کوک سنتور نسبت به سایر سازها سخت‌تر و پیچیده‌تر است. به همین دلیل بیش‌تر هنرجویان مبتدی برای کوک کردن ساز خود، از دیگران کمک می‌گیرند. البته همیشه امکان این کار وجود ندارد و هر سنتورنوازی یک روزی باید کوک کردن سازش را یاد بگیرد. به همین دلیل کوک سنتور جزء مباحث اولیه‌ای است که در آموزش سنتور به هنرجویان یاد داده می‌شود. چون نواختن سنتور به شکل ناکوک، صدای ناهنجاری ایجاد می‌کند که در درازمدت باعث دلزدگی هنرجو می‌شود. پس اگر نمی‌خواهید به این مرحله برسید، بهتر است که هرچه زودتر، کوک کردن سنتور را یاد بگیرید. اگر برای‌تان سوال است که چگونه سنتور را کوک کنیم؟ در این مقاله پاسخ روشن و قابل فهمی خواهید گرفت.
چرا کوک سنتور سخت است؟
قبل از این‌که به این سوال پاسخ دهیم، بیاید یک بار دیگر ساختار ساز سنتور را با هم مرور کنیم. سنتور سازی ذوزنقه‌ای شکل است که دارای 9 خرک است. از روی هر خرک 4 سیم رد می‌شود که سیم‌ها از یک طرف به گوشی‌ها وصل هستند و از طرف دیگر به سیم‌گیر. کوک هر چهار سیمی که از روی یک خرک رد می‌شوند، دقیقا مثل هم است. هر خرک نیز با نت خاصی نام‌گذاری می‌شود. البته این نت‌ها در دستگاه‌های موسیقی مختلف متفاوت هستند.
با این تفاسیر یکی از مهم‌ترین دلایل دشواری و زمان‌بر بودن کوک سنتور به دلیل تعداد سیم‌های زیاد آن است. ضمن این‌که در هر دستگاه موسیقی، کوک‌ها متفاوت هستند و این موضوع هنرجویان تازه‌کار را بیش‌تر سردرگم می‌کند. درحالی‌که با یادگیری روش کوک سنتور، به سرعت می‌توانید سازتان را کوک کنید و به تمرین و نوازندگی بپردازید. لازم به ذکر است که کوک سنتور در گذشته‌ها و پیش از اختراع روان کوک سخت‌تر و زمان‌برتر بود.
کوک کردن سنتور در دستگاه‌های مختلف موسیقی
همان‌طور که اشاره کردیم، برای نواختن سنتور در دستگاه‌های موسیقی ایرانی، باید کوک سنتور را تغییر داد. از این رو انواع کوک سنتور وجود دارد. تغییر کوک با توجه به دستگاه موسیقایی در سایر سازها هم وجود دارد ولی این مسئله به دلیل تعداد سیم‌های زیاد سنتور، در این ساز چالشی‌تر و وقت‌گیرتر است.
به طور کلی، کوک شور به عنوان کوک اصلی و مادر، شناخته می‌شود و ساز سنتور با این کوک تنظیم و کوک می‌شود.
پیش‌نیازهای کوک سنتور
پیش از این‌که روش کوک کردن سنتور را یاد بگیرید؛ باید نکات خاصی را گوش‌زد کنیم تا بعدها مسئله و مشکلی برای‌تان ایجاد نشود.
- نکته اول این است که کوک کردن ساز سنتور مخصوصا برای هنرجویان تازه‌کار، زمان‌بر است و ممکن است که حوصله‌تان به این کار قد ندهد. ولی فراموش نکنید که با یادگیری این مهارت می‌توانید با دست‌های خودتان در گوشه‌ی خانه‌تان ساز خود را کوک کنید و هزینه‌ی اضافی به کسی پرداخت نکنید.
- مورد دیگر این‌که برای کوک کردن سازتان باید از ته مضراب سنتور استفاده کنید. چون فرآیند کوک را باید سیم به سیم پیش ببرید، نمی‌توانید از قسمت نمددار مضراب استفاده کنید. زیرا این قسمت کل 4 سیم را در بر می‌گیرد. به همین دلیل با ته مضراب به سیم‌ها ضربه بزنید و به کمک تیونر از کوک بودن یا نبودن آن مطمئن شوید.
- برای کوک کردن سیم‌ها از وسیله‌ای به نام کلید یا آچار کوک استفاده می‌شود که داخل گوشی مربوط به هر سیم می رود و با چرخاندن آن، سیم شل یا سفت می‌شود. برای سفت کردن سیم‌ها آچار را باید رو به جلو حرکت دهید و برای شل کردن سیم‌ها نیز باید آچار به عقب چرخانده شود.
