تفاوت دایره و دف چست؟ دایره و دف ساز موسیقی قدیمی ایرانی است که شباهت های ظاهری بسیار زیادی با یکدیگر دارند به طوریکه در اکثر موارد افراد مبتدی و نا آشنا نمی‌توانند تفاوت های این دو ساز از یکدیگر را تشخیص دهند. اما علارغم تصور بقیه افراد این دو ساز چه از نظری ظاهری و چه از نظر صدایی که تولید می‌کنند بسیار با یکدیگر متفاوت اند. در این مقاله قصد داریم تا به طور کامل به موضوع تفاوت دایره و دف بپردازیم اما پیش از آن بهتر است با تاریخچه و ویژگی های هر کدام بهتر آشنا شویم.
ساختمان ساز دف
ساز دف یکی از کهن ترین سازهای موسیقی ایرانی است که از جمله مشهورترین سازهای کوبه ای در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. ساختمان دف از قاب چوبی دایره ای شکلی تشکیل شده است که روی آن را با انواع مختلف پوست یا مواد مصنوعی می‌پوشانند که جنس آن تاثیر مستقیمی بر زیبایی صدای ساز دف می‌گذارد. یکی دیگر از قسمت های اصلی ساز دف که به مرور زمان به آن افزوده شده است زنجیرهای کوچکی هستند که دور تا دور حلقه چوبی ساز متصل شده اند.
این حلقه ها در کنار پوست ساز نقش مهمی در صدادهی ساز دف ایفا می‌کنند، در واقع نوازندگان دف با تکنیک های خاص دف نوازی به قسمت های مختلف پوست ساز ضربه وارد می‌کنند و لرزه ی حاصله از این برخورد زنجیرهای فلزی را نیز به صدا در می‌آورد. تعداد این حلقه ها تاثیر مستقیمی در صدای تولید شده توسط ساز می‌گذارد اما به طور معمول دف های امروزی موجود در بازار در ساختار خود 40 حلقه جانبی دارند.
درباره ابعاد دف هم باید بگوییم که در حالت استاندارد قطر دایره ساز چیزی برابر با 40 الی 45 سانتی متر است و پهنای عرضی قاب چوبی آن نیز بین 5 الی 7 سانت متغیر می‌باشد.
ساختمان ساز دایره
ساز دایره هم مانند دف یکی از سازهای قدیمی و کوبه ای سنتی می‌باشد. حتی از لحاظ ظاهری هم شباهت های زیادی بین این دو ساز وجود دارد. دایره هم دقیقا مانند دف از یک قاب چوبی دایره ای ساخته شده است که روی آن را با پوسته ای از جنس حیوانات یا مواد مصنوعی می‌پوشانند.
اما اولین تفاوت دایره و دف از نظر شکل ظاهری و اجزای تشکیل دهنده این است که زنجیرهایی که در گرداگرد دف وجود داشتند و باعث صدای زنگ و دار و زیبایی در این ساز می‌شدند، در ساختمان ساز دایره وجود ندارند و از این جهت علاوه بر ظاهر نوع صدای این دو ساز هم با یکدیگر متفاوت می‌شود.
از نظر ابعاد، قطر دایره چیزی حدود 30 الی 40 سانتی متر است و قطر چوب به کار رفته در قاب آن نیز همانند دف 5 الی 7 سانتی متر است.
پوست کشیده شده روی ساز دایره می‌توانند از جنس پوست حیواناتی مثل بز، ماهی و یا طلق های مخصوص ساز دایره باشند. البته استفاده از دایره های طلقی به طور مکرر توسط نوازندگان و اساتید حرفه ای این ساز توصیه شده است، زیرا دایره های طلقی بر اثر تغییرات محیطی و آب و هوا شکل و خواص خود را از دست نمی‌دهند و کارایی خود را تا زمانی که آسیب فیزیکی یا پارگی در آن ها اتفاق بیوفتد حفظ می‌کنند.
مواد اولیه تشکیل دهنده بدنه ساز دایره، از گذشته با امروز تغییرات زیادی کرده است، این قاب در گذشته از چوب درختانی چون درخت مو و تاک ساخته می‌شد اما امروزه از چوب درخت توت، گردو، بلوط و افراد برای ساختن این ساز استفاده می‌کنند.
تفاوت دایره و دف چست؟
همان طور که در آشنایی با ساختمان این دو ساز متوجه شدیم یکی از موارد اصلی در تفاوت دایره و دف وجود زنجیرهای فلزی در ساز دف است که این زنجیرها در دایره وجود ندارند و به همین دلیل صدای این دو ساز هم با یکدیگر متفاوت شده اند.
اگر بخواهیم از نظر پیشینه تاریخی این دو ساز را مورد بررسی قرار دهیم، تاریخچه ساز دف به ایران باستان برمی‌گردد اما ساز دایره علاوه بر ایران باستان در فرهنگ اقوام دیگری مثل مردم کشورهای تاجیکستان ، آذربایجان ، ازبکستان و افغانستان ریشه دارد.
یکی دیگر از موارد تفاوت دایره و دف اندازه این دو ساز است، همان طور که متوجه شده اید ساز دف از نظر اندازه کمی بزرگتر از ساز دایره است که این مسئله بازهم در صدادهی و به ویژه حجم صدای تولید شده توسط هر سازی اثر گذار است.
