سیم های سنتور از چه جنسی هستند و چگونه باید از آن ها مراقبت کرد؟ استفاده ی بهینه از سیم های سنتور و مراقبت از آنها، از مواردی هستند که اکثر هنرجویان به آن توجهی ندارند. همان قدر که با ساز تمرین می کنیم، به همان اندازه نیز باید از آن نگهداری درست داشته باشیم تا عمر ساز بیشتر شود. در این مقاله به بررسی سیم های سنتور، جنس آن ها و نکاتی که هنرجویان سنتور در رابطه با نگهداری سیم ها باید به آن ها توجه کنند می پردازیم.
سیم های سنتور
ساز سنتور دارای 72 رشته سیم است. این سیم ها از دو جنس برنج و فولاد هستند. سیم های برنجی همان سیم های زرد یا بم و سیم های فولادی همان سیم های سفید یا زیر می باشند. تاریخچه این سیم ها به اوایل قرن 20 میلادی برمی گردد. تا آن زمان، به دلیل رواج نداشتن سیم های فلزی، نوازندگان و سازگران سنتور از ابریشم تابیده به عنوان سیم سنتور استفاده می کردند. ضخامت سیم هایی که در سنتور ها نصب می شوند معمولا 0.40 تا 0.45 می باشد که با توجه به جنس صدا متغیر است. البته که کیفیت این سیم ها تأثیر بسیاری در صدادهی ساز دارد و به همین علت است که در ساخت سنتورهای حرفه ای از جنس برنز (مس) برای سیم برنجی (همان سیم های زرد یا بم) آن ها استفاده می شود.
سیم های سنتور در دسته های 4 تایی بسته می شوند و چهار سیمی که در یک دسته قرار دارد صدای یکسانی تولید می کنند. اگر در ساز سنتور تعداد یک یا بیشتر سیم ها کوک نباشند صدای تولید شده توسط آن ها بسیار آزار دهنده خواهد بود.
چه زمانی باید سیم های سنتور را تعویض کرد؟
هنرجویان و نوازندگان سنتور اگر استفاده ی معمولی از ساز خود دارند هر دو سال یکبار باید سیم ها را تعویض کنند. اما نوازندگان حرفه ای که استفاده ی بیشتر و حرفه ای تری از ساز خود دارند هر 4 ماه تا 1 سال بسته به شرایط ساز و سیم ها، باید آن ها را تعویض کنند.
تغییر رنگ سیم ها
همانطور که گفتیم سیم های سنتور از جنس فلز هستند. پس این امکان وجود دارد که در مجاورت با هوا و رطوبت ، اکسید شوند. در نتیجه ی اکسید شدن نیز تغییر رنگ خواهند داد. اما این برای سنتورهای مختلف می تواند متفاوت باشد. برای مثال ممکن است شما دو سنتور داشته باشید و از آن ها در شرایط یکسان نگهداری کنید اما در یکی از آن ها تغییر رنگ و اکسید شدن بیشتری رخ دهد. این نیز به دلیل عناصر تشکیل دهنده ی چوب و سیم سنتور، و تبادل الکترون در آن ها بوده است.
رطوبت مضر برای سنتور
پیش تر گفتیم که اگر سنتور در مجاورت رطوبت قرار بگیرد سیم های آن تغییر رنگ می دهند. اما آیا دلیل دیگری برای مضر بودن رطوبت برای سنتور وجود دارد؟ قبل از ساخت سنتور، چوب خیس است در نتیجه آب حجمی از چوب را می گیرد. سازگران سنتور ابتدای ساخت آن، چوب را خشک می کنند پس حجم چوب بدون آب کاهش یافته و میزان ثابتی می شود. پس اگر رطوبت دیگری به ساز وارد شود، این حجم چوب افزایش یافته و با فشار زیادی که به سیم ها وارد می کند باعث خرابی سنتور خواهد شد. در نتیجه تا حد امکان سعی کنید سنتور خود را دور از رطوبت نگه دارید.
آیا حتما باید سیم های سنتور را تعویض کرد؟
اگر هنگام نواختن به ساز خود دقت کنید متوجه خواهید شد که سیم های سنتور در قسمت شیطانک و خرک، فشار زیادی را متحمل می شوند. با توجه به این فشار زیاد و سایش فلز روی فلز در همان قسمت، سیم های سنتور به مرور زمان فاسد می شوند. با وجود این فشار ها، به تدریج سیم ها خورده شده و دوپهن می شوند. این موارد نیز می توانند از دلایل نرسیدن به کوک خوب و مناسب در سنتور باشند.
کدام سیم ها بیشتر از کوک خارج می شوند؟
فشار سیم های زرد در سنتور کمتر از سیم های سفید بوده در نتیجه در سیم های زرد بیشتر تغییر کوک اتفاق می افتد. این مورد ممکن است در اثر تغییرات دمای محیط نیز باشد و تغییر کوک سیم های زرد با تغییر دما بیشتر از سیم های سفید می باشد. پس لازم است نوازندگان سنتور اگر اجرا دارند از چند ساعت قبل ساز را به محل اجرا برده تا ساز با دمای محیط وفق پیدا کند؛ سپس آن را کوک کنند.
اکنون با سیم های سنتور آشنا شدید و نگهداری از آن ها را یاد گرفته اید. این نشان دهنده ی این است که به ساز خود علاقه مند هستید و به آن اهمیت خاصی می دهید. با گذراندن دوره های آموزشی سنتور متناسب با سطح خود می توانید به مراحل پیشرفته ی نواختن قطعه برسید. آموزش این ساز را با نکات و درس های کاربردی و اصولی توسط اساتید مجرب وب نوازان شروع کنید و به اهداف موسیقی خود دست یابید.
