کوک ساز رباب یکی از مهارت های مهمی است که همه ی نوازندگان این ساز باید آن را بلد باشند. ساز رباب (Rabab) یکی از قدیمی ترین سازهای زهی زخمه ای در جهان است. این ساز از سازهای محبوب منطقه‌ی سیستان و بلوچستان در ایران و از آلات موسیقی رایج در کشورهایی مثل افغانستان، پاکستان و هند است. یکی از بزرگترین مشکلاتی تمام هنرجویان این ساز با آن روبرو هستند کوک ساز رباب است به همین دلیل در این مقاله قصد داریم تا تمام نکات مربوط به کوک ساز رباب را به شما آموزش دهیم پس با ما همراه باشید.
تاریخچه مختصری از ساز رباب
نوازندگی رباب در ایران تاریخچه ای دور و دراز دارد. این ساز در گذشته از بدنه ای کوچک با دو کاسه تشکیل می‌شد و در گروه سازهای آرشه ای قرار می‌گرفت زیرا یک کمان یا آرشه ی چوبی برای نواختن آن وجود داشت. این نوع سازهای کوچک آرشه ای که مادر رباب های امروزی هستند در گذشته «رواوه» نامیده می‌شدند و تنها دو سیم داشتند. جالب است بداید که بعد ها با اضافه شدن یک سیم دیگر ایده ی ساخت ساز کمانچه از رواوه ها به وجود آمد.
ساز رباب امروزی از تکامل رباب های قدیمی به وجود آمدند. به مرور زمان رباب ها به صورت سازهای شش سیمی در آمدند و نوازندگان به جای آرشه از مضراب مخصوص و یا ناخن برای نواختن آن ها استفاده می‌کردند.
ساختمان رباب
کاسه ی این ساز از جنس چوب توت است و سیم ها که در گذشته از جنس روده ی پیچیده شده ی گوسفندان یا نخ ابریشم بافته شده بودند امروزه از جنس سیم های گیتار ساخته می‌شوند. کاسه ی ساز نیز با پوست بزغاله پوشیده شده است.
تعداد سیم های رباب شش عدد هستند که این سیم ها به صورت دو به دو با هم کوک می‌شوند. علاوه بر این سیم های اصلی رباب دارای تعدادی سیم واخوان هم هست که قابلیت انگشت گذاری ندارند و قبل از اجرا باید کوک شوند و به همان صورت باقی بمانند. در نهایت این سیم های واخوان به وسیله ی ارتعاشات داخل کاسه و سیم های اصلی به لرزه در می‌آیند و موجب تولید صدای غنی تری در رباب می‌شوند.
در ادامه آموزش روش صحیح کوک ساز رباب به وسیله ی تیونر را به شما آموزش می‌دهیم:
آموزش کوک ساز رباب با تیونر
کوک ساز رباب به این صورت است که جفت سیم اول با نت دو “C” ،جفت سیم دوم با نت لا “A” و جفت سیم آخر با نت ر “D” یا نت دو “C” کوک می‌شوند.
در کوک کردن ساز با تیونر صدایی که از ارتعاش سیم های ساز به دست می‌آید از طریق میکروفون تیونر دریافت شده و روی مانیتور این دستگاه نمایش داده می‌شود.
زمانی که می‌خواهید سیم یک ساز را روی نت خاصی کوک کنید باید دستگاه را روی آن نت تنظیم کنید و سپس سیم مورد نظر را بنوازید. اگر نت نواخته شده با کوک درستی اجرا شود چراغ تیونر روشن خواهد شد. اما در صورتی که کوک سیم صحیح نبود باید وضعیت سیم ها را شل تر یا سفت تر کنید تا به نت مورد نظر برسند.
مثلا زمانی که تصمیم گرفته اید دو سیم اول ساز رباب را کوک کنید تیونر را روی نت دو که با علامت C نشان داده می‌شود تنظیم کنید. سپس سیم را به صدا در آورید. اگر این دو سیم کوک نبودند با چرخاندن گوشی های مخصوص کوک ساز آن ها را اندکی شل یا سفت کنید و سپس دوباره فرکانس آن را با تیونر چک کنید. این کار را تا جایی تکرار کنید که کوک این دو سیم به نت مورد نظر شما برسد.
