ساز چلو یا ویولن سل (Cello or Violoncello) چیست؟
ویولن سل یا چلو یک ساز تنور و باس از خانواده ویولن (شامل ویولن، ویولاو ویولنسل) است. ویولن سل یا چِلو سازی زهی و آرشه‌ای از خانواده ویولن است. ویولن سل سازی رایج از خانواده سازهای زهی است. کلمه چلو (cello) از ایتالیایی گرفته شده و نام کامل این ساز ویولن سل (violoncello) است. نوازنده چلو، چلیست یا ویولن سلیست نامیده می شود. این ساز می تواند به صورت تکنوازی، یا در موسیقی مجلسی و همچنین در ارکسترها مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این ساز گاهی اوقات توسط آهنگسازان پاپ همانند بیتلز، بیورک (Bjork) و جمیروکوای (Jamiroquai) استفاده می شود.
ویولن سل چطور نواخته می شود؟
در هنگام اجرا، این ساز در بین دو پای نوازنده قرار می‌گیرد و از طرفی دیگر، توسط میله‌ای که در انتهای آن تعبیه شده، روی زمین استوار می‌شود. این ساز از خانوادهٔ سازهای زهی آرشه‌ای است. استفاده از این ساز در تک نوازی‌ها (سُلو)، در گروه نوازی‌ها، از جمله در ارکسترهای مجلسی و ارکسترهای سمفونیک متداول است. این ساز عضو ثابت در ارکسترها به صورت استاندارد است که در بخش باسِ زهی‌ها قرار می‌گیرد. همچنین، در بیشتر آنسامبل‌های دیگر نیز حضور دارد. کنسرتوها و سوناتهای فراوان برای ویولن سل نوشته شده است.
کوک متداول ساز چلو چیست؟
کوک سیم‌های این ساز به ترتیب از زیر به بم عبارت است از: لا (سیم اول)، رِ (سیم دوم)، سُل (سیم سوم)، دو (سیم چهارم) سیم‌های ویولن سل نسبت به سیم‌های ویولا یک اکتاو بم‌تر کوک می‌شوند.
نُت این ساز را به دلیل گستره صوتیِ وسیعش با کلیدِ «فا» خط چهارم (اصوات منطقه بم این ساز)، کلید «دو» خط چهارم (اصوات منطقهٔ میانیِ این ساز)، و کلید «سُل» (اصوات منطقهٔ زیر این ساز) می‌نویسند.
تفاوت چلو با ویولن
از نظر تاریخی، ساختار و صدا ویولنسل متعلق به خانواده ویولن است. با این حال از دو نظر با ویولن و ویولا متفاوت است: پوزیسیون و انگشت‌گذاری.
اجزای ساز ویولن سل یا چلو
سردسته ساز ویولن سل یا چلو
حلزونی و جعبه گوشی از جنس چوب افرا
گوشی‌های چهار طرفه (از جنس ابونیت)
دسته ساز ویولنسل یا چلو
طول: 28 سانتی‌متر، صفحه انگشت‌گذاری بدون پرده از جنس ابونیت
بدنه ساز ویولنسل یا چلو
طول: تقریباً 75.5 سانتی‌متر، جعبه‌ای شکل
شکم ساز ویولنسل یا چلو
با حفره‌های صدای F شکل، پشت، ریب‌ها
سیم‌های ساز ویولنسل یا چلو
طول سیم‌های مرتعش: 68 تا 70 سانتی‌متر، چهار سیمه، کوک شده روی فواصل پنجم. C2، G2، D3، A3 .
مواد مورد استفاده: روده، نقره، مس، آلومینیوم، فولاد، نایلون.
آرشه ساز ویولنسل یا چلو
طول: 71 تا 73 سانتی‌متر. دسته آرشه از چوب پرنامبوکو (pernambuco) ساخته شده رأس، پاشنه (فراگ) قابل تنظیم. کوتاه‌تر و سنگین‌تر از آرشه ویولن.
میله انتهایی ساز ویولنسل یا چلو
فولادی
طول کل ساز ویولنسل یا چلو
تقریباً 125 سانتی‌متر
صداگیر (mute) ساز ویولن سل یا چلو
قطعه یا وسیله‌ای شانه شکل که از فلز یا چوب افرا ساخته شده و ارتعاش خرک را میرا می‌کند.
سه مدل متداول چلو
- Montagnana
- Guarneri
- Stradivarius
برخی از اساتید و نوازندگاان مطرح ویولن سل جهان
پابلو کاسالس: یک رهبر ارکستر، و آهنگساز اهل اسپانیا بود. او به عنوان برجسته‌ترین نوازنده ویلون سل نیمه اول قرن بیستم و یکی از برجسته‌ترین نوازندگان ویلون سل در کل تاریخ به‌شمار می‌آید. کاسالس در طول زندگی حرفه‌ای خود، تکنوازی، و قطعات ارکستر بسیاری را ضبط و اجرا کرد.
یویو ما : نوازندهٔ نامی ویولن سل آمریکایی چینی‌تبار است. او را یکی از برترین نوازندگان این ساز در قرن اخیر دانسته‌اند. این نوازنده اجراهایی با نوازنده معروف کمانچه ایرانی کیهان کلهر داشته اند.
آلیسا وایلرستاین : نوازنده یهودی نامی ویلنسل آمریکایی است. با کشف شدن استعداد غیرمعمول آلیسا، والدین او (که خود موسیقیدان بودند) از سنین پایین او را به آموزش و تکمیل هنر ساز ویلنسل واداشتند، به‌طوری‌که در سن ۱۳ سالگی، آلیسا بهمراه سمفونی ارکستر کلیولند نخستین اجرای حرفه‌ای خود (Rococo Variations اثر چایکوفسکی) را انجام داد.
