صدای بد ویولن یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که همه هنرجویان، موقع شروع نوازندگی این ساز با آن مواجه می‌شوند. احتمالا شما هم با این مشکل دست به گریبانید و حتی گاهی نسبت به نوازندگی ویولن نیز دلسرد می‌شوید. تجربه نشان داده که با کمی تمرین و دقت، می‌توانید از این مرحله هم به خوبی عبور کنید و با ساز خود صدای خوشی تولید کنید. پس بهتر است به جای دلسرد شدن، توضیحات کاربردی این مطلب را بخوانید و دست به ساز شوید و برای بهتر نواختن تلاش کنید.
دلیل صدای بد ویولن چیست؟
اگر آموزش ویولن را به تازگی شروع کرده‌اید، حتما متوجه شده‌اید که ویولن یکی از زیباترین و درعین‌حال چالش‌برانگیزترین سازهای زهی است. زیرا تولید صدای دلنشین از این ساز مانند یک شمشیر دولبه است. بسیاری از هنرجویان مبتدی هنگام شروع یادگیری ویولن با مشکلاتی مانند صدای خرخر، جیغ، خش یا ضعیف مواجه می‌شوند. سوال مهم هنرجویان این است که چگونه صدای ویولن را گرم‌تر کنیم؟
درست است که تجربه نوازنده و همین طور جنس ساز می‌تواند تاثیر زیادی بر مطلوب شدن صدای ویولن بگذارد، اما به هر حال شما با هر سطح نوازندگی و هر سازی که داشته باشید، می‌توانید کاری کنید که صدای سازتان تا حدی بهتر شود. به طورکلی صدای بد ویولن ناشی از عوامل زیر است:
- استفاده نادرست از آرشه؛
- مقدار کم یا زیاد رزین روی آرشه؛
- تنظیم نبودن سیم‌ها و خرک‌ها؛
- انگشت‌گذاری نادرست روی سیم‌ها؛
- عدم کنترل بر لرزش طبیعی دست؛
- استفاده از ویولن یا آرشه نامناسب؛
- اثر محیط و شرایط آب‌وهوایی.
نحوه‌ی ایجاد صدا در ویولن
برای درک بهتر مشکلات صدایی ویولن، ابتدا باید بدانیم که این ساز چگونه صدا تولید می‌کند. صدای ویولن زمانی ایجاد می‌شود که سیم‌های ساز مرتعش می‌شوند و هوای اطراف خود را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. این ارتعاش به صورت امواج صوتی از ساز به اطراف گسترش پیدا می‌کند و در فضای اطراف به صورت امواج صوتی به گوش شنونده می‌رسد. به عبارت دقیق‌تر، هنگامی که آرشه روی سیم‌های ویولن کشیده می‌شود، اصطکاک بین موی آرشه و سیم باعث ارتعاش سیم می‌شود. این ارتعاش به خرک منتقل شده و از آنجا به صفحه‌ی رویی ویولن منتقل می‌شود. در نهایت، بدنه‌ی توخالی ویولن نقش جعبه‌ی رزونانس را ایفا کرده و این ارتعاشات را تقویت و تبدیل به صدای نهایی می‌کند. به طور کلی ایجاد صدا در ویولن شامل مراحل زیر است:
نقش آرشه و اصططاک آن با سیم‌ها
همان‌طورکه می‌دانید، آرشه‌ی ویولن از چوب انعطاف‌پذیر و موی اسب ساخته می‌شود. هنگام کشیدن آرشه روی سیم‌ها، اصطکاک ایجاد شده باعث ارتعاش سیم‌ها می‌شود. این اصطکاک به وسیله‌ی رزین که روی موی آرشه مالیده می‌شود، تقویت شده و اصطکاک مناسبی را ایجاد می‌کند. توچه کنید که اگر آرشه بدون رزین باشد، اصطکاک کافی ایجاد نمی‌شود و صدای ضعیف یا نامشخصی از ویولن شنیده می‌شود.
ارتعاش سیم‌ها و انتقال صدا به بدنه
در مرحله بعد برای ایجاد صدا در ویولن، سیم‌های ویولن با کشیدن آرشه یا ضربه‌ی انگشت (پیتزیکاتو) به ارتعاش درمی‌آیند. این ارتعاشات از طریق خرک به صفحه‌ی رویی و جعبه‌ی تشدید منتقل می‌شود. خرک علاوه بر نگه داشتن سیم‌ها، وظیفه‌ی انتقال ارتعاش به صفحه‌ی رویی را نیز دارد.
نقش جعبه‌ی تشدید و تنظیم صدا
ویولن دارای یک جعبه‌ی توخالی است که به عنوان محفظه‌ی تقویت صدا عمل می‌کند. این جعبه شامل صفحه‌ی رویی، صفحه‌ی پشتی و زوارهای جانبی است. درون بدنه، یک قطعه‌ی چوبی کوچک به نام Sound Post قرار دارد که ارتعاشات را به صورت یکنواخت در کل بدنه پخش می‌کند.
