حسین تهرانی در سال 1290 شمسی در تهران، خیابان ایران متولد شد . پدرش میرزا اسماعیل ، یکی از کسبه های مورد احترام خیابان عین الدوله بود. حسین تهرانی تحصیلات خود را در دبیرستان امیراتابک به پایان رساند. میرزا اسماعیل به موسیقی علاقه داشت و دوستان نوازنده اش را به خانه دعوت می کرد و همین امر زمینه را فراهم کرد تا پسرش با موسیقی انس بگیرد. کم کم حسین تهرانی علاقه ی خود را پیدا کرد و عاشق یادگیری ضرب شد ، اما پدرش با وی مخالفت کرد چرا که در آن زمان نوازندگی و علاقه به موسیقی جرم محسوب می شد و کسانی که به دنبال این هنر می رفتند ، انگشت نما می شدند . حسین نیز به ظاهر تنبک را کنار گذاشت ولی علاقه اش به ضرب در وجودش می جوشید. با ورودش به زورخانه موفق شد تا ریتم های زورخانه ای را فرا گیرد. در همین احوال بود که با استاد بدیع زاده آشنا شد که زندگی او را تغییر داد. بدیع زاده به هنر و استعداد او پی برد و در مجلسی این استعداد را با دوستان خود ، ابوالحسن صبا ، استاد ملک ، ملک الشعرای بهار ، ذکاالملک فروغی و حبیب سماعی مطرح کرد و حسین تهرانی برای اولین بار در محضر این اساتید بزرگ موسیقی آزمایش هنری خود را پس داد. استاد صبا نیز همچون بدیع زاده پی به استعداد حسین تهرانی برد و در مقابل ، حسین نیز مجذوب وی گشت و این آشنایی شروعی بود برای شرکت در کلاس های استاد صبا. تهرانی در سال 1307 یادگیری جدی ضرب را با اسماعیل زاده آغاز کرد و به علت رایج نبودن خط موسیقی ، تمرینات تنبک را به کمک اصطلاحاتی مثل : ” بله و بله و بعله دیگه ” و ” یکصد و بیست و چهار و یکصد و بیست و چهار ” و … به خاطر سپرد. برای یادگیری بیشتر از محضر رضا روان بخش ، مهدی غیاثی و کنگرلو که در تنبک نوازی تبحر داشتند ، کسب فیض نمود. ولی او همیشه استاد اصلی خود را ، استاد صبا می دانست. در سال 1320 روح الله خالقی با همت و شرکت جمعی از دوستان هنرمند خود ” انجمن موسیقی ملی ” را پایه گذاری کرد که تهرانی از اعضای اصلی آن بود و تنها نوازنده تنبک بود. در سال 1323 به مدرسه کلنل وزیری راه یافت و تدریس تنبک را در این مدرسه آغاز کرد و در سال 1328 با پیشنهاد خالقی کلاس های آموزش تنبک را در هنرستان موسیقی ملی تاسیس کرد. احیای ساز تنبک که در آن زمان کم ارزش شده بود ، مقرون زحماتی بود که تهرانی کشید چرا که تهرانی ضرب را قلب موسیقی می دانست و شاگردانی در این زمینه پرورش داد که می توان به مرحوم علی زاهدی اشاره کرد. وی برای اولین بار ” گروه تنبک ” را ایجاد کرد و برای آنها قطعاتی را تنظیم کرد که باعث پیشرفت و علاقه ی بیشتر هنرجویانش می شد و برای اولین بار در تلویزیون کنسرت تشکیل داد.وی شیوه ی خاصی برای نوازندگی تنبک داشت. تهرانی پوست تنبک را از نظر طنین صدا به سه قسمت ناحیه مرکزی ، میانی و کناری تقسیم کرد و این کار سبب شد تا هنرجویان براحتی بتوانند فرق صدای این سه منطقه را تشخیص بدهند. از نظر تهرانی هر انگشت دست صدای خاصی داشت و معتقد بود که نوازنده باید بداند که در هر لحظه از کدام انگشت باید استفاده کند. در کل اصولی که وی در شیوه تنبک نوازی خلق کرد ، این ساز را به حد اعلای خود رساند و نواختن ضرب در موسیقی ایرانی از اعتبار چشمگیری برخوردار شد. بعنوان مثال در در نواختن ” ریزپلنگ ” ناصر افتتاح ، یکی از شاگردانش تبحر خاصی داشت.
از نظر اخلاقی زبر و زرنگ ، بسیار خونسرد ، تمیز و شیک پوش ، مبادی ادب و نزاکت بود. شوخ طبعی در کلامش بود اما شوخی هایش تند و زننده نبود. وی در جوانی با کار در یک کارگاه صنعتی دچار سانحه شد و یک چشمش را از دست داد و به همین دلیل همیشه عینک دودی به چشم داشت. زبان محبتی که داشت باعث شد همه اول او را یک جوانمرد بدانند ، بعد یک هنرمند. حسین تهرانی با وجود صریح اللهجه و بی پروا بودن رعایت ادب را نیز می کرد و شاگردانش تندخویی های او را با صبوری تحمل می کردند و تعدادی از آنها جز نام آوران در زمینه ضرب شدند. وی بسیار انسان دوست بود و همیشه از ظلم و ستمی که به زیردستان می شد ، گلایه می کرد. روزی به دعوت یکی از دوستانش به خانه وی رفت و صاحبخانه خدمتکار را برای خرید ناهار به بیرون فرستاد ، بعد از بازگشت خدمتکار به خانه و خوردن ناهار صاحبخانه باقیمانده پول را که 63 تومان می شد از خدمتکار خواست ولی خدمتکار گفت پولی ندارد و نمی داند…صاحبخانه با شلاق وی را مورد ضرب و شتم قرار می دهد تا جایی که حسین تهرانی مداخله کرده و گناه را به گردن می گیرد و 63 تومان از جیبش درآورده به صاحبخانه می دهد و از آن روز به بعد به علت تاثیر زیادی که این حادثه روی او گذاشته بود ، تصمیم می گیرد همیشه بصورت 63 امضا کند تا هیچوقت این ظلم و ستم را فراموش نکند.
حسین تهرانی هیچوقت ازدواج نکرد و هیچگاه علاقه ای به مال اندوزی نداشت و تا آخر عمر در خانه محقری که با کمک وزارت فرهنگ خریداری کرده بود ، زندگی کرد و بالاخره در هفتم اسفندماه 1352 دار فانی را وداع گفت و در قبرستان ظهیروالدوله به خاک سپرده شد.
حسین تهرانی کسی است که ساز ضرب را دوباره روحی تازه می بخشد و تکنیک های نوینی برای آن ابداع می کند. وی معتقد است که ضرب قلب موسیقی ایرانی است.
منبع:موسسه انوشه
