تفاوت دایره و دف چست؟ دایره و دف از جمله سازهای قدیمی ایرانی هستند که شباهت‌های ظاهری بسیار زیادی با یکدیگر دارند. به همین دلیل افراد مبتدی و نا‌آشنا نمی‌توانند تفاوت‌های این دو ساز را از یکدیگر تشخیص دهند. درحالی‌که بین آن‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد. اگر شما قصد یادگیری یکی از این سازها را دارید باید قبل از هرچیز با تفاوت بین این دو ساز آشنا شوید. ما در این مطلب به مقایسه دایره و دف می‌پردازیم.
بررسی تفاوت دایره و دف
شما پیش از آغاز آموزش دف و یا دایره باید درباره‌ی هر کدام از این سازها اطلاعات کاملی داشته باشید و بدانید که چه تفاوت‌هایی با هم دارند. در این بخش مهم‌ترین تفاوت‌های بین دایره و دف را بررسی می‌کنیم.
تاریخچه
اگر بخواهیم از نظر پیشینه تاریخی این دو ساز را مورد بررسی قرار دهیم، تاریخچه ساز دف به ایران باستان برمی‌گردد. درحالی‌که ساز دایره علاوه بر ایران باستان در فرهنگ اقوام دیگری مثل مردم کشورهای تاجیکستان، آذربایجان، ازبکستان و افغانستان ریشه دارد.
ساختمان ساز
- ساز دف
همان‌طور که می‌دانید ساز دف یکی از کهن‌ترین سازهای موسیقی ایرانی است که از جمله مشهورترین سازهای کوبه‌ای در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. ساختمان دف از قاب چوبی دایره‌ای شکلی تشکیل می‌شود که روی آن را با انواع مختلف پوست یا مواد مصنوعی می‌پوشانند. جنس پوست، آن تاثیر مستقیمی بر زیبایی صدای ساز دف می‌گذارد. یکی دیگر از قسمت‌های اصلی ساز دف که به مرور زمان به آن افزوده شده است زنجیرهای کوچکی هستند که به دور‌تا‌دور حلقه چوبی ساز متصل می‌شوند.
این حلقه‌ها در کنار پوست ساز، نقش مهمی در صدادهی ساز دف ایفا می‌کنند. در واقع نوازندگان دف با تکنیک‌های خاص دف‌نوازی به قسمت‌های مختلف پوست ساز ضربه وارد می‌کنند و لرزه‌ی حاصله از این برخورد زنجیرهای فلزی را نیز به صدا در می‌آورد. تعداد این حلقه‌ها تاثیر مستقیمی در صدای تولید‌شده توسط ساز می‌گذارد. اما به طور معمول دف‌های امروزی موجود در بازار در ساختار خود 40 حلقه جانبی دارند.
- ساز دایره
ساز دایره هم مانند دف یکی از سازهای قدیمی و کوبه‌ای سنتی می‌باشد. حتی از لحاظ ظاهری هم شباهت‌های زیادی بین این دو ساز وجود دارد. دایره هم دقیقا مانند دف از یک قاب چوبی دایره‌ای ساخته شده است که روی آن را با پوسته‌ای از جنس حیوانات یا مواد مصنوعی می‌پوشانند.
اما اولین تفاوت دایره و دف از نظر شکل ظاهری و اجزای تشکیل دهنده، این است که زنجیرهایی که در گرداگرد دف وجود داشتند، در ساختمان ساز دایره وجود ندارند. این زنجیرها باعث صدای زنگ‌دار و زیبایی در ساز دف می‌شوند، از این جهت علاوه بر ظاهر نوع صدای این دو ساز هم با یکدیگر متفاوت می‌شود.
پوست کشیده شده روی ساز دایره می‌توانند از جنس پوست حیواناتی مثل بز، ماهی و یا طلق‌های مخصوص ساز دایره باشند. البته استفاده از دایره‌های طلقی به طور مکرر توسط نوازندگان و اساتید حرفه‌ای این ساز توصیه شده است. زیرا دایره‌های طلقی بر اثر تغییرات محیطی و آب‌و‌هوا شکل و خواص خود را از دست نمی‌دهند و کارایی خود را تا زمانی که آسیب فیزیکی یا پارگی در آن‌ها اتفاق بیفتد حفظ می‌کنند.
مواد اولیه تشکیل‌دهنده بدنه ساز دایره، از گذشته تا امروز تغییرات زیادی کرده است. این قاب در گذشته از چوب درختانی چون درخت مو و تاک ساخته می‌شد اما امروزه از چوب درخت توت، گردو، بلوط و افرا برای ساختن این ساز استفاده می‌کنند.
اندازه
در مقایسه دایره و دف باید به اندازه ی آن ها هم اشاره کرد. همان طورکه در قسمت بالا هم گفتیم، ساز دف از نظر اندازه کمی بزرگ‌تر از ساز دایره است. این مسئله در صدادهی و به ویژه حجم صدای تولید شده توسط هر سازی اثرگذار است.
