نگهداری از کمانچه از این نظر مهم است که این ساز، بسیار ظریف و حساس است و با کوچک‌ترین عامل، شفافیت صدایش را از دست می‌دهد. هنرجویان مبتدی از آن‌جایی‌که از این موضوع ناآگاه هستند، ممکن است که به درستی از سازشان مراقبت نکنند. فراموش نکنید که شما با مراقبت از کمانچه از صدای آن مراقبت می‌کنید! چون کیفیت، شفافیت و سرزندگی صدای کمانچه تا حد زیادی به نحوه‌ی نگهداری و مراقبت از آن بستگی دارد. ضمن این‌که اگر از سازتان به درستی مراقبت کنید، از آسیب‌دیدگی‌های پرهزینه نیز جلوگیری خواهید کرد. پس اگر شیوه‌ی نگهداری اصولی این ساز را نمی‌دانید، می‌توانید اطلاعات‌تان را با مطالعه‌ی این مقاله افزایش دهید.
روش‌های اصولی نگهداری از کمانچه
خوب است از همین الان که در آغاز آموزش کمانچه به سر می‌برید، درباره‌ی شیوه‌ی نگهداری آن نیز اطلاعات خود را افزایش دهید. به طور کلی مراقبت از این ساز، چندان سخت و دشوار نیست و فقط باید به چند نکته‌ی مهم توجه کنید که در این بخش‌ها به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
مکان نگهداری از کمانچه
اولین نکته‌ای که باید به آن خیلی توجه کنید، مکان نگهداری سازتان است. همان‌طورکه می‌دانید، کمانچه از چوب ساخته شده و چوب به دما و رطوبت واکنش نشان می‌دهد. به همین دلیل اگر ساز را در محیطی مرطوب قرار دهید، چوب آن باد می‌کند و صدا خفه یا بم می‌شود. برعکس، محیط خیلی خشک نیز ممکن است باعث ترک خوردن بدنه شود. علاوه‌براین باید کمانچه را در محلی نگه دارید که در معرض نور مستقیم خورشید و گردوغبار نباشد. پس:
- از نگهداری کمانچه در نزدیکی پنجره، شوفاژ، کولر یا بخاری خودداری کنید.
- بهترین دما برای نگهداری کمانچه بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد با رطوبت نسبی حدود ۴۵ درصد است.
- در صورت نیاز، از دستگاه‌های رطوبت‌ساز یا رطوبت‌گیر استفاده کنید.
استفاده از جعبه یا کیف محافظ مناسب
یکی از نکات مهم برای مراقبت از کمانچه این است که هیچ‌وقت آن را همین‌طور به حال خودش رها نکنید. مخصوصا زمان‌هایی که ساز نمی‌زنید و یا وقت‌هایی که می‌خواهید ساز را جابه‌جا کنید، حتما آن را در کیف مخصوصش قرار دهید. این نوع کیف‌ها از سازتان در برابر ضربه، گردوغبار و تغییرات دما محافظت می‌کنند. همچنین به هیچ‌وجه سازتان را بدون این‌که در کیف مخصوصش قرار بگیرد در اتومبیل قرار ندهید، مخصوصا در روزهای گرم و یا سرد سال.
نحوه مراقبت از سیم‌ها و آرشه کمانچه
نگهداری از کمانچه به نگهداری از کلیت ساز محدود نمی‌شود و شما باید حواس‌تان به اجزاء مختلف ساز مثل آرشه و سیم‌ها نیز باشد. در این میان آرشه کمانچه، نقش مهمی در صدادهی ساز دارد و نیاز به نگهداری دقیق دارد. به همین دلیل موهای آرشه نباید بیش از حد کشیده شوند و همچنین نباید مرطوب یا آلوده شوند. برای این‌که آسیبی به اجزای کمانچه وارد نشود، بهتر است که کارهای زیر را انجام دهید:
- پس از هر بار تمرین، پیچ آرشه را شل کنید تا فشار از روی موها برداشته شود.
- از کلیفون به اندازه استفاده کنید؛ مصرف زیاد از این ماده، باعث ایجاد صدای خشن می‌شود.
- در صورت ریزش بیش از حد موها یا زبری آرشه، آن را برای تعویض به استاد یا تعمیرکار بسپارید.
