علی اکبر شهنازی یکی از نوازندگان سرشناس تار در ایران زمین و یکی از موسیقی دانان برتر ایرانی، بود. استاد شهنازی بیش از هفت دهه آموزش ردیف موسیقی را برعهده داشت.
استاد شهنازی متولد 23 اردیبهشت سال 1276 در تهران بود. چون تولد او در روز عید قربان بود به همین دلیل به او حاجی علی اکبرخان یا حاجی مطلق می گفتند. او علاوه بر تار با سازهای دیگر مثل سه تار و پیانو آشنایی داشته است.
علی اکبر شهنازی در خانواده ای هنرمند بزرگ شد چرا که پدربزرگ او علی اکبر فراهانی نام داشت و یکی از نوازندگان به نام بود، پدرش آقا حسینقلی معروف به جناب میرزا، تارنواز زبر دستی بود و عمویش آقا میرزا عبدالله نام داشت که پدر موسیقی سنتی ایران بود و ردیف موسیقی ایرانی را در هفت دستگاه شور، ماهور، چهارگاه ، همایون، نوا و راست پنجگاه تنظیم کرد و به شاگردان خود آموخت. پسرعمویش احمد عبادی، استاد سه تار بوده و دو برادر کوچکترش که محمد حسن خان و عبدالحسین شهنازی نام داشتند نوازنده ی تار بودند، همسران دو خواهرانش باقرخان و رضا خان نام داشتند که نوازنده ی کمانچه و تار بودند.
کودکی علی اکبر شهنازی
استاد شهنازی درسن 8 سالگی از پدرش تار می آموخت و به مدت شش سال ردیف موسیقی ایرانی را از پدرش فراگرفت. وی مدتی هم از محضر درویش خان بهره برد. در سن 14 سالگی اولین صفحه اش را با جناب دماوندی در بیات ترک و افشاری در تهران ضبط کرد. استاد شهنازی پس از درگذشت پدرش ، در سن 18 سالگی جانشین پدرش شد و مکتب پدرش را ادامه داد و آموزش شاگردان پدرش را بر عهده گرفت.
فعالیت های استاد علی اکبر شهنازی
استاد علی اکبر شهنازی در دهه ی 1300 معروف ترین نوازنده ی تار در تمام محافل هنری بود. او در اواسط سال 1305 به دعوت از کمپانی هیز ماسترز ویس صفحاتی از او با آواز اقبال آذر، خواننده معروف دوران قاجار ضبط شد. استاد شهنازی در سال 1308 هنرستان موسیقی شهنازی را تاسیس کرد.
زمانی که رادیو هم تاسیس شد استاد علی اکبر شهنازی در برنامه های هفتگی موسیقی رادیو شرکت می کرد و به همراه ادیب خوانساری ، روح بخش و.. نوازندگی می کرد. او همینطور در طی زندگی خود در هنرستان آزاد موسیقی به آموزش مشغول شد.
استادعلی اکبر شهنازی به مدت 5 سال در سال 1345 تمام دستگاه های موسیقی ایرانی را که از قدیم به ارث برده بود مرتب و اجرا کرد ودر سال 1356 ردیف دوره عالی را ضبط کرد. به سفارش وزارت فرهنگ و هنر این ردیف ها زیر نظر عباس خوشدل ثبت و ضبط شد و در ابتدا قرار بود این ردیف ها با آواز ابراهیم خان بوذری همراه باشد که استاد شهنازی موافقت نکرد و به این نتیجه رسیدند که هرکدام جداگانه ردیفی را ثبت و ضبط کنند.
تصنیف های شهنازی
از تصنیف های ماندگار علی اکبر شهنازی می توان به ای نوع بشر، اصفهان رو، سرود جوانان وطن و تصنیف چهارگاه اشاره کرد.
همکاری با شاعران
استاد علی اکبر شهنازی با شاعرانی مثل ملک الشعرای بهار، وحید دستگردی، امیر جاهد و حسین مسرور همکاری کرده است و خوانندگانی مانند اقبل السلطان، حسین علی خان نکیسا، رضا قلی ظلی، طاهرزاده، قمر و ادیب خوانساری آثارش را اجرا کرده اند.
شاگردان استاد
از شاگردان استاد شهنازی می توان به میرزا حسن خان مشار، میرزا عیسی خان خاتم، باصرالدوله، منتظم الحکماء و حاج محمد آقا و از افراد جدیدتر می توان به افرادی همچون حمید وفا، محمدرضا لطفی، فرهنگ شریف و ناصر چشم آذر را نام برد.
حبیب الله صالحی یکی از شاگردان استاد شهنازی بودند که ردیف های نواخته شده توسط او را به صورت کتاب نت در آورده است. به گفته حسین علیزاده نخستین خلیفه و شاگرد استاد شهنازی آقای صالحی بوده اند به طوری که وقتی استاد گوشه ای از ذهنش می رفت به شاگردانش می گفت به اتاق بغلی بروند و دقیق ترش را از صالحی یاد بگیرند.
ویژگی ساز استاد شهنازی
یکی از مهم ترین ویژگی های ساز استاد علی اکبر شهنازی استحکام مضراب او است که تفاوت زیادی با نوازندگان دیگر و امروزی دارد چرا که مضراب او نسبت به مضراب های فعلی بزرگتر و در حد یک گردو بوده و موم را در انتهای مضراب می چسباند. با وجود این سنگینی استاد شهنازی سرعت پنجه ی بی نظیری در نواختن داشت. او آخرین کسی است که تار را به روش سنتی و خالی از آمیختگی نواخته است.
استاد علی اکبر شهنازی در روز 28 اسفند 1363 در سن 87 سالگی در بیمارستان شرکت نفت درگذشت و آرامگاه او در امامزاده عبدالله ری قرار دارد.
