استرس نوازندگان در اجرا زنده یکی از شایع ترین دغدغه هایی است که همه ی نوازندگان از جمله افراد مبتدی و حرفه ای با آن سر و کار دارند. برای غلبه براسترس اجرا راهکارهای مفید زیادی وجود دارد پس اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که در حین اجرا برای شخص دیگری اعتماد به نفس و تمرکز خود را از دست میدهید و نمیتوانید همه توانایی های خود را به نمایش بگذارید اصلا نگران نباشید زیرا روش های علمی و تست شده ای وجود دارد که که با تمرین آنها میتوانید کم کم روش های غلبه بر از استرس نوازندگی را بیاموزید و اعتماد به نفس خود را افزایش دهید.
اضطراب چیست؟
در تحقیقات روانشناسی که در حوزه مشکلات نوازندگان مبنی بر استرس حین اجرا به دست آمده اضطراب را احساسی میدانند که به علت ترس از یک شکست غیرواقعی و کاملا موهوم در افراد به وجود می‌آید. این احساس در اثر عوامل مختلفی ایجاد و تشدید میشود اما در عین حال میتواند به مرور زمان و به دست آوردن شناخت بیشتر از مهارت های فردی از بین برود.
عواملی که می توانند باعث افزایش استرس نوازندگان در اجرا زنده شود
یکی از نکات مهمی که برای کاهش اضطراب باید به آن توجه کرد شناخت عوامل و رویداد هاییست که تمرکز نوازنده را به هم میزند و باعث ایجاد این حس میشود که او روی اجرا و عملکرد خود کنترل ندارد و هر لحظه منتظر شکست و برهم خوردن اجرای خود است.
فرض کنید در حین اجرا تحت تاثیر عوامل محیطی و حرکات مخاطبین خود قرار میگیرید و مدام تمرکز خود را از دست میدهید. برای مثال صدای زمزمه یا صحبت افراد حاظر در سالن شما را عصبی میکند یا مدام با خود فکر میکنید که درمورد اجرا و نوازندگی شما صحبت میکنند، کسانی که در جمع حظور دارند درباره این اجرا چه نظری خواهند داشت؟ اگر در طول خواندن نت ها اشتباهی پیش بیاید چه میشود؟ و…. همه این احساسات و تفکرات غیر واقعی هستند که به علت عدم خودباوری و شناخت نداشتن از مهارت های خود ممکن است ذهن و تمرکز شما را آشفته کنند. ترس از اتفاقاتی که نیوفتاده اند و ممکن است هرگز هم پیش نیایند.
از موارد دیگری که باعث ایجاد استرس نوازندگان میشود عدم استراحت کافی و تمرین بیش از حد برای آماده شدن برای اجرا است این مسئله علاوه بر این که مهارت های شمارا بالا نمیبرد بلکه به علت ایجاد استرس بیشتر باعث صدمه زدن به سلامتی شما میشود. پس بهتر است به اندازه تمرین کنید و از تمرینات خود لذت ببرید.
همه این مشکلات و استرس پیش از اجرا میتواند با اجرا و تمرکز روی چند تکنیک ساده به آسانی بر طرف شود و شما در حین اجرا بتوانید بدون ترس از شکست یا مورد قضاوت قرار گرفتن بهترین اجرای خود را به نمایش بگذارید.
روش های مقابله با استرس نوازندگان در حین اجرا
به این اجرا به عنوان تجربه نگاه کنید
اولین نکته و مهم ترین مسئله ای که باید به آن توجه کنید این است که شما متناسب با توانایی ها و شرایط زندگی حداکثر توان خود را در تمرین و افزایش مهارت های خود انجام داده اید و هنوز هم میتوانید با تمرین و آموزش بیشتر در گذر زمان مهارت های موسیقی خود را بهبود ببخشید. باید همیشه این نکته را در نظر داشته باشید که در هر اجرا نکات و تجربه های ارزشمندی وجود دارد که توسط هیچ استادی آموخته نمی‌شود و میتوان با ریشه یابی اشکالات و بررسی اجرا سطح نوازندگی را بسیار بهبود بخشید.
به خودتان اعتماد کنید
شاید فکر کنید که تمرکز به این معنی است که تمام حرکات در حین اجرا، انگشت گذاری ها و تمام اصول نواختن سازی که مینوازید کاملا به صورت فکر شده و قانومند انجام شوند اما باید بدانید که نیاز به این همه جدیت و سختگیری نیست، فقط کافیست به خودتان اعتماد کنید و اجازه دهید تمام تمرینات و تلاشهایی که در کلاسهای آموزشی انجام دادید شما را برای نواختن قطعه مورد نظر هدایت کنند.
در لحظه اجرا خود داوری نکنید
به طور جدی از خود داروری در حین اجرا بپرهیزید، اجازه ندهید تفکرات منفی یا بیهوده که تاثیر مثبتی بر احساس و حالتان ندارد تمرکز شما را از بین ببرد. حتی اگر هم میخواهید اجرای خود را مورد قضاوت قرار دهید بهتراست پس از پایان اجرا این کار را انجام دهید و با بررسی نکات قوت و ضعف خود از تجربه اجرای زنده بیشترین سود را ببرید.
قبل از اجرای اصلی آن را شبیه سازی کنید
بیشتر افراد در حین اجرا مدام در این فکر هستند که واکنش خانواده و دوستان به اجرایشان چه خواهد بود. آیا آنها این اجرا دوست خواهند داشت؟
نگران نباشید این تفکر برای یک نوازنده مبتدی کاملا طبیعی است و جالب است بدانید بسیاری از نوازندگان حرفه ای هم تحت تاثیر این تفکر قرار میگیرند که اساتید موسیقی و نوازندگان دیگر به این اجرا چه واکنشی نشان خواهند داد حتی در برخی موارد استرس نوازندگان حرفه ای باعث ایجاد فشار روانی و تاثیرات مخرب دیگری در آنها میشود.
ساده ترین راه حلی که برای این مسئله وجود دارد این است که شما باید با تمرین مداوم در مقابل اعضای خانواده و دوستانتان کم کم این ترس و تفکر را از بین ببرید و اعتماد به نفس لازم جهت اجرا در مقابل جمعیت را به دست آورید.
فقط در نقش نوازنده حضور داشته باشید
در حین اجرا سعی کنید فقط نوازنده باشید نه شنونده. گوش و چشم خود را به روی تمام اتفاقاتی که در سالن رخ میدهد ببندید و فقط فرستنده موسیقی زیبای خود به سمت مخاطبان باشید. اجازه دهید حضار موسیقی شما را دریافت کنند و صرف نظر از هرگونه قضاوت از تاثیرات موسیقی بر روح و بدن خود لذت ببرند.