- سیم‌های کمانچه، تحت فشار زیادی هستند و ممکن است در اثر استفاده نادرست یا فرسودگی، پاره شوند یا صداهای اضافی ایجاد کنند. پس به طور مرتب آن‌ها را بررسی کنید تا شل نشوند و همچنین در صورت نیاز، آن‌ها را عوض کنید.
- کوک کردن کمانچه را به آرامی انجام دهید، به‌ویژه اگر تازه‌کار هستید.
- اگر گوشی‌ها لق یا خیلی سفت بودند، از پودر مخصوص یا مداد گرافیتی نرم استفاده کنید.
- سیم‌های قدیمی را به‌موقع تعویض کرده و از سیم‌های باکیفیت استفاده کنید.
- گاهی از روغن جلا برای مراقبت از چوب سازتان استفاده کنید.
نظافت صحیح و مداوم ساز
گرد و غبار، چربی دست و کلیفون اگر روی بدنه یا سیم‌ها باقی بمانند، به مرور به ساز آسیب می‌زنند. به همین دلیل بهتر است که بعد از هر بار نواختن، کمانچه را با دستمال میکروفایبر یا پنبه‌ای تمیز کنید. بهترین راه‌های تمیز کردن کمانچه به شرح زیر است:
- از اسپری یا مواد شیمیایی پاک‌کننده استفاده نکنید.
- سیم‌ها، گوشی‌ها و آرشه را نیز با دستمال خشک پاک کنید.
- سطح ساز و سیم‌ها را از کلیفون پاک و تمیز کنید.
تعمیرات کوچک را به متخصص بسپارید
گاهی اوقات ممکن است احساس کنید، صدای ساز تغییر کرده یا بخش‌هایی از آن شل شده است. در این مواقع، بهتر است خودتان ساز را دستکاری نکنید و آن را به یک تعمیرکار حرفه‌ای بسپارید. زیرا دستکاری نادرست ممکن است باعث خرابی بیشتر و ایجاد تغییرات در صدای ساز شود.
سازتان را به چشم دوست صمیمی‌تان ببینید
کمانچه تنها یک ابزار نیست؛ او همدم لحظه‌های غم، تنهایی، ذوق و شوق و شادی، اشک‌ها و لبخند‌های شما است. پس از سازتان هم باید مانند رفقای‌تان مراقبت کنید. حتی برخی از هنرجوها برای سازشان اسم می‌گذارند. با این کار به سازشان هویت می‌بخشند و حواس‌شان را بیشتر به آن می‌دهند.
نتیجه‌گیری
همان‌طورکه مطالعه کردید، نگهداری از کمانچه کار دشواری نیست، اما نیازمند توجه و نظم است. بدون شک، هرچه بیشتر مراقب سازتان باشید، آن هم با صدایی دلنشین‌تر پاسخ‌تان را می‌دهد. اگر تازه‌کار هستید، با رعایت همین اصول ساده می‌توانید از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرده و مسیر یادگیری کمانچه را لذت‌بخش‌تر کنید. پس فراموش نکنید که شما در برابر سازتان مسئول هستید و باید از آن به خوبی مراقبت کنید تا سازتان هم سالیان سال، بدون این که آخ بگوید، برای‌تان بنوازد.
اگر ساز را تهیه کرده‌اید ولی هنوز یک کلاس آموزشی خوب پیدا نکرده‌اید و یا قصد تغییر آموزشگاه و استاد خود را دارید، می‌توانید روی وب نوازان حساب باز کنید. ما از بین شیوه‌های آموزشی مختلف، آموزش آنلاین موسیقی را انتخاب کرده‌ایم تا به تمام هم‌وطنان خود در تمام نقاط جهان خدمات بدهیم. هدف ما این است که مرزهای موسیقی را گسترش دهیم. از سوی دیگر ما دوست داریم که نوای سازهای ایرانی در تمام نقاط جهان به گوش برسد. پس اگر شما هم در خارج از کشور زندگی می‌کنید و به کلاس خوب و مقرون‌به‌صرفه دسترسی ندارید، ما به شما خیلی نزدیک هستیم. فقط کافی است با درخواست راهنمایی تخصصی و رایگان، قدم اول را بردارید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
