سنتور به عنوان یک ساز ایرانی در دستگاه‌های موسیقی ایرانی به شکل‌های مختلف کوک می‌شود. به همین دلیل انواع کوک سنتور وجود دارد که متناسب با نوع دستگاهی که قصد نواختن آن را دارید، باید ساز خود را کوک کنید. البته انجام کوک های سنتور در دستگاه‌های مختلف موسیقی برای هنرجویان تازه‌کار سخت و مشکل است. چه بسا در ابتدای آموزش سنتور نیازی به تعویض کوک نباشد؛ ولی آرام آرام که بخواهید قطعات مختلف را در دستگاه‌های مختلف بنوازید، باید از پس کوک کردن ساز خود بربیایید. از این‌رو این مقاله حکم راهنما و دستورالعمل پیدا می‌کند.
انواع کوک سنتور در دستگاه های موسیقی ایرانی
همان‌طور که می‌دانید، کوک سنتور نسبت به سایر ساز‌ها سخت و گیج‌کننده‌تر است. البته از زمانی که روان کوک اختراع شد، کوک سنتور نیز سرعت بیش‌تری گرفت. با این‌حال این ساز به دلیل داشتن تعداد سیم‌های زیاد، کوک زمان‌بر و دشواری دارد. سنتور 72 تا سیم دارد و طبیعی است که کوک آن نسبت به تار یا سه تار که هر کدام 6 و 4 تا سیم دارند، سخت‌تر باشد.
حالا اگر قرار باشد که با تغییر دستگاه موسیقی، کوک ساز هم تغییر کند، این دشواری کوک بیش‌تر به چشم می‌آید. همان‌طور که آگاهید، موسیقی ایرانی از هفت دستگاه اصلی و متعلقاتش تشکیل شده که برای نواختن در هر کدام از این دستگاه‌ها باید کوک ساز را تغییر داد. در ادامه به کوک سنتور در دستگاه های موسیقی ایرانی و به طور کلی انواع کوک سنتور می‌پردازیم.
کوک سنتور در دستگاه شور
دستگاه شور از مهم‌ترین دستگاه‌های موسیقی ایرانی است و اصولا سنتور نیز روی این دستگاه کوک می‌شود. از این‌رو کوک شور سنتور، به نوعی کوک مادر است. از آن‌جایی‌که آوازهای ابوعطا، بیات ترک، افشاری و دشتی از متعلقات دستگاه شور هستند، با دستگاه شور کوک یکسانی دارند. کوک سنتور دستگاه شور به شرح زیر است.
خرک اول: نت می در هر سه پوزیسیون کرن کوک می‌شود.
خرک دوم: نت فا در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک سوم: نت سل در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک چهارم: نت لا سیم‌های زرد و سفید کرن و سیم‌های پشت خرک، بمل کوک می‌شود.
خرک پنجم: نت سی هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک ششم: نت دو هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک هفتم: نت رِ سیم‌های زرد کرن و سیم‌های سفید و پشت خرک بکار کوک می‌شود.
خرک هشتم: نت می هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک نهم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
کوک سنتور در دستگاه نوا
دستگاه نوا هم مانند دستگاه شور (شور سل) کوک می‌شود ولی چون شخصیت مستقلی دارد آن را جزیی از دستگاه شور حساب نمی‌کنند. در این دستگاه فقط کوک خرک‌های هفتم با شور فرق دارد.
خرک اول: نت می در هر سه پوزیسیون کرن کوک می‌شود.
خرک دوم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک سوم: نت سل هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک چهارم: نت لا سیم‌های زرد و سفید کرن و سیم‌های پشت خرک، بمل کوک می‌شود.
خرک پنجم: نت سی هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک ششم: نت دو هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک هفتم: نت رِ سیم‌های زرد بکار و سیم‌های سفید و پشت خرک کرن کوک می‌شود.
خرک هشتم: نت می هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک نهم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
کوک سنتور در دستگاه سه گاه
کوک سه گاه سنتور، تقریبا مشابه دستگاه شور است؛ با این تفاوت که کوک خرک هفتم سیم سفید هم باید کرن، کوک شود. به طور کلی کوک سنتور در دستگاه سه گاه به این صورت است:
خرک اول: نت می در هر سه پوزیسیون کرن کوک می‌شود.
خرک دوم: نت فا در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک سوم: نت سل هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک چهارم: نت لا سیم‌های زرد و سفید کرن و سیم‌های پشت خرک، ببمل کوک می‌شود.
خرک پنجم: نت سی هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک ششم: نت دو هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک هفتم: نت رِ در هر سه پوزیسیون کرن کوک می‌شود.
خرک هشتم: نت می هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک نهم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
کوک چهارگاه سنتور
اگر قصد نواختن سنتور در دستگاه چهارگاه را دارید برای کوک کردن آن باید طبق دستور زیر پیش بروید.