- هنگام کوک کردن سنتور خود باید مراقب سر و صورت‌تان باشید. چون امکان سفت شدن زیادی سیم و پاره شدن آن وجود دارد. در این حالت اگر سرتان پایین باشد امکان دارد سیم با سرعت به صورت و یا چشم‌تان بخورد و خدایی ناکرده آسیب ببینید.
- هرگاه که احساس کردید سیم‌های سازتان کهنه شده‌اند و احتمال پارگی‌شان وجود دارد باید پیش از این اتفاق، اقدام به تعویض سیم‌های سنتور خود کنید.
آموزش کوک سنتور با تیونر
اساتید و سنتورنوازان حرفه‌ای می‌توانند به روش گوشی و تنها با شنیدن صدایی که هر کدام از سیم‌ها دارند، سازشان را کوک کنند. ولی انجام این کار برای هنرجویان مبتدی، با توجه به تعداد زیاد سیم‌های سنتور، شبیه به کابوس است. به همین دلیل بهترین راه استفاده از دستگاه تیونر و یا اپلیکیشن تیونر سنتور است. تیونر وسیله‌ای است که به شما کمک می‌کند تا فرکانس نتهای هر سیم را تشخیص دهید و بتوانید سازتان را ساده و سریع کوک کنید. اصولا تیونرها به شکل پیش‌فرض روی فرکانس 440 تنظیم می‌شوند.
مراحل کوک کردن سنتور با تیونر
در این بخش به آموزش کوک سنتور در دستگاه شور می پردازیم.
- برای شروع، تیونر را روشن کنید و نزدیک ساز قرار دهید.
- کوک سنتور را از خرک اول شروع کنید.
- سیم مورد نظر را دنبال کنید و به گوشی‌ای که سیم به آن وصل است برسید و آچار را داخل گوشی فرو کنید.
- با ته مضراب به یکی از سیم‌های خرک اول ضربه بزنید و به نتی که روی تیونر نوشته می‌شود، نگاه کنید.
- اگر عقربه‌ی تیونر قبل از عدد صفر و سمت اعداد منفی قرار گرفته و نتی که روی تیونر به نمایش در آمده از نت می پایین‌تر بود (نت ر و دو)، یعنی سیم شل است و باید آن را سفت کنید. در واقع در این حالت صدای سیم، از حالت عادی بم‌تر است. برای این‌کار آچار کوک را آرام آرام به سمت جلو بچرخانید. ولی اگر عقربه‌ی تیونر بعد از عدد صفر قرار گرفت و نتی که روی تیونر به نمایش درآمد، از نت می بالاتر بود (فا و سل)، یعنی سیم موردنظر سفت است. در این حالت سیم صدای زیری خواهد داشت و باید آن را کمی شل کنید. برای این‌کار باید آچار را به سمت عقب بچرخانید.
- لازم به ذکر است که علامت نت می در تیونر به شکل نتهای لاتین و با حرف E نمایش داده می‌شود. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که تیونر نتهای کرن را نشان نمی‌دهد. برای تنطیم سیم روی نتهای کرن باید آن را روی نت می بمل کوک کنید و بعد کمی سیم را سفت کنید تا نت Eb+50 (می بمل) به نمایش درآید. یعنی این‌که نت شما 50 سنت نسبت به بمل زیرتر است که صدایی معادل نت کرن در موسیقی ایرانی را دارد.
- حالا نوبت به سیم‌های خرک‌های دیگر می‌رسد که باید به همین ترتیبی که ذکر شد، کوک شوند.
بعد از کوک سیم‌های زرد، نوبت به سیم‌های سفید یا همان سیم‌های پشت خرک می‌رسد. برای کوک این سیم‌ها باید خرک را به آرامی و به تدریج در جهت افقی حرکت دهید تا سیم کوک شود.
همان‌طور که مطالعه کردید، نحوه کوک سنتور کمی پیچیده و گیج‌کننده است ولی با این‌حال با کمی صبر و حوصله می‌توانید آن را به خوبی یاد بگیرد و خودتان سازتان را کوک کنید. فراموش نکنید که شما به عنوان یک نوازنده، باید بتوانید از پس کوک کردن سازتان بربیایید. البته به دلیل این‌که فرآیند کوک کردن، کمی پیجیده است، بهتر است که آن را از همان ابتدا زیرنظر استادی حرفه‌ای یاد بگیرد. از این نظر اساتید ما در وب نوازان ضمن آموزش گام‌به‌گام سنتور، نحوه‌ی کوک کردن آن را نیز به شما آموزش می‌دهند.
شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیش‌تر درباره‌ی دوره‌ی آنلاین سنتور و یا هر سازی دیگری، فرم درخواست مشاوره رایگان را پر کنید و منتظر تماس کارشناسان ما باشید.
در نهایت اگر چالش خاصی با نحوه‌ی کوک کردن ساز سنتور دارید، می‌توانید در بخش دیدگاه‌ها، آن را بنویسید تا در آینده به این موضوع نیز بپردازیم.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
