کوک خالی کردن سنتور برای بسیاری از نوازندگان و به خصوص هنرجویان مبتدی، کلافه‌کننده است. زیرا به دلیل این‌که این ساز از سیم‌های زیادی برخوردار است، کوک کردن آن، کار نسبتا مشکل و وقت‌گیری است. به همین دلیل هنرجویان دنبال راهکارهایی می‌گردند تا به کمک آن‌ها، سازشان بتواند مدت زمان بیشتر کوک را در خود نگه دارد. اگر شما هم دنبال چنین راهکارهایی هستید، معطل نکنید و این مطلب را تا انتها مطالعه کنید.
دلایل کوک خالی کردن سنتور چیست؟
اصولا اساتید در طی دوره‌های آموزش سنتور، دلایل خالی شدن کوک سنتور را به هنرجویان توضیح می‌دهند. با این‌حال ما هم در این بخش به طور کامل به این موضوع می‌پردازیم که چرا سنتور کوک خالی می‌کند و چگونه می‌توانیم از این امر جلوگیری کنیم؟
شل شدن گوشی‌ها
گوشی‌های سنتور نقش مهمی در حفظ کوک دارند و اگر به درستی تنظیم نشوند، کوک ساز، پایدار نخواهد بود. از مهم‌ترین دلایل کوک خالی کردن سنتور، شل شدن گوشی‌ها است. یکی از دلایل شل شدن گوشی‌ها، کیفیت پایین آن‌ها است. هر چقدر کیفیت گوشی‌ها کم‌تر باشد، نمی‌تواند فشاری که هنگام نواختن به سیم‌ها وارد می‌شود را تحمل کند و در نتیجه، خیلی سریع شل می‌شوند.
علاوه براین، گاهی اوقات نیز گوشی‌ها بیش از حد سفت یا شل بسته می‌شوند که باعث می‌شود سیم‌ها به‌راحتی جابه‌جا شده و کوک خالی شود. همچنین، موقعیت نادرست خرک‌ها می‌تواند باعث ایجاد فشار نامتعادل روی سیم‌ها شده و کوک را ناپایدار کند.
تغییرات دما و رطوبت
یکی از مهم‌ترین عوامل خالی شدن کوک سنتور، تغییرات دما و رطوبت محیط است. چوب بدنه و سیم‌های سنتور به شرایط محیطی بسیار حساس هستند و نوسانات دما و رطوبت باعث انبساط و انقباض آن‌ها می‌شود. این تغییرات می‌توانند کشش سیم‌ها را کم یا زیاد کنند و در نتیجه، کوک ساز به‌هم بخورد. برای جلوگیری از این مشکل، پیشنهاد می‌شود که ساز را در محیطی با دمای متعادل و رطوبت ثابت نگهداری کنید. همچنین از قرار دادن سنتور در نزدیکی پنجره، بخاری، کولر و نور مستقیم خورشید خودداری کنید.
نوع و کیفیت سیم‌های سنتور
سیم‌های سنتور در دو نوع زرد (برنجی) و سفید (فولادی) ساخته می‌شوند و کیفیت آن‌ها تأثیر زیادی بر پایداری کوک دارد. سیم‌های نامرغوب یا قدیمی، به دلیل کشش نامتعادل یا فرسودگی، ممکن است زودتر از حد معمول کوک خالی کنند. پس بهتر است که هنگام تعویض سیم‌های ساز، به کیفیت سیم توجه کنید.
همچنین هرچند وقت یک‌بار سیم‌ها را بررسی کنید و در صورت مشاهده زنگ‌زدگی یا تغییر رنگ، آن‌ها را تعویض کنید. در نهایت نیز هنگام تعویض سیم‌ها، همه سیم‌های یک ردیف را با هم عوض کنید تا تعادل کوک بهتر حفظ شود.
ایجاد گره اشتباه بر روی سیم‌گیر
از آن‌جایی که هر سیم باید به سیم‌گیر مخصوص خودش گره بخورد باید هنگام تعویض سیم‌ها به این مورد توجه زیادی بکنید. چون یکی از دلایل کوک خالی کردن سنتور، گره اشتباه سیم به سیم‌گیر است. این‌کار، هم کوک سیم مربوطه را با مشکل مواجه می‌کند و هم کوک سایر سیم‌ها را به‌هم می‌زند.
فشار
سنتور از جمله سازهایی است که به دلیل داشتن سیم‌های زیاد، فشار زیادی را تحمل می‌کند. به همین دلیل باید از ورود فشار اضافی به آن، جلوگیری کرد. زیرا درغیر این صورت مدام کوک خالی خواهد کرد. از جمله فشارهایی که در کوک سنتور مشکل ایجاد می‌کند، فشار اشیاء خارجی و فشاری است که نوازنده هنگام نواختن به ساز وارد می‌کند.
تازه‌‌ساخت بودن سنتور
اصولا سنتور جدید و نو تا یک ماه با مشکل کوک خالی کردن دست وپنجه نرم خواهد کرد. دلیل آن هم فشاری است که جعبه ساز، به آن وارد کرده است.
