کتاب تحلیل ردیف میرزا عبدالله یکی از کتابهای ردیف موسیقی ایرانی است که با دیدگاهی جدید به بررسی و نقد ردیف های دستگاه های موسیقی اصیل ایرانی پرداخته است. این کتاب در 19 بهمن سال 1395 توانست جایزه بهترین کتاب سال را از آن خود کند. ردیف موسیقی ایرانی شامل گوشه ها، دستگاه ها، آوازها و ملودی های اصیل ایرانی است. استادان موسیقی ایرانی از زمان های گذشته از این ردیف ها برای آموزش موسیقی به شاگردان خود استفاده می‌کردند. استادان این آموزه ها را به صورت شفاهی و سینه به سینه با سلایق شخصی خود آموزش می‌دادند. اما به تدریج آثار مکتوبی در خصوص آموزش ردیف ها به وجود آمدند که غالبا نام این کتاب ها را براساس راویان آن ها می‌شناسند. یکی از این مراجع با ارزش و بسیار کاربردی کتاب ردیف میرزا عبدالله است.
درباره نویسنده کتاب تحلیل ردیف میرزا عبدالله
نویسنده کتاب تحلیل ردیف میرزا عبدالله داریوش طلایی در سال 1331 در شهرستان دماوند و در خانواده ای موسیقی دوست به دنیا آمد. او از هنرمندان شناخته شده و با تجربه حوزه موسیقی ایران است. او خود نوازنده تار و سه تار است و در دانشکده پردیس هنرهای زیبای تهران به هنرجویان درس موسیقی می‌دهد. او نوشتن این کتاب را به عنوان یک عمل تاثیر گذار و با ارزش در زندگی خود نام برده است.
درباره کتاب تحلیل ردیف میرزا عبدالله
این کتاب به دو بخش کلی دسته بندی می‌شود:
- بخش نظری
- بخش تحلیل ردیف ها
در بخش نظری کتاب نویسنده به توضیح مسائلی مثل فواصل و نقش آنها در شکل دهی به مدال، ریتم، معرفی دستگاه ها و آوازها، کارکرد درجات و دستگاه در اجرا پرداخته است.در بخش تحلیل فواصل موسیقی ایرانی، این کتاب دانگ‌هایی به طول یک چهارم درست تعریف می‌کند که عبارتند از دانگ شور (S)، دانگ چهارگاه (C)، دانگ ماهور (M) و دانگ نوا (N). با چسباندن این دانگ‌ها از انتها به یکدیگر، یا با چسباندنشان به کمک یک فاصلهٔ یک پرده‌ای در بینشان، و یا با کمک چسباندن بخشی از یک دانگ به بخشی یا همهٔ یک دانگ دیگر، طلایی تمام دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی را قابل دستیابی می‌داند.
در بخش دوم نیزکه مربوط به تحلیل ردیف ها است، دستگاه‌ها و آوازهای اصلی موسیقی ایرانی شامل دستگاه شور، دستگاه سه‌گاه، آواز دشتی، آواز بیات ترک، آواز ابوعطا، آواز افشاری، آواز بیات کرد،دستگاه نوا، دستگاه چهارگاه، دستگاه همایون، آواز بیات اصفهان، دستگاه ماهور و دستگاه راست پنجگاه تحلیل شده‌اند.
در قسمتی از این کتاب نویسنده ذکر کرده است:
« کتاب تحلیل ردیف به بررسی و توصیف گونه‌های مختلف انگاره‌ها و جملات موسیقی کلاسیک ایرانی، خصائل ذاتی‌شان و نحوه‌ی به‌کارگیری، گسترش و دگردیسی آنها در قالب گوشه‌ها، مقام‌ها( شاه گوشه‌ها)، آوازها و دستگاه‌ها می‌پردازد. مجموعه‌ای که ردیف نامیده می‌شود و شبکه‌ای منسجم از عناصر یاد شده است. درواقع آنچه در این کتاب می‌آید، بخشی اساسی از پژوهشی است که نگارنده طی سال‌ها به تحقیق آن همت گماشته است. پژوهشی که مقصود آن، در یک کلام، شناختن و شناساندن طبیعت واقعی موسیقی ایرانی بوده است.»
نظر منتقدان درباره این کتاب چه بود؟
منتقدان از این کتاب به خوبی یاد کرده‌اند و گفته اند که «ذهن نسل امروزین موسیقی دانان را به افق‌های تازه‌ای باز می‌کند» و ردیف موسیقی ایران را «با روشی نو» بررسی می‌کند. همچنین علی‌اکبر شکارچی در واکنش به انتخاب این کتاب به عنوان کتاب سال ایران، در مطلبی داریوش طلایی را «سروی بلند در عرصهٔ تئوری موسیقی ایران» نامید. مجید کیانی نیز، که خود به تحلیل ردیف در چارچوب متون گذشته همچون آثار صفی‌الدین ارموی علاقه دارد، کتاب را از این جهت که تلاش نمی‌کند دستگاه‌های موسیقی را در چارچوب گام بگنجاند و آنها را با استفاده از دانگ‌ها تحلیل می‌کند ستایش کرده است.
