ساز بانجو (Banjo) یکی از سازهای زهی سنتی آفریقا است که از چهار سیم و یک کاسه ی دایره ای شکل تشکیل شده است. این ساز علاوه بر آفریقا در آمریکا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان یکی از محبوب ترین سازهای زهی شناخته می‌شود. البته ساختمان بانجوی آمریکایی تفاوت هایی با بانجوی آفریقایی دارد. مثلا یکی از این تفاوت ها این است که بانجوی آمریکایی تعداد سیم های بیشتری دارد. در ادامه تاریخچه و ساختمان این ساز خوش صدا را بیشتر با هم بررسی می‌کنیم.
تاریخچه
ساز بانجو تاریخچه ی دور درازی دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست. بنا بر شواهد تاریخی استفاده از بانجو در قرن شانزدهم و در آفریقا رواج داشته است و این مسئله بسیار قبل تر از آن است ساز بانجو به امریکا وارد شده باشد. این ساز یکی از سازهای مورد علاقه بومیان آفریقایی بوده و سازهای دیگری نیز با الهام از آن در آفریقا ساخته شده اند. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود 60 ساز زهی با ساختمانی مشابه با بانجو در گروه سازهای آفریقایی وجود دارند.
با وجود اینکه ساز بانجو اصالتا سازی آفریقایی است، گروهی از سازهای مشابه با بانجوهای اولیه در حوالی بین النهرین نیز یافت شده اند که قدمت آن ها با شش هزار سال پیش برمی‌گردند.
ساز بانجو تا سال های زیادی با نام های دیگری مثل بانزا، بونجو و… شناخته شناخته می‌شد اما در سال 1736 نام این ساز در مجله ی هفتگی نیویورک به عنوان ساز بانجو انتخاب و تثبیت شد.
استفاده از بانجو در سبک های مختلف موسیقی در تاریخ
موسیقی بلوگراس
بلوگراس یکی از زیرشاخه های محبوب موسیقی کانتری است که توسط بیل مونرو اختراع شد. بانجو به عنوان ساز اصلی این سبک انتخاب شد. ساز بانجو در سبک موسیقی بلوگراس به طور شگفت انگیزی با سرعت نواخته می‌شود و از این رو می‌توانیم بگوییم که نوازندگان این سبک از حرفه ای ترین بانجو نوازان تاریخ اند.
موسیقی جاز
اگر به صدای نخستین قطعات موسیقی جاز در اواخر دهه 1910 تا 1920 گوش کنید متوجه صدای سازی زهی در این قطعات می‌شوید که با صدای گیتار تفاوت دارد. این ساز بانجو است.
بانجو با علت اینکه قابلیت تولید حجم زیادی از صدا را دارد امکان ضبط آن با دستگاه های ضبط ضعیفی که در گذشته رواج داشت ممکن بود. البته با پیشرفت سیستم های ضبط صدا و تغییراتی که در گروه های موسیقی جز رخ داد نقش بانجو نیز به مرور در این موسیقی کمرنگ شد تا جایی در سال 1940 جای خود را به طور کامل به گیتار آکوستیک داد که هم صدای گرم تری داشت و هم با سازهای دیگر این سبک همخوانی خوبی داشت.
موسیقی ایرلندی
بانجوی چهار سیم در موسیقی فولکور ایرلندی که آن را با نام آیریش هم می‌شناسیم با استقبال خوبی مواجه شده است. کوک سیم های این ساز در این سبک به صورت «می» ، «لا» ، «ر» و «سل» است که یک اکتاو از کوک استاندارد سازهای رایج سبک آیریش مثل ماندولین و فیدل پایین تر است.
طرفداران سبک موسیقی ایرلندی صدای بانجو را به ملودی های زیبای آن می‌شناسند و در واقع بانجو نقش آکورد نوازی و نواختن ریتم موسیقی را برعهده دارد.
ساختمان ساز بانجو
دسته ی بانجو مانند ساز گیتار شامل یک سردسته است که محل قرارگیری گوشی های تنظیم کننده ی کوک ساز است. گوشی های تنظیم کننده این ساز می‌توانند مثل گیتار از کناره های دسته و یا از پشت سردسته خارج شده باشند.
دسته ی این ساز با توجه به نوع ساز بانجو متفاوت است و معمولا از جنس چوب ساخته می‌شود. روی دسته پیچی به نام پیچ تنظیم کننده تراس راد وجود دارد که به تنظیم انحنای دسته و ارتفاع سیم ها از صفحه انگشت گذاری کمک می‌کند.
بدنه ساز از قسمت های مختلفی تشکیل می‌شود که شامل قالب اصلی ساز، حلقه تنش، قلاب ها و مهره های مخصوص اعمال تنش و صفحه تشدید کننده یا رزنیتور هستند.
انواع مختلف ساز بانجو
بانجو پنج سیم
همان طور که گفتیم بانجو پنج سیم یکی از مدل های محبوب این ساز در آمریکا است که در سال 1800 اختراع شد. این ساز برای اولین بار توسط «جول واکر سوئینی» ساخته و نواخته می‌شد. ساخت این ساز به این ترتیب بود که سوئینی با الهام از مدل های آفریقایی بانجو از یک بدنه درام با سایز نسبتا کوچک استفاده کرد و با اضافه کردن یک دسته مشابه دسته گیتار که مجهز به صفحه انگشت گذاری بود موفق شد ساز بانجوی پنج سیم را به وجود آورد. کوک این ساز به صورت «سل» ، «ر» ، «سل» ، «سی» و «ر» می‌باشد.
بانجو شش سیم
یکی دیگر از انواع مدل های بانجو مدل شش سیم است که توسط «ویلیام تلمت» در انگلستان ساخته شد. او در ساخت مدل های مختلفی در بانجو دست داشته که در سال 1869 به عنوان بانجوهای زیتر شناخته می‌شدند. بانجوهای زیتر ساخت تلمت سازهایی با بدنه چوبی و سیم های فلزی بودند که مانند گیتار کوک می‌شدند. این سازهای شش سیم با پیک گیتار نواخته می‌شدند و در سبک موسیقی بلوگراس و پاپ مورد استفاده قرار گرفتند.
بانجولین
«بانجولین» و یا «بانجو ماندولین» سازی کوچک است که بدنه آن مشابه بانجو و دسته آن همانند ساز ماندولین طراحی شده است. این سال در سال 1882 اختراع شد و با کوک رایج «می» ، «لا» ، «ر» ، «سل» به بازار عرضه گردید.