نصب سیم‌های جدید
اصولا تعویض سیم و نو کردن سیم‌های ساز، در تمامی سازهای زهی برای مدتی باعث می‌شود که ساز کوک خالی کند. زیرا سیم جدید تحت‌تأثیر، تغییرات دمایی، رطوبت و فشار تا چند روز کش می‌آید و به همین دلیل کوک خالی می‌کند. ولی بعد از چند روز دوباره ثابت می‌شود.
ساچمه خراب و بی‌کیفیت
کیفیت ساچمه‌ها هم در کوک خالی کردن سنتور نقش دارد. درواقع کیفیت نامناسب ساچمه، باعث می‌شود که هنگام نواختن سنتور، سیم از روی آن سر نخورد و فشار زیادی پشت ساچمه، جمع می‌شود. در نهایت نیز هنگام نواخته شدن ، سنتور کوک خالی می‌کند.
باز شدن گره سیم سیم‌گیر
اگر هنگام تعویض سیم‌های سنتور، سیم‌ها به خوبی به سیم‌گیر متصل نشوند و به خوبی گره نخورند، ساز کوک خالی خواهد کرد.
باز شدن محل اتصال سنتور
از جمله مواردی که در پی آن کوک سنتور به طور کامل از بین می‌رود، زمانی است که سنتور از محل اتصال کلاف و صفحه باز شود. در چنین شرایطی، سنتور شما دچار مشکل اساسی می‌شود و روح از تنش می‌رود.
شیطانک تیز
شیطانک سنتور باید کاملا صاف و یکنواخت باشد و حالت تیزی نداشته باشد. زیرا در این صورت سیم‌ها نمی‌توانند فشار لازم را به چوب سنتور وارد کنند و در نهایت باعث خالی کردن کوک سنتور می‌شود.
خم شدن (کاسه شدن) صفحه سنتور
یکی دیگر از دلایل کوک خالی کردن سنتور، خم شدن یا اصطلاحا، کاسه‌ای شدن صفحه‌ی سنتور است. زیرا در این صورت، ساز تعادل خودش را از دست می‌دهد و علاوه‌بر‌این که مدام کوک خالی می‌کند، کیفیت صدا ساز را نیز کاهش می‌دهد.
استحکام خرک سنتور
سیم‌های سنتور از روی خرک عبور می‌کنند و اگر کیفیت خرک خوب نباشد، نمی‌تواند وزن و فشار سیم‌ها را تحمل کند و در نهایت خم می‌شوند. در این حالت ساز کوک خالی می‌کند.
شدت و نحوه نواختن
هنرجویان مبتدی معمولاً هنگام تمرین، با شدت زیاد مضراب می‌زنند که باعث کشیدگی ناگهانی سیم‌ها و تغییر کوک می‌شود. همچنین، استفاده نادرست از مضراب یا وارد کردن ضربه‌های نامناسب به سیم‌ها می‌تواند کوک را ناپایدار کند. پس باید از مضراب‌های استاندارد و وزن مناسب استفاده کنید. همچنین ضربات را با کنترل و دقت اجرا کنید تا از کشیدگی بیش‌ازحد سیم‌ها جلوگیری شود. در نهایت نیز پس از نواختن، سیم‌ها را بررسی کنید و در صورت نیاز، کوک را مجدداً تنظیم نمایید.
کوک خالی کردن سنتور یکی از چالش‌های هنرجویان مبتدی است. البته با رعایت نکاتی که به آن‌ها اشاره کردیم تا حد زیادی می‌توان جلوی خالی شدن کوک ساز را گرفت. با گذشت زمان و کسب تجربه بیشتر، می‌توانید مهارت‌های لازم برای حفظ کوک ساز را به دست بیاورید و از نوازندگی خود لذت ببرید.
در نهایت اگر می‌خواهید که تجربه‌ی لذت‌بخش و مفیدی از آموزش و یادگیری سنتور را داشته باشید، باید از یک آموزشگاه خوب شروع کنید. آموزشگاهی که ضمن داشتن نظم و اصول از اساتید بادانش و بااخلاقی نیز برخوردار باشد. آموزشگاهی که فکر هنرجویان مختلف در جاهای مختلف دنیا را بکند. آموزشگاهی که از ساعت‌های منعطف برای آموزش برخوردار باشد و هنرجو بتواند در ساعت دل‌خواهش در گوشه‌ی خانه‌اش بنشیند و موسیقی یاد بگیرد. اگر شما نیز دنبال چنین آموزشگاهی هستید، جای درستی آمده‌اید! ما در آکادمی موسیقی آنلاین وب نوازان به شما کمک می‌کنیم تا با هر شرایطی که دارید، کلاس موسیقی‌تان را پیش ببرید.
در نهایت اگر نیاز به اطلاعات بیش‌تری درباره‌ی سابقه‌ی آکادمی و یا شرایط دوره‌ها و ثبت نام دارید، درخواست مشاوره رایگان دهید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