درباره ابعاد دف باید بگوییم که در حالت استاندارد قطر دایره ساز چیزی برابر با 40 الی 45 سانتی‌متر است. همچنین پهنای عرضی قاب چوبی آن نیز بین 5 الی 7 سانت متغیر است.
از نظر ابعاد، قطر دایره چیزی حدود 30 الی 40 سانتی متر است و قطر چوب به کار رفته در قاب آن نیز همانند دف 5 الی 7 سانتی متر است.
صدا
در بررسی فرق دایره و دف باید به صدای این دو ساز نیز اشاره کرد. زیرا به چند دلیل صدای دف و دایره با هم فرق دارند. از یک طرف ابعاد بزرگ‌تر دف در ایجاد حجم صدای بیش‌تر نقش دارد و از طرف دیگر وجود زنجیر باعث ایجاد تفاوت در صدای این ساز می‌شود. به طورکلی صدای دف نسبت به ساز دایره، بم‌تر و غنی‌تر است ولی ساز دایره صدای ملایمی دارد.
علاوه بر جنس صدا، دامنه‌ی صوتی دف، گسترده‌تر است و با تکنیک‌های مختلف می‌توان رنگ‌های متنوعی از صدا ایجاد کرد. ولی دامنه صوتی دایره محدودتر است و بیش‌تر در سبک‌های خاص مثل موسیقی مقامی، نقش کلیدی ایفا می‌کند.
کاربرد و سبک موسیقی
از دیگر تفاوت دایره و دف، کاربرد و سبک موسیقایی آن‌ها است. ساز دف در موسیقی عرفانی (مولوی، صوفیانه) جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. همچنین در گروه‌های موسیقی تلفیقی، سنتی معاصر و محلی استفاده می‌شود. علاوه‌براین صدای حماسی و پرطنین دف در اجراهای گروهی بسیار تأثیرگذار است.
درحالی‌که دایره در موسیقی محلی اقوام ایرانی، به‌ویژه در خراسان، آذربایجان، گیلان و مازندران رایج است. همچنین در اجراهای تک‌نفره یا آوازخوانی‌های محلی همراه بسیار خوبی است. به طور کلی دایره، سبک ساده‌تر و صمیمانه‌تری دارد.
دف بهتر است یا دایره؟
همان‌طور که مطالعه کردید این دو ساز شباهت‌های زیادی با هم دارند و فردی که شناخت چندانی از این دو ساز نداشته باشد، آن‌ها را با هم اشتباه می‌گیرد. ولی وقتی پای انتخاب تخصصی به میان می‌آید، تفاوت‌های جزئی مطرح می‌شود. به طور کلی ساز دف، قابلیت ایجاد تنوع صدایی بیش‌تری را دارد. به همین دلیل طرفداران ساز دف بیش‌تر است.
علاوه‌براین ابعاد دف از دایره بزرگ‌تر است، پس اگر دستان قوی ندارید و یا این‌که ساز را برای فرزند خود می‌خواهید تهیه کنید شاید دایره انتخاب بهتری باشد. ولی اگر دنبال صدای پرقدرت‌تر، تکنیک‌های متنوع‌تر و مشارکت در گروه‌های موسیقی عرفانی یا تلفیقی هستید و آمادگی تمرین بدنی بیش‌تری دارید، دف را انتخاب کنید.
به طور کلی واژه «بهتر» چندان درست نیست، بلکه مهم این است که کدام صدا، سبک و حس موسیقایی به دل شما نزدیک‌تر است.
در نهایت باید گفت که دایره و دف هر دو از سازهای کوبه‌ای پرقدرت و جذاب موسیقی ایرانی هستند، اما تفاوت‌هایی در اندازه، صدا، تکنیک و کاربرد دارند. انتخاب میان آن‌ها بستگی به علاقه، توانایی بدنی، سبک موسیقی موردعلاقه و اهداف شما از یادگیری ساز دارد.
اگر تازه‌کار هستید، به صدای هر دو ساز گوش دهید و حتی اگر امکانش هست آن‌ها را از نزدیک امتحان کنید. در نهایت آن سازی را انتخاب کنید که هنگام نواختن، بیش‌ترین احساس لذت را به شما می‌دهد. یادتان نرود که موسیقی یعنی لذت بردن از صداها، نه صرفاً یادگیری مهارت‌های تکنیکی!
بسیاری از افراد علاقه‌مند به یادگیری این سازها هستند ولی به دلیل محدودیت‌های مکانی و یا زمانی امکان شرکت در کلاس‌های حضوری را ندارد. از این نظر درِ آکادمی موسیقی آنلاین وب نوازان همیشه به روی شما باز است! فرقی هم ندارد که کجای این جهان به سر می‌برید و یا چه زمانی می‌خواهید کوبه‌ی در را بزنید چون با آموزش آنلاین، همیشه در خدمت شما هستیم. پس شاید وقتش رسیده است که آستین‌ها را بالا بزنید و در کلاس آنلاین موسیقی شرکت کنید و از دنیای موسیقی لذت ببرید. در نهایت اگر سوال یا ابهامی دارید می‌توانید از راهنمایی تخصصی و رایگان کارشناسان ما بهره‌مند شوید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
