مضراب زدن تار، یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که هر نوازنده تار، باید به درستی آن را انجام دهد. این مهارت نه تنها بر صدای ساز تأثیر می‌گذارد، بلکه در اجرای قطعات موسیقی نیز نقش حیاتی دارد. درواقع مضراب‌زنی، زینت‌بخش نوازندگی شماست. پس اگر می‌خواهید که نوازندگی دلنشینی داشته باشید باید اصول مضراب زدن تار را به خوبی بیاموزید. اگر به دنبال آموزش مضراب زدن تار هستید، جای درستی آمده‌اید!
اهمیت آموزش مضراب زدن تار به شکل صحیح
یکی از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین اصولی که شما در فرآیند آموزش تار یاد می‌گیرید، مضراب زدن است. در رابطه با اهمیت مضراب‌زنی تار، همین بس که بخش زیادی از صدای روح‌انگیز این ساز، به نحوه‌ی مضراب زدن مربوط است. اصلا یکی از دلایلی که شما از بین سازهای مختلف، تار را برای آموختن انتخاب کرده‌اید، به نواهای مسحورکننده‌ی این ساز برمی‌گردد که مدیون مضراب زدن است. پس این‌که شما با وسیله‌ی کوچکی به نام مضراب چطور روی سیم‌های تار زخمه بزنید که صدای دل‌خواه‌تان را از آن تولید کنید، بسیار مهم است.
نحوه در دست گرفتن مضراب
بدون شک برای این‌که بتوانید به خوبی مضراب بزنید، باید ساز و همچنین مضراب را به درستی در دست بگیرید. از نکات اولیه‌ی مضراب زدن، آرامش و جلوگیری از هرگونه انقباض در دست راست مثل کتف، بازو و ساعد است.
درواقع در زمان مضراب زدن تار، هیچ گونه نیرو یا فشاری نباید اعمال شود. زیرا اعمال هرگونه فشار، در حین مضراب زدن باعث سفتی و انقباض دست راست می‌شود و بر صدادهی ساز، اثر منفی می‌گذارد. در ادامه به نحوه‌ی دست گرفتن مضراب و نواختن تار می‌پردازیم:
موقعیت دست
دست راست نوازنده باید مماس با خرک قرار بگیرد و مچ دست کاملا منعطف باشد تا بتواند حرکات را هدایت کند.
نحوه قرارگیری انگشتان
برای گرفتن مضراب، چهار انگشت دست راست باید کاملا به یکدیگر بچسبند و مجموع آن‌ها به صورت خمیده به سمت کف دست باشند. حواس‌تان را جمع کنید که در طی زدن مضراب این چهار انگشت نباید از هم جدا شوند.
انگشت اول (سبابه) کمی باز شده و موم مضراب روی سر انگشت دوم قرار می‌گیرد و سپس انگشت اول به موم تکیه می‌دهد.
بند اول انگشت شست بدون فشار و صاف روی موم مضراب قرار می‌گیرد. در تمام مراحل، انگشت شست نباید هیچ گونه قوسی داشته باشد، در غیر این‌صورت، به دست راست فشار زیادی وارد می‌شود.
زاویه مناسب
مضراب باید کاملا عمود بر سیم‌ها باشد. در نهایت باید با زاویه‌ی مناسب، به سمت پوست کاسه حرکت کند. مضراب نباید بیش از حد محکم یا شل نگه داشته شود. اگر بیش از حد فشار دهید، صدای خشک و نامطلوبی تولید می‌شود و اگر بیش از حد شل باشد، روی حرکات مضراب، کنترل کافی نخواهید داشت.
تکنیک‌های مضراب زدن تار
بعد از این‌که با نحوه‌ی دست گرفتن مضراب آشنا شدید و توانسید به درستی آن را در دست نگه دارید، نوبت به اجرای تکنیک‌های مضراب زنی در تار می‌رسد. تکنیک‌های مختلفی برای مضراب زدن وجود دارد که هر کدام در تارنوازی، تأثیر متفاوتی دارند. از جمله این تکنیک‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مضراب راست و چپ
به ضربه‌ای که از بالا به پایین وارد می‌شود، مضراب راست می‌گویند. این نوع مضراب‌زنی معمولا قوی‌تر است و نقش مهمی در تأکیدات موسیقی دارد. در عین‌حال، ضربه‌ای که از پایین به بالا زده می‌شود، مضراب چپ است که معمولاً ضعیف‌تر از مضراب راست است. اما در سرعت و اجرای تکنیک‌های سریع بسیار مهم است.
مضراب ریز
ریزنواختن تار از زیبایی‌های تارنوازی است و زمانی‌که بتوانید این تکنیک را به خوبی اجرا کنید، می‌توانید به نوازندگی خود، روح بدمید. در این تکنیک، مضراب‌های راست و چپ به طور مداوم و یکنواخت اجرا می‌شوند. ریز زدن برای ایجاد حرکت و جریان در قطعات موسیقی ضروری است. برای این‌که بتوانید روی این تکنیک مسلط شوید ابتدا باید با سرعت پایین تمرین کنید و سپس به تدریج سرعت را افزایش دهید.
روش‌های بهبود سرعت مضراب در تار
یکی از چالش‌های هنرجویان مبتدی، افزایش سرعت مضراب‌زدن تار بدون از دست دادن دقت و کیفیت صدا است. در ادامه، به روش‌هایی که به شما کمک می‌کنند تا سرعت مضراب‌زنی‌تان را افزایش دهید می‌پردازیم:
تمرین با مترونوم
مترونوم یکی از بهترین ابزارها برای تمرین مضراب‌زنی تار است. با استفاده از مترونوم می‌توانید کنترل بهتری بر سرعت خود داشته باشید و به تدریج سرعت اجرای خود را افزایش دهید.
