موسیقی بومی که به آن موسیقی محلی و فولکور هم می‌گویند در حقیقت به عنوان موسیقی سنتی و محلی در هر کشوری شناخته می‌شود. این موسیقی نشان دهنده فرهنگ و آداب و رسوم آن کشور است و یکی از بزرگترین اهداف آن انتقال فرهنگ و سنت های بومی آن کشور به نسل های آینده است.
موسیقی بومی در فرهنگ ایرانی از دیرباز نقش پررنگی در جشن ها و مراسم های سنتی ایفا می‌کرده، یکی از مهم ترین جشن ها در فرهنگ ایرانی جشن عروسی است که متناسب با هر منطقه موسیقی بومی مخصوص خود را پذیرفته است. به طول کلی موسیقی یکی از قسمت های جدایی ناپذیر در فرهنگ اصیل ایرانیست، اقوام امروزه ی ایرانی پاسبان فرهنگ موسیقیایی هستند که از پدرانشان به ارث رسیده و می‌کوشند تا این هنر را بدون کم و کاستی به نسل های آینده منتقل کنند. ما هم به عنوان عضو کوچکی از این سرزمین وظیفه داریم تا با موسیقی بومی کشورمان آشنا شویم ، پس در این مقاله از وب نوازان تصمیم گرفتم تا قسمتی از موسیقی بومی و فولکور ایرانی را به شما معرفی کنم:
موسیقی بومی و محلی ایرانی
موسیقی خراسان
خراسان مهد فرهنگ و موسیقی اصیل ایرانیست، در این محل فرهنگ های مختلف کرد و لر و ترک با هم پیوند خورده اند و باعث شده اند تا موسیقی بومی این منطقه تاثیر زیادی از اقلیم جغرافیای و فرهنگ های مربوط به آن بگیرد. موسیقی سنتی خراسان به دو دسته جلگه ای و کوهپایه ای تقسیم بندی می‌شود. موسیقی کوهپایه ای برگرفته از کوهپایه های هزار مسجد، دامنه اتک و مناطق دیگر است، این موسیقی در مقایسه با موسیقی جلگه ای که از فرهنگ مردم جلگه قوچان سرچشمه می‌گیرد قوی تر و رساتر و حتی گاهی تندتر است. موسیقی جلگه ای از نرمش و ملایمت درونی بیشتری برخوردار است.
اصلی ترین ویژگی موسیقی خراسانی داستان پردازی های بی نظیری است که در خلال موسیقی ارائه می‌شود، لحن حماسی و داستان های اساطیری در موسیقی خراسان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از سازهای معروفی که در موسیقی بومی این منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به سازهای دهل، دوتار، سورنا ، کمانچه و نی اشاره کرد.
موسیقی لرستان
موسیقی لری یکی از منابع موسیقی «ردیف نوازی» است، ولی برخلاف بسیاری از نواحی ایران این موسیقی از حیث مقامات محدود است و معمولا در دستگاه ماهور اجرا می‌شود. موسیقی بومی لرستان به چهار بخش تقسیم می‌شود: موسیق کار، موسیقی مراسم، موسیقی عروسی و موسیقی و ترانه های روز. ترانه های لری با وجود اینکه ریشه در زبان فارسی دارند اما با این وجود برای همه قابل فهم نیستند. موسیقی لرستان از لحاظ اجرایی بسیار ظریف و پیچیده است و بازتاب دهنده روحیه سلحشوری و حماسی مردمان این منطقه در طی تاریخ پر درد آن هاست. یکی از مهم ترین ترانه هایی که در لرستان خوانده می‌شود «شه نومه خوانی» یا همان شاهنامه خوانی است که معمولا در چهارگاه اجرا می‌شود.
موسیقی آذربایجان
موسیقی بومی آذربایجان، بیان کننده سرگذشت و احوال مردم گذشته ی این منطقه است و بدیهه خوانی، روش خاص نواختن، آراستگی ملودیک و هماهنگی از ویژگی های جدایی ناپذیر موسیقی این مرز و بوم است. موسیقی آذربایجان به 5 بخش تقسیم می‌شود: موسیقی عاشیقی (عاشیقلار) ، ترانه های ملی و مقامی (خلق ماهینلاری و موغاملار) ، موسیقی عزا و مذهبی (تعزیه موسیقی سی) ، موسیقی کار و تلاش روزانه (امک ماهینلاری) و موسیقی عروسی و رقص های مربوط (توی دویون موسیقی سی)
مشهورترین سازهای آذری ساز قوپوز یا عاشیقی ، تار ، کمانچه، بالابان، قری نی یا همان کلارینت، دایره و دهل هستند.
موسیقی کردستان
مردم کردستان نوع خاصی از موسیقی بومی را دارند که به آن «گورانی» می‌گویند، این نوع ترانه به گفته ی پژوهشگران ریشه در واژه ی زرتشتی «گاتا» دارد که به نوع خاصی از نیایش ها و مراسمات مذهبی مربوط می‌شود.دومین نوع این موسیقی «هوره» نام دارد که مختص زبان کردی کلهری بوده و در جنوب کردستان و منطقه کرمانشاه خوانده می‌شود در ابتدا ترانه‌های ویژه‌ای در حمد و نیایش «اهورامزدا» بود و این واژه نیز ریشه زرتشتی دارد که برای نیایش‌های مذهبی آن زمان کردها که زرتشتی بودند، سروده شده‌اند. موسیقی فولکور کردی به حکایت ها و داستان هایی مربوط می‌شود که به داستان دلدادگی . قهرمانی مردمان گذشته اشاره دارد، رانه «زنبیل فروش» که جنبه عرفانی دارد و ترانه های «آس و حسن» و «خج و سیامند» که سرگذشت دو دلداده را بیان می کند، از معروفترین قطعات کردی هستند.
موسیقی جنوب
موسیقی جنوب یکی از غنی ترین و پیچیده ترین موسیقی های ایران است، در موسیقی اصیل جنوب ردپای بسیاری از اقوام ایرانی و حتی غیر ایرانی مثل آفریقایی و هندی دیده می‌شود. موسیقی جنوب در انواع موسیقی ریتمیک و سوگواری مورد توجه تمام مردم قرار گرفته است، این موسیقی گرچه قالبی خاص دارد ولی در استانهای جنوبی همین سبک با شیوه های متفاوتی ارائه می شود شاید در این بین موسیقی بوشهری و موسیقی خوزستنان بیشتر از هم کیشان هرمزگانی خود در دل مردم جا باز کرده است.
یکی از رایج ترین فرم های موسیقی بومی جنوب «شبالو» است که در آن خوانندگان به صورت دایره وار دور هم می‌نشینند و به طور منظم شانه های خود را با یکدیگر به چپ و راست تکان می‌دهند و آواز می‌خوانند.
یکی دیگر از فرم های رایج «یزله» نام دارد که به وسیله خوانندگانی غیر حرفه ای اجرا می شود تنها با دست زدن همراهی می شود در این اجرا ملودی بیشتر از متن شعر اهمیت دارد.
