای کوچک‌تر ممکن است تعداد کمتری کلاویه داشته باشند (مثلاً ۶۱ یا ۷۶ کلاویه)، اما برای مبتدیان و تمرین روزمره کافی هستند. داشتن ۸۸ کلاویه در پیانوهای حرفه‌ای امکان اجرای دقیق‌تر و گسترده‌تر موسیقی را فراهم می‌کند.
انواع کلاویه پیانو
کلاویه‌های پیانو انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در این بخش به بررسی انواع کلاویه پیانو می‌پردازیم.
کلاویه‌های سفید
اولین نوع کلاویه‌ها، کلاویه‌های سفید هستند که برای نت‌های اصلی (C, D, Eو …) استفاده می‌شوند. این کلاویه‌ها معمولاً از چوب یا پلاستیک ساخته می‌شوند و به‌طور کلی سطح صاف و راحتی دارند که برای نواختن آسان‌تر است. کلیدهای سفید در پیانو اصطلاحا natural keys یا «کلیدهای طبیعی» خوانده می‌شوند. علت این نامگذاری، مربوط به صدای آن است که کاملا طبیعی است؛ برخلاف کلاویه‌های سیاه که صدایی تیز دارند.
کلاویه‌های سیاه
کلیدهای سیاه در پیانو با نام‌های flat و sharp شناخته شده‌اند. نت‌های نواخته شده با این کلیدها اصطلاحا نیم پرده بالاتر یا پایین‌تر از دکمه‌ی سفید مجاور است. کلیدهای مشکی در تمام پیانوها در دو گروه دوتایی و سه‌تایی قرار می‌گیرند. این کلیدها اصولا باریک‌تر و کوتاه‌تر از کلیدهای سفید هستند.
کلید Flat
کلید فلت، ِبمُل یا b به کلیدهای سیاهی می‌گویند که در سمت چپ کلیدهای سفید قرار گرفته‌اند. از دکمه‌ی C یک اکتاو پایین‌تر شامل کلیدهای Bb, Ab, Gb, Eb و Db است.
کلید Sharp
به کلیدهای سیاهی که در سمت راست کلیدهای سفید قرار گرفته است شارپ می‌گویند. نمادی که برای کلیدهای شارپ استفاده می‌شود مانند هشتگ (#) است. از دکمه‌ی C یک اکتاو بالاتر به ترتیب کلیدهای #C#, D#, F#, G و #A قرار دارند.
پس با این توضیحات متوجه شدیم که کلیدهای sharp و flat به دو روش نامگذاری می‌شوند. کلیدهای سیاه بعد کلاویه C دو دیز یا C sharp خوانده می‌شوند و چون قبل از D قرار گرفته نام دیگرش Db یا D flat یا رِ بمل است.
نحوه تمیز کردن کلاویه پیانو
برای نگهداری پیانو باید آن را به شکل درست و اصولی تمیز کنید، در این صورت طول عمر ساز شما افزایش می‌یابد. یکی از بخش‌های اصلی که باید حین تمیز کردن ساز به آن توجه کنید، کلاویه‌ها هستند. تمیز کردن منظم کلاویه‌های پیانو نه تنها باعث حفظ ظاهر زیبا ساز می‌شود، بلکه به بهبود عملکرد ساز نیز کمک می‌کند و مانع از آسیب‌های احتمالی به آن می‌شود. در ادامه به نحوه تمیز کردن کلاویه‌های پیانو اشاره می‌کنیم:
- برای تمیز کردن سطح کلاویه‌ها، از یک پارچه نرم و بدون پرز استفاده کنید. پارچه نباید زبر باشد چون ممکن است سطح کلاویه را خراش دهد. حواس‌تان باشد که به هیچ وجه از دستمال کاغذی استفاده نکنید. بهتر است پارچه را کمی مرطوب کنید، اما نباید آب اضافی روی کلاویه‌ها بریزید.
- برای پاک کردن لکه‌های دست یا گردوغبار از روی کلاویه‌ها، می‌توانید از محلول بسیار رقیق آب و صابون استفاده کنید. مطمئن شوید که محلول کاملا رقیق باشد زیرا استفاده از مواد شوینده قوی به ساز شما آسیب می‌زند.
- پس از تمیز کردن، حتماً با یک پارچه خشک دیگر، کلاویه‌ها را به‌طور کامل خشک کنید تا از ورود رطوبت به سیستم داخلی پیانو جلوگیری شود.
- هنگام تمیز کردن کلاویه‌ها، از وارد کردن فشار زیاد به آنها خودداری کنید تا عملکردشان تغییر نکند.