افزایش تدریجی سرعت
ابتدا با سرعت پایین تمرین کنید و بیش‌تر روی اجرای درست مضراب، تمرکز کنید. پس از تسلط کامل بر تکنیک، سرعت را به تدریج افزایش دهید. همیشه از تمیز بودن صدا اطمینان حاصل کنید و از ایجاد ضربات ناهموار خودداری کنید.
تقویت عضلات دست و مچ
برای مضراب زدن سریع، باید مچ دست قوی و انعطاف‌پذیری داشته باشید. برخی تمرین‌های مناسب شامل:
- تمرینات کششی برای مچ و انگشتان؛
- تمرین ریز زدن روی یک سیم خاص به مدت چند دقیقه بدون وقفه؛
- تقویت عضلات دست با حرکات خاص مثل باز و بسته کردن سریع انگشتان.
تمرین قطعات ساده با ریتم سریع
برای عادت کردن به مضراب زدن سریع، ابتدا قطعات ساده را با ریتم تند تمرین کنید. سپس به تدریج به سراغ قطعات پیچیده‌تر بروید.
نکات کلیدی برای مضراب زدن حرفه‌ای تار
اگر می‌خواهید که مضراب زدن تا را به سرعت و با کیفیت بالایی اجرا کنید باید به نکات زیر توجه و آن‌ها را اجرا کنید:
- قبل از مضراب زدن باید مطمئن شوید که کف دست کاملا به طرف پوست قرار گرفته است.
- مضراب قبل از شروع حرکت به سمت بالا، تقریبا باید عمود بر سیم‌ها قرار بگیرد. برخی از هنرجویان عادت دارند نوک مضراب را به سمت بالا نگه دارند و این عادت نادرستی است که باید برطرف شود.
- در نواختن ساز تار، حرکت از بالا به پایین مضراب را، راست و از پایین به بالا را، چپ می‌نامند.
- بسیاری از هنرجویان تصور می‌کنند، هرچه محکم‌تر مضراب بزنند صدای قوی‌تری در تار به وجود می‌آید. اما باید بگوییم که این تصور اشتباه است و صدای قوی با انتقال صحیح نیروی وزن دست به وسیله مضراب بر روی سیم‌ها رخ می‌دهد. توجه کنید که با ارتفاع کم مضراب، نیرویی به وجود نخواهد آمد و نباید با ارتفاع کم، مضراب بزنید.
- پس از ایجاد ارتفاع لازم دست و مضراب، وزن دست را به یکباره با دادن زاویه لازم به مضراب بر روی سیم‌ها تخلیه کنید. پس از برخورد مضراب با سیم‌ها باید توجه کنید که مضراب به هیچ عنوان پایین‌تر نرود و به شکل درست زیر سیم‌ها توقف کند.
- هنگام مضراب زدن تار، توجه کنید که که ساعد دست به هیچ عنوان نباید روی سیم‌گیر تغییر مکان بدهد.
- فراموش نکنید که اگر مضراب را خیلی محکم بگیرید باعث کنده شدن سیم‌ها می‌شود و صدای ناهنجاری تولید می‌شود. مضراب باید کاملا شل گرفته شود تا برخورد آن با انعطاف صورت گیرد.
- در هنگام مضراب‌زنی تار، تماس پوست نرم کف دست با خرک در شکل‌گیری صحیح این عمل تاثیر مثبتی دارد.
- بهتر است که ابتدا مضراب راست را تمرین کنید و به تدریج به تمرین مضراب چپ بپردازید.
- هنگام زدن مضراب چپ، برای این‌که مضراب باعث کنده شدن سیم‌ها نشود، آن را شل بگیرید و از پایین به سمت بالا روی سیم‌ها ضربه بزنید.
فراموش نکنید که مضراب زدن صحیح در تار نیازمند تمرین مداوم و رعایت اصول تکنیکی است. پس در این مسیر صبور باشید و ابتدا روی نحوه گرفتن مضراب تمرکز کنید. سپس تکنیک‌های پایه‌ای مانند مضراب راست و چپ، ریز زدن و ترکیب مضراب‌ها را تمرین کنید.
به طور کلی، به عنوان یک هنرجو مبتدی باید اصول و تکنیک‌های نوازندگی تار را به صورت استاندارد آموزش ببینید تا بتوانید پیشرفت خود را ارزیابی کنید. در غیر این صورت ممکن است که عادت‌های نادرستی در نحوه نواختن تار در شما ایجاد شود که رفع آن‌ها در آینده دشوار باشد.
لازم به ذکر است، تمامی نکات و اصولی که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد، به صورت عملی در کلاس‌های آموزش آنلاین آکادمی وب نوازان به هنرجویان تدریس می‌شوند. سپس هنرجو با تمریناتی که به او داده می‌شود، به مرور زمان روی مضراب زدن صحیح تار تسلط پیدا می‌کند. پس اگر می‌خواهید که گام‌به‌گام و اصولی نواختن تار را یاد بگیرید؛ می‌توانید روی دانش و تجربه اساتید ما در وب نوازان حساب باز کنید. شاید وقت آن رسیده که خودتان دست به ساز شوید و با یادگیری این ساز دل‌انگیز، رنگ دیگری به خلوت و تنهای‌تان بدهید.
اگر می‌خواهید دل‌تان قرص شود و با خیال راحت آموزش خود را شروع کنید، می‌توانید پیش از ثبت‌نام، درخواست مشاوره رایگان کنید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