تأثیر محل آرشه‌کشی و فشار دست
اگر آرشه را به سیم‌های نزدیک‌تر به خرک بکشید، صدای روشن‌تر و بلندتری ایجاد می‌شود، در حالی که اگر آن را به سمت گریف هدایت کنید، صدا نرم‌تر و تیره‌تر خواهد شد. همچنین میزان فشار آرشه و سرعت حرکت آن بر روی سیم، شدت و جنس صدا را تغییر می‌دهد. بنابراین، تولید صدای زیبا در ویولن نیازمند کنترل دقیق آرشه، موقعیت آن روی سیم، و فشار مناسب است.
چگونه صدا بد ویولن را از بین ببریم؟
همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، عوامل مختلفی در ایجاد صدای بد ویولن تاثیر می‌گذارند. با رفع آن‌ها بدون شک، صدای بهتری از ساز شما خارج خواهد شد. پس اگر دنبال روش‌های تقویت صدای ویولن می‌گردید، این بخش را از دست ندهید.
درست دست گرفتن آرشه
نحوه تنظیم آرشه برای بهبود صدای ویولن، تأثیر مستقیمی روی کیفیت نوازندگی شما می‌گذارد. برای اینکه هنگام نوازندگی، صدای بد ویولن از بین برود، باید مطمئن شوید که آرشه را درست نگه داشته‌اید. مثلا باید حواس‌تان باشد که دستتان راحت و بدون هیچ فشاری آرشه را گرفته باشد. نیاز نیست که سفت و محکم آرشه را نگه دارید.
همچنین دقت کنید که انگشت کوچک‌تان به صورت گرد روی آرشه باشد و مستقیم نشود. این را هم می‌دانید که هنگام حرکت آرشه، مچ دست باید به صورت نرم و روان حرکت کند و حرکت آن به هیچ وجه نباید خشک و آزار دهنده باشد.
فشار مناسب روی آرشه
یکی از دلایلی که باعث صدای بد ویولن می‌شود، ضعف در عضلات دست راست نوازنده است. تنها کاری که باید برای برطرف کردن این مشکل انجام دهید، این است که با تمرین بیشتر تکنیک‌های دست راست خود را تقویت کنید.
اولین کاری که می‌توانید در جهت مطلوب‌تر کردن صدای آرشه انجام دهید، این است که فشار درستی بر روی آرشه وارد کنید. درواقع نباید نقش فشار آرشه در کیفیت صدای ویولن را نادیده بگیرید. یادتان باشد که انگشت اشاره، مسئول وارد کردن فشار بر روی آرشه است. پس اگر شما هم عادت دارید که با کل دست، روی آرشه فشار بیاورید، باید هرچه زودتر این عادت‌تان را ترک کنید. بعد از آن آرام‌آرام عادت می‌کنید که از انگشت اشاره در جهت وارد کردن فشار بر روی آرشه استفاده کنید. اگر این عادت را به عادت‌های نوازندگی‌تان اضافه کنید، می‌بینید که چقدر صدای سازتان مطلوب‌تر می‌شود. در واقع شما با کم و زیاد کردن فشار انگشت اشاره، می‌توانید صدای سازتان را حجیم کنید یا آن را پایین بیاورید.
سرعت متعادل آرشه
یکی دیگر از کارهایی که برای بهبود صدای آرشه باید انجام دهید، سرعت متعادل آرشه است. درواقع فشاری که شما به آرشه وارد می‌کنید باید با سرعت حرکت آرشه هماهنگ باشد. کم بودن سرعت نسبت به فشار یا برعکس باعث صدای بد ویولن می‌شود.
مستقیم بودن آرشه
حتما در فرآیند یادگیری ویولن، درباره‌ی اهمیت آرشه‌کشی مستقیم آموزش دیده‌اید. در زمان آرشه‌کشی، هر چقدر آرشه به خرک نزدیک‌تر باشد، صدای ایجاد شده حجیم‌تر و هرچقدر از آن دور‌تر باشد صدا لطیف‌تر و ملایم‌تر است. به عنوان یک نوازنده ویولن، باید این را بدانید که آرشه باید به طور مستقیم روی ساز قرار بگیرد تا بتوانید ساز خود را کنترل کنید. در واقع باید بتوانید موقع نوازندگی به اختیار خودتان آرشه را به خرک دور یا نزدیک کنید تا صدای مورد‌نظرتان به دست بیاید.
اگر نتوانید موقع نوازندگی آرشه را کنترل کنید دیگر ساز، صدای مطلوبی نمی‌دهد به همین علت باید آرشه‌کشی موازی با خرک را مدام جلوی آینه تمرین کنید.