خرک اول: نت می در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک دوم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک سوم: نت سل هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک چهارم: نت لا سیم‌های زرد و سفید کرن و سیم‌های پشت خرک، بمل کوک می‌شود.
خرک پنجم: نت سی هر سه پوزیسیون بِکار کوک می‌شود.
خرک ششم: نت دو هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک هفتم: نت رِ در هر سه پوزیسیون کرن کوک می‌شود.
خرک هشتم: نت می درسیم‌های زرد کرن و در سیم‌های سفید و پشت خرک بکار کوک می‌شود.
خرک نهم: نت فا سیم‌های زرد دیز و سیم‌های سفید و پشت خرک بکار کوک می‌شود.
کوک سنتور دستگاه همایون
از دیگر دستگاه های موسیقی ایرانی دستگاه همایون است. از آن‌جایی که آواز اصفهان از متعلقات این دستگاه است، پس کوک اصفهان سنتور نیز مانند کوک دستگاه همایون است. در ادامه کوک همایون سنتور در هر یک از خرک های آن، ارائه می‌شود.
خرک اول: نت می سیم‌های زرد بکار و سیم‌های سفید و پشت خرک کرن کوک می‌شود.
خرک دوم: نت فا، هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک سوم: نت سل هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک چهارم: نت لا سیم‌های زرد و سفید کرن و سیم‌های پشت خرک، بمل کوک می‌شود.
خرک پنجم: نت سی هر سه پوزیسیون بِکار کوک می‌شود.
خرک ششم: نت دو هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک هفتم: نت رِ در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک هشتم: نت می هر سه پوزیسیون بِمُل کوک می‌شود.
خرک نهم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
کوک سنتور در دستگاه ماهور
برای کوک ماهور سنتور باید طبق دستورالعمل زیر پیش بروید:
خرک اول: نت می در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک دوم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک سوم: نت سل در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک چهارم: نت لا سیم‌های زرد و سفید بکار و سیم‌های پشت خرک، بمل کوک می‌شود برای کوک خرک چهارم باید خرک چهارم را کمی به سمت راست بکشیم تا بتوانیم سیم‌های سفید را بکار و پشت خرک را بمل کوک کنیم.
خرک پنجم: نت سی در هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک ششم: نت دو هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک هفتم: نت رِ سیم‌های زرد بکار و سیم‌های سفید و پشت خرک کرن کوک می‌شود.
خرک هشتم: نت می هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک نهم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود .
کوک سنتور در دستگاه راست پنجگاه
برای کوک سنتور در دستگاه راست پنجگاه دقیقا مشابه کوک ماهور پیش بروید و سیم‌ها را طبق همان دستورالعمل کوک کنید.
خرک اول: نت می در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک دوم: نت فا در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک سوم: نت سل در هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود.
خرک چهارم: نت لا در سیم های زرد و سفید، بکار و در سیم های پشت خرک، بمل کوک می‌شود.
خرک پنجم: نت سی در هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک ششم: نت دو در هر سه پوزیسیون بکار کوک می شود.
خرک هفتم: نت رِ سیم‌های زرد بکار و سیم‌های سفید و پشت خرک کرن کوک می‌شود.
خرک هشتم: نت می هر سه پوزیسیون بمل کوک می‌شود.
خرک نهم: نت فا هر سه پوزیسیون بکار کوک می‌شود .
همان‌طور که مطالعه کردید، کوک سنتور در دستگاه های موسیقی ایرانی متفاوت است. از این‌رو کوک سنتور با توجه به تعداد زیاد سیم‌ها و تفاوت کوک در پوزیسیون‌های سنتور، کاری دشوار و گیچ‌کننده است. به همین دلیل نیاز به راهنما است که سعی کردیم در این مقاله کوک سنتور در دستگاه های موسیقی ایرانی را به طور مجزا ارائه دهیم.
بهتر است که از همان ابتدا آموزش سنتور را زیر نظر استادی کاربلد آغاز کنید تا بعدها دچار سردرگمی نشوید. یکی از کارهایی که استاد باید طی آموزش انجام دهد، آموزش انواع کوک سنتور است. در این راستا آکادمی وب نوازان با برخورداری از اساتید حرفه‌ای، در طی آموزش سنتور همراه شما است. پس اگر تجربه‌ی ناموفق از کلاس سنتور داشتید و یا تاکنون به شکل خودآموز سنتور یاد می‌گرفتید، از حالا می‌توانید روی تجربه و دانش وب نوازان حساب باز کنید. شما می‌توانید با درخواست مشاوره رایگان از جزئیات کلاس های ما بیش‌تر اطلاع کسب کنید.
خبرنامۀ وب‌نوازان را از دست ندهید!
هر هفته یک محتوای اختصاصی همراه با جدیدترین مقالات و نکات آموزشی موسیقی را برای شما می‌فرستیم.