- حواس‌تان باشد که دستمال را از بالا به پایین روی کلاویه‌ها بکشید و به هیچ وجه به شکل چپ‌وراستی روی کلاویه‌ها دستمال نکشید. زیرا امکان ورود رطوبت به داخل آنها وجود دارد.
جایگاه نت‌های مختلف روی کلاویه‌های پیانو
نت‌های پیانو روی کلاویه‌ها به گونه‌ای قرار گرفته‌اند که به نوازنده کمک می‌کنند تا نت‌ها را شناسایی و اجرا کند. همان‌طور که می‌دانید پیانو هفت نت اصلی دارد که شامل «A B C D E F G» یا «دو، ر، می، فا، سل، لا ، سی» است. پس کلیدهای سفید پیانو شامل این 7 نت می‌شود و کلیدهای سیاه، بمل و دیزهای این نت‌ها را شامل می‌شوند. وجود کلیدهای سفید در پیانو به نوازنده کمک می‌کند که نام کلیدها را فراموش نکند. البته در صورت فراموشی کافی است، سه کلید E D C که دو کلاویه‌ی سیاه را احاطه کرده‌اند، به خاطر بیاورید. با یادآوری این سه کلید نام بقیه کلیدها که F و G و A و B خواهد بود ساده است.
همین‌طور وجود کلیدهای سیاه در پیانو به نوازنده کمک می‌کند تا به راحتی با انگشتان و چشم‌هایش، نت‌ها را روی پیانو تشخیص دهید. با وجود کلیدهای سیاه می‌توانید الگوهای نیمه گام که در موسیقی به طور مرتب پخش می‌شوند را پیدا کنید.
حالا برای نواختن آهنگ با پیانو در مرحله‌ی اول نیاز دارید کلید C یا نت دو میانی را پیدا کنید. وقتی جلوی پیانو می‌نشینید کلید C درست روبه‌روی شما است. به این صورت که وسط پیانو سه کلید سفید وجود دارد و دو کلید سیاه را احاطه کرده است و اولین آنها از سمت چپ کلید C است. افرادی که مبتدی هستند باید انگشت اشاره دست راست خود را روی این کلید قرار دهند. سپس با دست راست، کلیدهای سمت راست و با دست چپ کلیدهای سمت چپ را فشار دهد.
چرا کلاویه پیانو کار نمی‌کند؟
کلاویه پیانو می‌تواند به دلایل مختلفی خراب شود. اما یکی از رایج‌ترین خرابی‌ها که در کلاویه وجود دارد سفت شدن کلاویه‌ها است. این سفت شدن‌ها باعث می‌شود که کلاویه پیانو هنگام فشار دادن راحت پایین نرود و مانع حرکت روان در نواختن توسط نوازنده شود. از دیگر مواردی که در خراب شدن کلاویه‌ها دخیل است، می توان به ترک، شکستگی یا پوسیدگی و… اشاره کرد.
همان‌طور که مطالعه کردید، آشنایی با ترتیب و نحوه عملکرد کلاویه پیانو برای هنرجویان مبتدی ضروری است، زیرا این شناخت به درک بهتر ساز و تسلط در نوازندگی کمک می‌کند. از این‌رو به عنوان هنرجوی مبتدی باید به این بخش از ساز که اتفاقا بخش مهمی است، توجه کنید.
فراموش نکنید که پیانو جزء آن دسته از سازهایی است که از همان ابتدا نیازمند متد آموزشی مشخص و استانداردی است تا هنرجویان بتوانند به‌صورت اصولی آموزش ببینند. پس بهتر است آموزش خود را زیر نظر استادی کارکشته و در آموزشگاهی آغاز کنید که سابقه‌‌ی خوبی در برگزاری دوره های آموزشی دارد. مخصوصا اگر می‌خواهید که آموزش خود را به شکل آنلاین پیش ببرید باید به این موضوع توجه زیادی کنید.
در این راستا لازم به ذکر است که آکادمی موسیقی آنلاین وب نوازان با هدف گسترش مرزهای موسیقی اقدام به آموزش آنلاین موسیقی می‌کند. در نتیجه کلاس‌های خود را در بستر مطمئن و آزموده‌شده، برگزار می‌کند تا هنرجو تجربه خوبی از آموزش آنلاین را داشته باشد.
اگر کنجکاو هستید تا از جزئیات کلاس‌ها و نحوه‌ی آموزش و شرایط دوره‌ها بیشتر بدانید فقط کافی است که درخواست مشاوره رایگان کنید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