استفاده از کلیفون روی آرشه
همه ما با کلیفون آشنا هستیم و روش استفاده از آن را روی آرشه می‌دانیم. اما چیزی که در مورد کلیفون زدن ممکن است به آن توجه نشود میزان استفاده از آن است. خیلی ها نمی‌دانند که استفاده‌ی بیش از حد از کلیفون می‌تواند موجب ایجاد صدای بد ویولن شود. از طرفی اگر هم کم‌تر از مقدار مورد نیاز از کلیفون استفاده کنید باز هم می‌بینید که صدای آرشه خیلی مطلوب نمی‌شود. اینکه دقیقا چقدر باید به آرشه‌تان کلیفون بزنید، مساله‌ای است که فقط با تکرار و تمرین دستتان می‌آید.
کیفیت تار مو آرشه
موی آرشه نقش اساسی در ایجاد صدا در ویولن دارد. زیرا این بخش از آرشه به طور مستقیم با سیم‌ها در تماس است و باعث ایجاد اصطکاک لازم برای ارتعاش سیم‌ها می‌شود. کیفیت، میزان سلامت و حتی میزان رزین روی موی آرشه، تأثیر قابل توجهی بر صدای خروجی دارد.
موی آرشه معمولاً از موی دم اسب ساخته می‌شود، زیرا این نوع مو دارای زبری طبیعی است که به ایجاد اصطکاک مناسب کمک می‌کند. موی آرشه‌ی باکیفیت، یکنواخت، مستحکم و انعطاف‌پذیر است و باعث تولید صدای شفاف و پرحجم می‌شود. در مقابل، موی بی‌کیفیت یا مصنوعی، اصطکاک مناسبی ایجاد نمی‌کند و باعث تولید صدای بد ویولن می‌شود. صدایی ضعیف، خشن و نامتعادل.
همچنین با گذر زمان، موی آرشه به دلیل تماس مداوم با سیم‌ها فرسوده می‌شود و زبری طبیعی خود را از دست می‌دهد. این امر باعث کاهش اصطکاک و در نتیجه، افت کیفیت صدا می‌شود. همچنین، اگر موهای آرشه بیش از حد چرب یا آلوده باشند، صدای تولیدی نامشخص و کدر خواهد شد.
کوک درست ساز
نباید از تأثیر کوک اشتباه روی صدای بد ویولن نیز غافل شد. کوک کردن صحیح ویولن تأثیر مستقیمی بر کیفیت صدا و اجرای دقیق دارد. وقتی سیم‌ها به‌درستی کوک شوند، ارتعاش آن‌ها طبیعی و متعادل می‌شود. همچنین صدای تولیدشده، دقیق و بدون نوسانات اضافی خواهد بود. ولی اگر حتی یکی از سیم‌ها خارج از کوک باشد، صدا ناموزون و ناخوشایند خواهد بود و درنتیجه هماهنگی بین نت‌ها از بین می‌رود.
همچنین برای هنرجویان مبتدی، کوک صحیح اهمیت زیادی دارد. زیرا گوش شما در حال شکل‌گیری برای تشخیص دقیق صداهاست. اگر ویولن درست کوک نشده باشد، تشخیص نت‌های صحیح دشوار شده و توانایی گوش موسیقایی‌تان به‌درستی توسعه نمی‌یابد.
همان‌طورکه مطالعه کردید، صدای خوب ویولن، حاصل ترکیب صحیح تکنیک، تجهیزات مناسب و تمرین مداوم است. درواقع شما با تمرین و اصلاح تکنیک‌ها، استفاده‌ی درست از آرشه و تنظیم و کوک کردن ساز می‌توانید صدای شفاف و دلنشینی با ویولن خود ایجاد کنید. البته وجود یک استاد باتجربه برای رفع اشکال و کمک به بهبود صدای خروجی از ساز شما بسیار مهم است.
در این راستا اگر می‌خواهید که ویولن را از همان قدم اول، خوب و حرفه‌ای بیاموزید، آکادمی موسیقی آنلاین وب نوازان کنار شما است. ما در آکادمی وب نوازان با در نظرگرفتن مشکلات زندگی این روزها، آموزش‌های خود را به شکل آنلاین به شما ارائه می‌دهیم. به همین دلیل می‌توانید درهرکجای دنیا که بودید، نواختن ویولن را یاد بگیرید. حتی آموزش آنلاین برای هنرجویانی داخل کشور نیز مناسب و به‌صرفه است. زیرا بدون کم شدن کیفیت آموزش، زمان‌تان را در مسیر رفت‌‌و‌آمد به آموزشگاه هدر نمی‌دهید.
چون ویولن ساز دشواری است، ما اساتیدمان را بعد از ارزیابی حرفه‌ای و اخلاقی انتخاب می‌کنیم تا بهترین کیفیت آموزشی را در اختیار هنرجویان قرار دهیم. پس شما می‌توانید به شکل تصویری، آموزش خود را برگزار کنید و حین کلاس و بعد از آن نیز هر سوالی که داشتید از استادتان بپرسید. با این‌حساب قطعا شما مشکل چندانی در تولید صدا خوش از ویولن نخواهید داشت.
اگر دوس دارید که اطلاعات بیش‌تری کسب کنید و با خاطر جمع و خیال راحت، ثبت‌نام کنید، می‌توانید، درخواست مشاوره رایگان کنید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
