تکنیک آرپژ در موسیقی کاربردهای بسیاری دارد. هنرجویان اکثر سازها در طی آموزش خود با این تکنیک سر و کار خواهند داشت و آن را می آموزند. در این مقاله ما به بررسی تکنیک آرپژ می پردازیم و به شما در درک این تکنیک در موسیقی کمک خواهیم کرد.
تکنیک آرپژ چیست؟
آرپژ arpege یا چنگ سان ( معادل فارسی) در موسیقی، به نوعی آکورد شکسته می گویند که در آن نت ها به صورت متوالی از بم به زیر یا از زیر به بم اجرا خواهند شد. به عبارت دیگر آرپژ یعنی تک به تک نت های یک آکورد را به جای اجرای هم زمان آن ها بنوازیم. واژه های آرپژ به فرانسوی و آرپجو به ایتالیایی به معنی « همانند ساز چنگ » هستند. به صدای حاصل از آکوردی که با تکنیک آرپژ نواخته می شود چنگسانه گفته می شود. همچنین به تولید صدای متوالی نتهای یک آکورد به شیوه ی چنگسان یا آرپژ را arpeggiation یا چنگسان سازی می گویند.
نکته ی مهمی که در نواختن این تکنیک بسیار مورد توجه است، وظیفه ی انگشتان است. در نواختن آرپژ هر انگشت استقلال و شخصیت خاص خود را دارد و وظیفه ی آن ضربه زدن بر یک سیم مشخص خواهد بود. در نواختن قطعاتی که به سرعت بالایی نیاز دارند آرپژها نباید مبهم و در هم شنیده شوند. در نواختن آرپژها ، هر نت با نت های بعدی خود باید با رعایت فاصله زمانی منظم و واضح به گوش مخاطب برسد.
فاصله زمانی آرپژ
آرپژها معمولا به صورت نت های چنگ و دولا چنگ و سه لا چنگ از یک میزان تا چند میزان نواخته می شوند و نوع آن به سرعت ریتم در آهنگ و میزان آن آهنگ وابسته است. به عنوان مثال: در یک قطعه با میزان ۴/۴ (چهارچهارم) و با آرپژهای دولاچنگ در هر میزان ۱۶ نت را به صدا درمی‌آورند و همان نت‌ها همچنین می‌توانند اگر چنگ باشند، ۸ بار در یک میزان ۴/۴ زده شوند، و به همان ترتیب، اگر سه‌لاچنگ باشند، ۳۲ بار در یک میزان نت‌ها را به صدا درمی‌آورند.
آرپژ در سازهای مختلف
این تکنیک در سازهای مختلفی اعم از پیانو ، گیتار ، چنگ ، سنتور و … توسط نوازندگان به کار برده می شود. در سازهایی مانند گیتار و پیانو و ارگ قادر به نواختن همزمان چندین نت هستند. این بدان معنی است که آنها می توانند آکورد بازی کنند. با این حال ، گاهی اوقات آهنگساز می خواهد آکورد به عنوان آرپژ اجرا شود.
نوازنده می تواند آکوردهای چند نتی را بنوازد و گاهی اوقات آهنگساز می خواهد آکورد به عنوان آرپژ اجرا شود. اما در سازی مانند ویولن که نهایتا آکوردهای دو نتی قابلیت نواختن دارند اگر نوازنده بخواهد آکوردی با تعداد نت بیشتر را بنوازد باید آن را وصل کند، پس باید از آرپژ استفاده کند. آرپژهایی که معمولا در ساز گیتار نواخته می شوند به صورت زیر مجموعه های از آرپژهای 4/3 8/6 4/4 هستند.
هدف از اجرای آکورد هماهنگی و همچنین تقویت ملودی است که برای هر یک نقش ویژه ای در گام موسیقی در نظر گرفته می شود و به همراه صداهای فرعی و نت های تزئینی ، قوی ترین و همخوان ترین هارمونی ها در اثر ایحاد شود.
آرپژ و آکورد شکسته تفاوتی دارند؟
در اجرای آرپژ وقتی نت هایی که یک آکورد را تشکیل می دهند به اصطلاح شکسته می شوند و یکی پس از دیگری نواخته می شوند به آن آکورد شکسته می گویند. اما وقتی نت هایی که یک گام را تشکیل می دهند به صورت یکی در میان رو به بالا و پایین تا اکتاو نواخته شوند، این تکنیک آرپژ خواهد بود. در نتیجه هر آرپژی می تواند یک آکورد شکسته باشد اما برعکس آن صادق نیست. به این دلیل که در آرپژ ترتیب نواختن نت ها مهم است و نت ها به صورت اول ، سوم ، پنجم و احتمالا هشتم اجرا می شوند. تفاوت دیگری که می توان به آن اشاره کرد این است که هر آکورد سه صدایی می تواند به آکوردی شکسته با سه نت تبدیل شود اما آرپژ دقیقا از الگوی گام پیروی می کند.
